12 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `tot de`
- als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg gaan (=genoegen nemen met wat er beschikbaar/mogelijk is)
- botertje aan de boom zijn / het is botertje tot de boom (=alles gaat goed zonder problemen)
- de lijdensbeker tot de bodem ledigen (=al het slechte, tot het laatste toe, over zich heen krijgen)
- het paard moet tot de kribbe komen. (=wie belang heeft bij een zaak moet er zelf op uit gaan)
- het water komt aan/tot de lippen (=in groot gevaar, in hoge nood)
- iemand van het hoofd tot de voeten meten (=iemand heel nauwkeurig onderzoeken)
- tot de bedelstaf/bedelzak brengen (=alle aardse bezittingen ontnemen)
- tot de jaren des onderscheids komen (=oud genoeg zijn om zelf te weten/mogen wat wel en niet mag)
- tot de tanden bewapend (=zwaar bewapend)
- tot de tanden gewapend (=tot het uiterste bewapend)
- van de naald tot de draad (=tot in het kleinste detail)
- wie voor het oortje geboren is, zal tot de stuiver niet geraken (=wie in een lage sociale klasse geboren is, zal niet in een hogere sociale klasse terechtkomen)
3 betekenissen bevatten `tot de`
- een geplaveide weg is des duivels oorkussen (=als je niets doet en lui bent, doe je ook niks goeds / mensen die zich vervelen omdat ze niets te doen hebben, kunnen tot de slechts dingen komen daardoor)
- voor de draad ermee (=kom tot de kern van het verhaal.)
- ad hoc negotium (=tot deze zaak behorend)
42 dialectgezegden bevatten `tot de`
- 'En pin op de neus geve. (=tot de orde roepen.) (Zaans)
- 't wodder stijt mij tot de lipp'm (=het is een penibele situatie voor mij) (Westerkwartiers)
- Bende jelemaol betoeterd (=Inleiding om tot de orde geroepen te worden) (Ossendrechts)
- Beverse moat (=het glas loopt bijna over (= tot de rand gevuld) ) (Sint-Niklaas)
- da kan (=Dit behoort tot de mogelijkheden) (Olens)
- da ken (=dit behoort tot de mogelijkheden) (Bredaas)
- Da ken 'immel nie (=Dat behoort niet tot de mogelijkheden) (Bredaas)
- dae waertj gedèkseldj, dae kriegtj ze gedèkseldj (=hij kreeg slaag; met woorden tot de orde worden geroepen) (Heitsers)
- dakan (=dit behoort tot de mogelijkheden) (nieuwmoers)
- de kaoter kump laoter (=wacht maar tot de alcohol gaat werken) (Munsterbilzen - Minsters)
- Dé kén! (=Dit behoort tot de mogelijkheden!) (Tilburgs)
- de loatste man zijne zak opgeven (=tot de laatste blijven (op een feest) ) (Gavers)
- die ken onthold'n van twaalf uur tot de middag (=die heeft een geheugen van drie keer niks) (Westerkwartiers)
- die motte gij us op z n vesje tuffe (=die moet je eens tot de orde roepen) (Oudenbosch)
- diejebbe ze daorus goed bijgewerkt (=die is ernstig tot de orde geroepen) (Oudenbosch)
- diejis daor un kirke goed onderaande genome (=die is ernstig tot de orde geroepen) (Oudenbosch)
- één terechte zett'n (=iemand tot de orde roepen) (Westerkwartiers)
- ge kom mar wir us ne keer laangs ee (=tot de volgende keer) (Oudenbosch)
- ge mottem is op zun nummer zette (=je moet hem tot de orde roepen) (Oudenbosch)
- Het bèste testëment ès alles opmaokë tot de lèstë sent (=zorg dat er nooit ruzie komt in de familie over je centen) (Munsterbilzen - Minsters)
- hij was tot de tand'n toe bewoap'md (=hij had veel wapentuig) (Westerkwartiers)
- hij was tot de tand'n toe bewoap'nd (=hij was van top tot teen bewapend) (Westerkwartiers)
- Hij's nie wijer gekome es de kaaiepoal (=Hij is niet verder gekomen dan tot de keienpaal) (Brakels (gld))
- Ich kan mêr onthaage van twêlf oêre tot de noên (=Ik ben erg vergeetachtig) (Bilzers)
- ik ee moe'n de loatste man de zak ipgeev'n (=ik ben gebleven tot de laatste) (Waregems)
- kleen krijge (=tot de orde roepen) (Bilzers)
- noenk dae stoenk tot de wêrd vërgoenk (=zijn lichaamsgeur was niet te harden) (Munsterbilzen - Minsters)
- rijz' an rijze / rijzerijze (=tot de rand / tot op zekere hoogte gevuld (minstens twee) ) (Waregems)
- toe în den draai eee (=tot de volgende keer) (Zeeuws)
- tot de dood projecten (=projecten die (zoals een kerk) die een leven lang duren) (Steenwiekerwolds)
- tot de lèsteman de zak opgeve (=tot het einde blijven) (Oudenbosch)
- tot de noaste keer (=tot de volgende keer) (West-Vlaams)
- tot de nosta kozie (=tot de volgende keer, wanneer ik je weer zie.) (Zeeuws)
- tot de pruimetijd wor (=tot ziens) (Kerkdriels)
- tot e koet énde naach feiste (=tot de morgen feestvieren) (Bilzers)
- Tot in den droai / Tee'n te noaste kjeer. (=tot de volgende keer) (Deinzes)
- tot in den droi (=tot de volgende keer) (Kaprijks)
- Tot ind’n drui (=tot de volgende keer.) (Avelgems)
- tot noste kië (=tot de volgende keer) (Moorsel)
- tot noste kiér (=tot de volgende keer) (Erps)
- tot op den bom (=tot de bodem) (Wichels)
- Wil ie wel ies tot de punter uutkomen (=Wil jij wel eens de punter uitkomen) (Giethoorns)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen