43 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `per`
- alle baat helpt zei de schipper, en hij blies in het zeil (=alle beetjes helpen)
- appels met peren vergelijken (=twee totaal verschillende dingen vergelijken)
- binnen de perken blijven (=zodanig beperkt blijven dat het niet te veel overlast of schade veroorzaakt)
- dat is andere peper (=dat is wat anders, dat is moeilijker)
- dat ruikt naar peper (=dat is erg duur)
- dat was op het nippertje (=dat is maar net gelukt)
- de koperen ploert (=de zon)
- die perzik smaakt naar meer (=dat is gunstig - nog van dat!)
- een gepeperde rekening (=een hoge rekening)
- een hardloper van luie Kees (=een treuzelaar)
- een Kampersteur (=een domme streek)
- een koperen bruiloft (=een 12½-jarig huwelijk)
- een wet van Meden en perzen zijn (=een regel waarvan nooit mag worden afgeweken)
- een wig drijven tussen twee personen (=ervoor zorgen dat ze ruzie krijgen)
- een zeperd halen (=afgaan)
- er paal en perk aan stellen (=orde op zaken stellen)
- er peper aan eten (=duur betalen)
- er uitzien als de dood van Ieper (=er slecht uitzien)
- er zijn kapers op de kust (=er zijn er die willen meeprofiteren)
- er zouden geen achterklappers zijn waren er geen aanhoorders (=er wordt alleen geroddeld als er ook naar geluisterd wordt)
- eruit zien als de dood van ieperen (=er bijzonder slecht uitzien)
- fiat justitia et pereat mundus (=het recht moet zegevieren ook al vergaat de wereld) (Latijn)
- hardlopers zijn doodlopers (=wie te snel begint, haalt misschien het einde niet)
- iemand naar het peperland zenden (=iemand ver van huis sturen)
- iets op de keper beschouwen (=iets nauwkeurig bekijken)
- in het strijdperk treden (=de strijd aanvatten)
- je vergalopperen (=al te snel iets willen doen)
- met de gebakken peren blijven zitten (=voor de moeilijkheden opdraaien)
- met de witte perdekies naar Velzeke rijden (=krankzinnig worden. In Velzeke bevindt zich een sanatorium; de `witte perdekies` (witte paardjes) verwijzen naar een ziekenwagen, waarmee de geestesgestoorde afgevoerd wordt. Uitdrukking uit het zuiden van Oost-Vlaanderen)
- paal en perk stellen (=de grens leggen / een einde stellen aan)
- peper in je achterwerk hebben (=een hoog tempo hebben)
- per acquit (=voldaan) (Latijn)
- per cassa (=contant) (Latijn)
- per couvert (=onder omslag) (Latijn)
- per fas et nefas (=bij al wat heilig is) (Latijn)
- per slot van rekening (=uiteindelijk)
- semper crescendo (=in sterkte toenemend) (Latijn)
- semper idem (=altijd weer hetzelfde) (Latijn)
- semper virens (=altijd groen) (Latijn)
- van koper blijf je proper en van ijzer word je niks wijzer (=koper is veel waard, ijzer niet)
- vloeken als een bootwerker/kartouw/ketellapper/ketter (=onbeheerst vloeken)
- voor zijn roodkoperen zijn (=oud Haags voor: Alles is piekfijn in orde)
- zonder aanzien des persoons (=zonder iemand voor te trekken; zonder er rekening mee te houden om wie het gaat)
114 betekenissen bevatten `per`
- aan de voeten van Gamaliël zitten (=aandachtig luisteren naar de les die een wijs persoon meegeeft)
- de kruik gaat zolang te water tot zij barst (=alles heeft zijn beperkingen)
- het ene woord haalt het andere uit (=als de ene persoon een grote mond opzet, krijgt die dat van de ander terug)
- waar meerderman komt moet minderman wijken (=als een machtig persoon iets zegt, moet de minder machtige zwijgen)
- als er één schaap over de dam is, volgen er meer (=als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen (=als twee personen van een verschillend geloof trouwen, gaat het zelden goed)
- wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen (=als twee strijdende personen of partijen zich richten op elkaar, kan een ander daarvan profiteren door zich datgene toe te eigenen waar om gestreden wordt)
- je bent om op te eten (met boter en suiker). (=beeldig, snoezig, hartveroverend, snoeperig.)
- waar twee kijven hebben twee schuld (=beide personen hebben schuld als ze ruzie met elkaar maken)
- elk heeft genoeg in eigen tuin te wieden. (=bekritiseer geen anderen als je zelf niet perfect bent)
- de kerk in het midden laten (=bij een meningsverschil geven beide personen wat toe om het eens te worden)
- dan zwaait er wat (=dan dreigen zware repercussies)
- jongens van Jan de Witt (=dappere jongens zijn)
- dat is een stuk! (=dat is een aantrekkelijk persoon)
- uit het oog, uit het hart (=de aandacht voor iemand verliezen, als die persoon niet meer in de nabijheid is)
- het beste paard van stal (=de belangrijkste persoon in het gezelschap)
- tussen de regels door lezen (=de diepere betekenis van een tekst begrijpen)
- de rotte appels uit de mand halen (=de minder getalenteerde personen wegsturen, de minder goede dingen sorteren van de goede dingen)
- ijdele tonnen rollen het hardst. (=de minst competente persoon is vaak ook de luidste)
- holle vaten klinken het hardst. (=de minst competente persoon is vaak ook de luidste)
- het slechtste wiel van de wagen kraakt meest. (=de minst competente persoon is vaak ook de luidste)
- nomen nescio (=de niet genoemde persoon)
- over de rooie gaan (=de perken te buiten gaan)
- als een spin in het web (=de persoon of organisatie waar alles om draait)
- met zijn talenten woekeren (=de persoonlijke mogelijkheden/gaven goed gebruiken)
- aan banden leggen (=de vrijheid beperken)
- de molen is/loopt door de vang (=de zaak of persoon is in de war (gek))
- als proefkonijn dienen (=dienen voor een of ander experiment)
- de wal keert het schip (=door beperkingen enigerlei niet verder kunnen)
- het beste paard van stal vergeten. (=een belangrijk persoon over het hoofd zien)
- zwemmen als een vis kunnen (=een expert zijn in zwemmen)
- een krent (=een gierig persoon)
- een koopman een loopman. (=een goede verkoper gaat bij zijn klanten langs)
- een slimme vogel (=een handig persoon met overal een oplossing voor)
- een boer op klompen (=een lomperd)
- een echte Hannes (=een onhandig persoon)
- een oud paard hoort graag het klappen van de zweep. (=een oud persoon hoort graag verhalen over het oude vakmanschap)
- brave hendrik (=een persoon die op overdreven wijze de regeltjes volgt)
- een rots in de branding (=een persoon waarop je kunt vertrouwen en die je steunt.)
- met hem kun je gaan vissen (=een prettig persoon in de omgang)
- iets in je vaandel schrijven. (=een principe waar je je per se aan vast wilt houden)
- zo kalm als een zalm (=een rustig persoon)
- een schurftig schaap steekt de hele kudde aan (=een slechte persoon in een groep, maakt de hele groep slecht)
- dat is een kwal (=een uiterst vervelend persoon)
- een aflossing van de wacht (=een vervanging van de ene persoon door een andere)
- een vriendelijk gezicht brengt overal licht (=een vrolijk persoon weet vaak meer te bereiken dan een nors persoon)
- een lulletje rozenwater (=een weinig dynamisch persoon)
- een pilaarbijter (=een zeer schijnheilig / hypocriet persoon)
28 dialectgezegden bevatten `per`
- ... kielomeeders in dure (=... kilometer per uur) (Kaprijks)
- 'k géf oe un pèr op oe bakkes! un bakpeer! (=ik geef je een klap op je gezicht!) (Helmonds)
- Bij Zjang van Merie en zoën Fons kochte vür ooze roje Flandria brommer, dae goeng wol 90 per oer.Jang doeg de viloos mèr Fons sliëtelde giën on brommers, totter zelfs brommercrosse ènrichde aater de joengessjoël (nau Kapelhof) (=Bij Jacqmaer kocht de jeugd de snelle rode Flandria bromfiets. Terwijl Jan de fietsenklaten hielp, Marie de benzinepomp, was Fons bezeten van motoren, hetgeen ontaardden in brommercrossen in de kloosterbeemden, het huidige Kapelhof) (Munsterbilzen - Minsters)
- de man (=per persoon (p.p.) ) (Vechtdals)
- De stik (=per stuk) (Volendams)
- de stuk (=per stuk) (Vechtdals)
- ei wou ta malgeréé én (=hij wilde dat per se hebben) (Graauws)
- én Minster lik ook e graut gestich, e gekkehaus nieme ze dat nog per abuis, mér de echte gekken loope nog vraaj rond ént dürp (=Het St Jozefsinstituut herbergt heel wat mensen die geestelijke verzorging nodig hebben, vroeger gekken genoemd, maar die lopen er genoeg los in het dorp zelf) (Munsterbilzen - Minsters)
- Ge 'oef nie de leste man de zak op te geven! (=Je hoeft niet per se de laatste te zijn!) (Roosendaals)
- ie wil per see deuredrijv'n (=hij wil onverstoorbaar doorgaan met) (Waregems)
- Iemet un pèr stoven. (=Imand een poets bakken.) (Hamonter)
- malgré / per forse (=ten koste van alles) (Waregems)
- mën hand sjampde aut (=ik gaf je per ongeluk een mep) (Munsterbilzen - Minsters)
- ne kieë te weke (=een maal per week) (Waregems)
- nen trui achterste veuren oan ein (=per vergissing een pull met de voorzijde op de rug aanhebben) (Sint-Niklaas)
- nen trui binneste buiten oan ein (=per vergissing een pull met de binnenkant langs buiten dragen) (Sint-Niklaas)
- nou moe kdee-ut er nie om (=per ongeluk) (Zeeuws)
- op den bots (=per toeval) (Kaprijks)
- per abuus (=per ongeluk) (Zelzaats)
- per sjaos (=bij toeval) (Munsterbilzen - Minsters)
- per sjaos hochter zene kepie op (=de museumhouder viel over een naakt) (Munsterbilzen - Minsters)
- per slot van raekeneng (=wel overwogen) (Munsterbilzen - Minsters)
- per slot van reekninge (=alles samen genomen (conclusie) ) (Waregems)
- per slöt van reek'n (=alles overwogen hebbend) (Westerkwartiers)
- per vielo rijn (=fietsen) (Sint-Niklaas)
- wénter en zoëmer, én waer en wénd, daog per daog en oer vür oer (=altijd) (Bilzers)
- zich verklappen (=per ongeluk iets zeggen wat men niet wou) (Sint-Niklaas)
- zò gemèèn as goed van un cent per el. (=dat is rommel) (Tilburgs)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
