13 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `wijze`
- afwijzend beschikken op (=het verzoek weigeren)
- de tafel de nodige eer bewijzen. (=smakelijk gaan eten.)
- het ei wil wijzer zijn dan de kip (=kinderen willen wijzer zijn dan de ouders)
- het is een wijze man, die maat ramen kan. (=wijsheid komt van het vermogen om situaties te begrijpen en hoe daar op te reageren)
- iemand de deur wijzen (=iemand wegsturen)
- iemand het gat van de deur wijzen (=iemand zeggen dat die het pand moet verlaten of iemand wegsturen)
- iemand het vierkante gat wijzen (=iemand de deur wijzen, wegsturen)
- men vindt veel grijzen, maar weinig wijzen. (=oude mensen zijn niet per definitie wijs)
- met de vinger nawijzen (=iemand uitgelachen)
- van de hand slaan/wijzen (=niet aannemen)
- van koper blijf je proper en van ijzer word je niks wijzer (=koper is veel waard, ijzer niet)
- wat de heren wijzen moeten de gekken prijzen (=aan beslissingen van het hoger gezag moet men zich onderwerpen)
- wijze raad Is halve daad. (=met verstandig advies ben je al halverwege om succesvol te zijn)
39 betekenissen bevatten `wijze`
- volgens Bartjens (=de allereenvoudigste rekenstof (als referentie aan onderwijzer Willem Bartjens die een bekend rekenboekje schreef))
- de pot verwijt de ketel dat die zwart ziet (=een ander aanwijzen als schuldige, terwijl die zelf hetzelfde gedaan heeft)
- in de grond boren (=een idee op vervelende wijze sterk afkeuren)
- brave hendrik (=een persoon die op overdreven wijze de regeltjes volgt)
- je in allerlei bochten wringen (=er op alle mogelijke wijzen proberen onderuit te geraken)
- arbeid is voor de dommen. (=gezegd als je liever op twijfelachtige wijze geld verdient dan op een eerlijk manier)
- geef mijn fiets terug (=grapje om Duitsers te wijzen op de Tweede Wereldoorlog, toen er veel fietsen geconfisqueerd werden)
- je weet nooit hoe een koe een haas vangt (=het kan altijd nog op onverwachte wijze tot een oplossing komen)
- elk vogeltje zingt zoals het gebekt is (=ieder laat zich uit op een wijze die door zijn eigen aard en opvattingen bepaald worden)
- iemand iets in de schoenen schuiven (=iemand aanwijzen als de schuldige of als de verantwoordelijke voor een mislukking)
- iemand het vierkante gat wijzen (=iemand de deur wijzen, wegsturen)
- een gladde vogel (=iemand die zich overal weet uit te redden op slinkse wijze)
- iemand een kroon opzetten (=iemand eer bewijzen)
- iemand de vrije hand geven (=iemand geheel vrij laten in de wijze waarop hij een opdracht uitvoert)
- iemand iets in het oor bijten (=iemand iets op bitsige wijze influisteren)
- iemand een rad voor de ogen draaien (=iemand iets wijsmaken / iemand op gemene wijze bedriegen)
- met een kluitje in het riet sturen (=iemand met veel woorden niet veel wijzer maken)
- iemand op zijn voorman zetten (=iemand nadrukkelijk op zijn plicht wijzen)
- iemand in het zonnetje zetten (=iemand op positieve wijze aandacht geven, iemand eer bewijzen)
- iemand een bril op de neus zetten (=iemand terechtwijzen of dwingen gehoorzaam te zijn)
- iemand op zijn nummer zetten (=iemand zeer nadrukkelijk op zijn fouten wijzen, op een wijze die voor die persoon beschamend is)
- in zijn vuistje lachen (=in jezelf ergens plezier hebben / Op ietwat stiekeme wijze ergens voordeel van hebben)
- het ei wil wijzer zijn dan de kip (=kinderen willen wijzer zijn dan de ouders)
- met de witte perdekies naar Velzeke rijden (=krankzinnig worden. In Velzeke bevindt zich een sanatorium; de `witte perdekies` (witte paardjes) verwijzen naar een ziekenwagen, waarmee de geestesgestoorde afgevoerd wordt. Uitdrukking uit het zuiden van Oost-Vlaanderen)
- een Salomonsoordeel vellen (=met een heel vraagstuk een zeer wijze en goede beslissing nemen)
- het verstand komt met de jaren (=naarmate je ouder wordt, word je wijzer en verstandiger)
- niet kunnen hard maken (=niet kunnen bewijzen)
- een bord voor de kop hebben (=niet voor andere zienswijzen openstaan)
- geen hout snijden (=niets bewijzen , niet van toepassing zijn)
- uilen naar Athene brengen. (=onzinnig werk (er zijn al wijzen=uilen genoeg in Athene))
- iemand door de mosterd halen (=op duidelijke wijze kenbaar maken wat iemand fout gedaan heeft)
- de gebraden haan uithangen (=op onverantwoordelijke wijze erg veel geld uitgeven aan met name lekker eten en drinken)
- de grote klok luiden (=op opvallende wijze bekend maken)
- malletje naar malletje (=op precies dezelfde wijze herhaald)
- het vossenvel aandoen (=op sluwe wijze iets willen bereiken)
- het op de heupen hebben (=slecht gehumeurd, op geestdriftige wijze iets doen, zenuwachtig, verstoord zijn)
- ellebogenwerk (=succes boeken door op slinkse wijze van anderen misbruik te maken)
- gewag maken van (=verwijzen naar, melding maken van)
- wie niet horen wil, moet voelen (=wie niet luistert naar wijze raad, of wie ongehoorzaam is, zal de gevolgen wel aan den lijve ondervinden)
11 dialectgezegden bevatten `wijze`
- d'r tössenoet pisse (=op slinkse wijze uit de voeten maken) (Weerts)
- Dé witte tonnie! (=Daar zult u op generlei wijze achter kunnen komen!) (Tilburgs)
- det haet bein gekraege (=dat is op onverklaarbare wijze verdwenen, dat is gestolen) (Heitsers)
- die is deur 't oog van 'e naald kroop'm (=die is op wonderbaarlijke wijze gered) (Westerkwartiers)
- die leest de bule van Zijlstra (=hij / zij doet zich als een wijze voor) (Kampers)
- één ongezolt'n de woarheid aanzegg'n (=op harde wijze iemand op zijn fouten wijzen) (Westerkwartiers)
- ip zin navenante (=op dezelfde wijze) (Wevelgems)
- Mo 'k ellupe? (=Kan ik je op enigerlei wijze mijn hulp aanbieden?) (Roosendaals)
- Oolzwuh (=Op deze wijze) (Harelbeeks)
- op ’t gedacht van (=op de wijze van) (Meers)
- vér zau te zègge (=bij wijze van spreken) (Bilzers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
