18 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `stand`
- aan het verstand brengen (=duidelijk maken)
- ambt geeft verstand. (=een baan gekregen hebben zonder er iets van af te weten)
- Amerikaanse toestanden. (=overdreven grote en heftige situatues)
- boerenverstand (=zonder scholing toch slim zijn)
- de vaan van de opstand planten (=`n opstand verwekken)
- er verstand van hebben als een kraai van een zaterdag (=er geen verstand van hebben)
- gezegende omstandigheden (=in verwachting)
- het verstand komt met de jaren (=naarmate je ouder wordt, word je wijzer en verstandiger)
- je op een afstand houden (=je niet te veel met de zaak bemoeien)
- je verstand gebruiken (=het verstandig aanpakken)
- je woord gestand doen (=doen wat iemand beloofd heeft)
- met het verstand van een garnaal (=erg weinig verstand, erg dom)
- mijn verstand staat er bij stil (=dat begrijp ik helemaal niet)
- stilstand is achteruitgang. (=stil blijven staan leidt tot relatieve achteruitgang ten opzichte van anderen die vooruitgang boeken)
- van iets zoveel verstand hebben als een koe van saffraan eten (=ergens geen verstand van hebben)
- verstand hebben van gekookt eten. (=ergens verstand van hebben.)
- verstand op nul zetten (=niet nadenken en gewoon handelen.)
- voor de drang der omstandigheden zwichten (=zich naar de omstandigheden schikken)
119 betekenissen bevatten `stand`
- de vaan van de opstand planten (=`n opstand verwekken)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als het voeten heeft (=als de omstandigheden gunstig zijn)
- de ratten verlaten het zinkende schip (=als de omstandigheden verslechteren denken sommigen alleen aan zichzelf en vertrekken)
- maak je borst maar nat (=bereid je voor op een zware klus (of op veel tegenstand))
- nood breekt wet (=bij moeilijke omstandigheden is er meer geoorloofd)
- groot bal op kleine aardappelen (=boven zijn stand leven)
- dat is een ver-van-mijn-bedshow (=dat is iets waar ik me helemaal niet mee bezighoud; dat is iets dat op grote afstand van hier gebeurt)
- achter de coulissen kijken (=de echte toestand zien (ontdekken))
- de wind waait uit een andere hoek (=de meningen/omstandigheden zijn veranderd)
- de kaart van het land kennen (=de omstandigheden kennen)
- de bordjes zijn verhangen (=de omstandigheden zijn veranderd)
- andermans boeken zijn duister te lezen (=de toestand of bedoelingen van een ander zijn moeilijk in te schatten)
- de vrucht der ervaring rijpt niet aan jonge takken (=de verstandigste opmerkingen komen van oudere mensen)
- uit hetzelfde vaatje tappen (=dezelfde standpunten of opvattingen delen.)
- die is niet voor de poes (=die moet als tegenstander niet onderschat worden)
- niet door mensenhanden gebouwd (=door God of natuur tot stand gebracht)
- een dronken vrouw is een engel in bed (=drank draagt bij aan het beëindigen van de tegenstand)
- als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan (=drank verdringt gezond verstand)
- de gekken krijgen de kaart (=dwaze en onverstandige mensen krijgen hun gelijk of ze dat hebben of niet)
- onder het mes zitten (=een examen hebben, in angstige omstandigheden zitten)
- samen onder een deken liggen (=een gezamenlijk standpunt innemen)
- een veeg uit de pan krijgen (=een klap incasseren / op zijn donder krijgen / een standje krijgen)
- een zwaluw maakt de lente niet (=een omstandigheid laat nog geen eindconclusie toe)
- een wig drijven tussen (=een splitsing of misverstand bewerken)
- een wigge drijven tussen (=een splitsing of misverstand bewerken)
- iemand op zijn vestje spuwen (=een standje geven en ongenoegen over iemand uiten)
- iemand op de vingers tikken (=een standje geven, berispen)
- een bokking krijgen (=een standje krijgen)
- het op je boterham krijgen (=een stevig standje incasseren)
- ten hemel schreiend (=een toestand die zo erg is dat er eigenlijk direct iets aan gedaan zou moeten worden)
- de gulden middenweg (houden/bewandelen/verkiezen) (=een tussenstandpunt of tussenoplossing verkiezen)
- er verstand van hebben als een kraai van een zaterdag (=er geen verstand van hebben)
- er geen kaas van hebben gegeten (=er geen verstand van hebben)
- het is een kwade wind die niemand voordeel brengt (=er is altijd wel iemand die van de omstandigheden weet te profiteren)
- de wijsheid in pacht hebben (=erg verstandig zijn of althans doen alsof)
- met het verstand van een garnaal (=erg weinig verstand, erg dom)
- van iets zoveel verstand hebben als een koe van saffraan eten (=ergens geen verstand van hebben)
- van Teeuwes nog Meeuwes weten (=ergens van helemaal geen verstand hebben)
- verstand hebben van gekookt eten. (=ergens verstand van hebben.)
- niet thuis zijn van (=geen verstand hebben van - niet willen weten van)
- ze alle vijf bij elkaar hebben (=goed bij zijn verstand zijn)
- geen voetbreed wijken (=hard op zijn standpunt blijven)
- vrij buurmans` kind, dan weet je wat je vindt. (=het is verstandig om vast te houden aan wat bekend en vertrouwd is)
- het mes snijdt aan twee kanten (=het levert dubbel voordeel op (NL.) Er zijn niet alleen voordelen aan verbonden, je kan eender wat vanuit verschillende en zelfs tegengestelde standpunten bekijken (BE).)
- je verstand gebruiken (=het verstandig aanpakken)
- er mankeert iets in zijn bovenkamer (=hij is niet goed bij zijn verstand)
- de broodkruimels steken hem (=hij kan de welstand niet dragen)
- met de linkerhand trouwen (=huwen met een vrouw van lagere adelstand)
- iemand een bokking geven (=iemand een standje geven)
20 dialectgezegden bevatten `stand`
- 't es plat (=gelijke stand (kaartspel) ) (Ninoofs)
- Aj gin kop hebt, ku'j nig noar boet'n kiek'n. De koo is vergett'n dat he kalf is west. (=Boven je stand leven) (Twents)
- dat holt gien stand (=dat blijft niet bestaan) (Westerkwartiers)
- dat ken gien stand holl' n (=dat kan geen stand houden) (Westerkwartiers)
- de kap over d’aug smijten (=uit de geestelijke stand treden) (Meers)
- droait em omme, der goa gin rotten frang uitvoal! (=van iemand die boven zijn stand leeft) (Iepers)
- Geliek vjè lèk zich (=Mensen van gelijke stand weten zich te vinden) (Berg en Terblijts)
- hij/zij het las(t) van de hêdendaagse koor(t)s / hij is van een hoge stoep af gedonderdstraolt en komp op zun platte bek terech(t) (=Hij zij is een rijke / kakker, het is iemand die denkt dat hij / zij heel wat is (wordt vaak gebruikt bij iemand die boven zijn / haar stand probeert te zijn. (maar daar komt hij / zij wel van terug vroeg of laat)) (Utrechts)
- hoeëger skoëtn as da a gat staut (=boven zijn stand leven) (Liedekerks)
- Ik at hem vaste aan 't ges (=Hij houdt stand) (Gavers)
- in stand èwe (=in stand houden) (Gents)
- iuëre schijdn dan da zij gad ajt (=boven zijn stand leven) (Kaprijks)
- je schyt oîgre dan da ze gat staot (=hij leeft boven zijn stand) (Kortemarks)
- je schyt oîgre dan da ze gat stoat (=hij leeft boven zijn stand) (Lichtervelds)
- oe schieët dad’iere (=wat is de stand van zaken) (Kaprijks)
- oe schieët-dad'iere (=wat is de stand van zaken) (Kaprijks)
- Oe schihtda d'iere (=Wat is de stand van zaken) (Eekloos)
- stand doeë nie te koekëloerë, de gebakke keike valle toch nie aut te loch (=je zal nooit in de hemel geraken door naar de lucht te gapen) (Munsterbilzen - Minsters)
- stront wie ef oe e'sketen (=iemand die zich boven zijn stand gedraagt) (Kampers)
- uger kakken dan da zij gat stoat (=Boven zijn stand leven) (Brakels)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
