790 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `or`
- `t Is gelijk of men van/door de kat of de kater/hond gebeten wordt (=het maakt niet uit hoe of waardoor je benadeeld bent geweest)
- aan de orde van de dag zijn (=vaak voorkomen)
- aan de schors blijven hangen (=iemand of iets alleen op het uiterlijk beoordelen)
- aan de voorhand zijn/zitten (=voorrang hebben)
- aan een balk, die uit het bos gehaald wordt, moet veel gehakt worden, voor hij in het huis past (=in een religieuze groep, vereniging, etc,: je kunt leden uit een gemeenschap winnen, maar hun moet wel geleerd worden zich aan te passen)
- aan een goed kantoor zijn (=op de juiste plaats zijn)
- aan een oor doof zijn (=iets niet willen horen)
- aan een stuk door (=ononderbroken)
- aan het kortste eind trekken (=in de ongunstigste positie zijn / verliezen)
- aan het verkeerde kantoor zijn (=iemand die je niet kan helpen)
- aan zijn eerste leugen niet gebarsten en voor zijn tweede niet opgehangen zijn (=een grote leugenaar zijn)
- achter de gordijntjes smullen (=in stilte opeten)
- achter de puttings overboord vallen (=reddeloos verloren zijn)
- ad majorem dei gloriam (=tot meerdere eer van God) (Latijn)
- al voor heter vuren gestaan hebben (=er erger meegemaakt hebben)
- alles door het halsgat jagen (=alles opmaken aan eten en drinken)
- alles kort en klein slaan (=de hele inboedel kapot slaan)
- als David zijn volk telde verloor hij de strijd (=tel de winst pas uit bij het einde van de strijd)
- als de boeren niet meer klagen en de pastoors niet meer vragen, dan nadert het einde der dagen (=sommige mensen veranderen nooit)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- als de bruid verpatst is wordt zij gewild. (=wat niet meer beschikbaar is lijkt aantrekkelijker voor anderen)
- als de dood zijn voor iets (=heel erg bang zijn voor iets)
- als de ene hand de andere wast worden ze beide schoon (=de taak wordt gemakkelijk als je elkaar helpt)
- als door een adder gebeten zijn (=opeens fel reageren)
- als door een repel getrokken (=zeer mager)
- als een blinde over de kleuren oordelen (=spreken alsof men een kenner is, over iets waar men niets van weet)
- als een lam ter slachtbank geleid worden (=weerloos zijn)
- als een olifant in de porseleinkast (=buitengewoon onvoorzichtig of tactloos)
- als een warm mes door de boter (=als iets erg makkelijk of geleidelijk gaat)
- als het hek van de dam is lopen de varkens in het koren (=als er geen toezicht is springen kinderen of ondergeschikten uit de band)
- als het regent in mei, is april voorbij (=spreekwoord dat de spot drijft met spreekwoorden die open deuren intrappen)
- als het schip lek is, gaan de ratten van boord. (=als het verkeerd loopt, laten valse vrienden je in de steek)
- als je alles van tevoren weet, ga je liggen voor je valt (=het heeft geen zin zich na afloop te beklagen over gebrek aan voorkennis. (Meestal in antwoord op klachten als `Als ik dat van tevoren geweten had.`))
- als je alles van tevoren wist, dan kwam je met een dubbeltje de wereld rond (=het heeft geen zin zich na afloop te beklagen over gebrek aan voorkennis. (Meestal in antwoord op klachten als `Als ik dat van tevoren geweten had.`))
- als je geschoren wordt, moet je stilzitten (=als er scherpe kritiek op je is (je wordt geschoren), kun je beter rustig wachten tot het voorbij is, in plaats van erop in te gaan)
- als jut voor de haakmand staan (=beteuterd, triest)
- als sneeuw voor de zon verdwijnen (=ergens niets van over blijven)
- appelen/knollen voor citroenen verkopen (=oplichten, bedriegen)
- appels voor citroenen verkopen (=iemand oplichten.)
- arbeid is voor de dommen. (=gezegd als je liever op twijfelachtige wijze geld verdient dan op een eerlijk manier)
- avondrood, mooi weer aan boord (=na een rode avondlucht volgt mooi weer)
- bang voor zijn hachje zijn (=weinig durven en bang zijn om gevaar te lopen)
- bang zijn voor zijn eigen schaduw (=overdreven bang zijn)
- betalen als de paus geus wordt (=nooit betalen)
- beter één ezel voor de ploeg dan twee paarden op stal. (=kiezen voor zekerheid.)
- beter van een stad dan van een dorp (=beter dat een rijke betaalt dan een arme)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien (=bij gebrek aan het goedkope, het dure gebruiken)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien. (=bij gemis aan het gewone moet men zijn toevlucht soms wel tot iets duurders nemen.)
- bij Sint Joris in de kost zijn (=ergens gratis eten)
- binnen de kortste keren (=heel snel, bijna onmiddellijk)
1299 betekenissen bevatten `or`
- de morgen doet het werk. (=`s morgens ben je het productiefst)
- de wijde wereld ingaan/intrekken (=(onbezorgd) op reis vertrekken)
- op de vingers kijken (=(Op een vervelende manier) scherp toezien hoe iemand iets doet, zodat elke fout direct opgemerkt wordt)
- het licht zien (=1: begrijpen wat men daarvoor nog niet begreep 2: geboren worden, ontstaan)
- voor de ganzen preken (=aan dovemans oren zeggen)
- aan de lopende band (=aan één stuk door; steeds maar weer)
- tegen de klippen op gaan (=aan een stuk doorgaan (met liegen))
- aan de veren kent men de vogel (=aan het uiterlijk (verzorging/kleding) kun je zien met wat voor iemand je te maken hebt)
- de kap maakt de monnik niet (=aan het uiterlijke kan men het innerlijke niet beoordelen)
- bij iemand nog wel kunnen schoolgaan (=aan iemand nog een voorbeeld kunnen nemen)
- op de grote trom slaan (=aandacht proberen te krijgen voor diens zaak)
- het oor strelen (=aangenaam in de oren klinken)
- kinderen die zwijgen zullen ook nooit wat krijgen (=aanvulling op `Kinderen die vragen worden overgeslagen.`)
- iemand het hof maken (=aardig tegen iemand doen in de hoop aardig gevonden te worden)
- de barricades opgaan (=actie voeren om iets voor elkaar te krijgen of juist tegen te houden)
- een korf krijgen (=afgewezen worden)
- een blauwe scheen lopen (=afgewezen worden)
- een blauwtje lopen (=afgewezen worden (in de liefde))
- het lood al in de bil hebben (=al gestraft zijn voor iets. (geschoten zijn met een loden kogel))
- op je hoede zijn (=alert en voorzichtig zijn.)
- vroeg opstaan (=alert zijn voor bedrog)
- in de lucht zitten (=algemeen voorkomen)
- de toets kunnen doorstaan (=alle antwoorden op vragen/problemen weten)
- het doel heiligt de middelen (=alle middelen zijn toegelaten, zolang het doel maar bereikt wordt)
- achter de wolken schijnt de zon (=alle nare dingen zijn tijdelijk en daarna wordt het beter)
- voor Sinterklaas spelen (=alle wensen vervullen, alles voor iedereen betalen)
- de Mammon dienen (=alleen maar belangstelling hebben voor geld)
- om den brode doen (=alleen werken voor het geld en niet omdat het werk fijn/leuk is)
- bij de roes (=alles door elkaar)
- boven water zijn (=alles is bekend geworden of is teruggevonden)
- de kust is veilig (=alles is in orde - er is niemand in de buurt)
- een haaienmaag hebben (=alles kunnen verorberen)
- geen ding betert door ouderdom (=alles verslijt door de ouderdom)
- je uitkleden voor men naar bed gaat (=alles weggeven voor men sterft)
- overdag hebben waar men `s nachts van droomt (=alles zomaar in de schoot geworpen krijgen)
- liggende maan, staande matrozen. (=als de maan op zijn kant staat komt er storm op zee)
- in het donker zijn alle katten grijs/grauw (=als de situatie niet duidelijk is, zijn de zaken niet goed te beoordelen)
- vele handen maken licht werk (=als een karwei samen wordt opgepakt is het snel en gemakkelijk gedaan)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- men noemt geen koe bont, of er is een vlekje aan (=als er allerlei vervelende dingen worden verteld is er vast wel iets van waar)
- waar aas is vliegen kraaien (=als er iets te halen valt staat iedereen vooraan)
- als je geschoren wordt, moet je stilzitten (=als er scherpe kritiek op je is (je wordt geschoren), kun je beter rustig wachten tot het voorbij is, in plaats van erop in te gaan)
- aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet (=als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden)
- als de nood aan de man komt (=als het ernstig wordt)
- gezelligheid kent geen tijd (=als het gezellig is, is het niet erg als het wat later wordt)
- mei koel en wak, veel koren in de zak. (=als het in mei nat en koud is wordt de opbrengst hoog)
- allemans werk is niemands werk. (=als iedereen verantwoordelijk is, doet niemand het daadwerkelijk.)
- dan moet de wal het schip maar keren (=als iemand niet vooraf rekening houdt met een naderend probleem, dan moet het probleem maar daadwerkelijk in volle omvang ontstaan, en dan alsnog worden opgelost)
- uitlekken (=als iets ongewenst publiekelijk bekend wordt)
- gedeeld geheim, verloren geheim. (=als je een geheim doorvertelt is het geen geheim meer)
10 dialectgezegden bevatten `or`
- da gao nie deur or (=dat gebeurt niet) (Oudenbosch)
- da kaank nie, or (=dat kan ik niet, hoor!) (Bredaas)
- das ne geleerde snaok or (=dat is een zeer gestudeerd iemand) (Oudenbosch)
- ijeet t daor wel versiert or (=hij heeft daar wel de bloemetjes buitengezet) (Oudenbosch)
- ja dan eb ik niks gezeed or (=hou mij ten goede als ik mij vergist heb) (Oudenbosch)
- laot oe eige nie kieste n or (=doe flink je best) (Oudenbosch)
- we zumme or ne keer op 'or perd zett'n (=iemand stress geven / opjagen) (Oudenhoofs)
- ze (e van pet) bekkn in neur or (=ze heeft golvend haar) (Veurns)
- zé or kére geke'rd (=ze is van gedacht veranderd) (Oudenhoofs)
- zijis ok eul wa maans or (=zij is een stevige vrouw) (Oudenbosch)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
