12 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `delen`
- als een blinde over de kleuren oordelen (=spreken alsof men een kenner is, over iets waar men niets van weet)
- als hamerstuk behandelen (=het voorstel zonder discussie aannemen)
- dat spreekt boekdelen (=dat is overduidelijk, bijv. `zijn gezicht spreekt boekdelen`)
- de gulden middenweg (houden/bewandelen/verkiezen) (=een tussenstandpunt of tussenoplossing verkiezen)
- de koninklijke weg bewandelen (=eerlijk zijn)
- de lakens uitdelen (=het voor het zeggen hebben, de baas spelen)
- de leer veroordelen maar de leraar sparen (=de wortel van het probleem niet aanpakken)
- er over oordelen als een blinde over de kleuren (=erover oordelen zonder kennis van zaken)
- het doel heiligt de middelen (=alle middelen zijn toegelaten, zolang het doel maar bereikt wordt)
- kiezen of delen/kavelen (=maak uw keuze!)
- lief en leed delen (=allerlei plezierige en droevige dingen met elkaar beleefd hebben)
- moeten kiezen of delen (=een (vervelende) keus moeten maken)
67 betekenissen bevatten `delen`
- de kap maakt de monnik niet (=aan het uiterlijke kan men het innerlijke niet beoordelen)
- alles op haren en snaren zetten (=alle middelen aanwenden / alles in het werk stellen)
- het doel heiligt de middelen (=alle middelen zijn toegelaten, zolang het doel maar bereikt wordt)
- in het donker zijn alle katten grijs/grauw (=als de situatie niet duidelijk is, zijn de zaken niet goed te beoordelen)
- hoe meer vis, hoe droever water (=als er meer mensen komen valt er minder te verdelen (erfenissen))
- veel varkens maken de spoeling dun (=als je met veel bent, moet je ook met veel delen)
- op de schobberdebonk leven (=dakloos zijn en/of bedelend leven)
- dat spreekt boekdelen (=dat is overduidelijk, bijv. `zijn gezicht spreekt boekdelen`)
- dat is schering en inslag (=dat komt bijzonder vaak voor [onderdelen van een weefgetouw])
- het koren van de molen zenden (=de klanten wegjagen - zichzelf benadelen)
- de kaas niet van het brood laten eten (=de voordelen niet zomaar laten afpakken)
- uit hetzelfde vaatje tappen (=dezelfde standpunten of opvattingen delen.)
- goed gereedschap is het halve werk (=door de juiste hulpmiddelen te gebruiken wordt het karwei snel geklaard)
- een te grote broek aantrekken (=een doel stellen waarvoor je niet de benodigde middelen hebt)
- iedereen wat van de stokvis (=eerlijk delen)
- er over oordelen als een blinde over de kleuren (=erover oordelen zonder kennis van zaken)
- een luchtje happen (=even buiten gaan wandelen)
- een luchtje scheppen (=even buiten gaan wandelen)
- het mes snijdt aan twee kanten (=het levert dubbel voordeel op (NL.) Er zijn niet alleen voordelen aan verbonden, je kan eender wat vanuit verschillende en zelfs tegengestelde standpunten bekijken (BE).)
- iedere heilige komt zijn kaarsje toe (=iedere medewerker moet delen in de eer)
- iemand de zwartepiet toespelen (=iemand benadelen)
- de dorsende os zult gij niet muilbanden (=iemand die voor je werkt moet je goed behandelen)
- iemand onder handen nemen (=iemand flink aanpakken / mishandelen)
- iemand iets onder de roos vertellen (=iemand in het geheim iets meedelen)
- iemand een loer draaien (=iemand lelijk behandelen, lelijk te grazen nemen)
- iemand iets in de maag splitsen/stoppen (=iemand met iets opzadelen)
- iemand achter de bank schuiven (=iemand minachtend behandelen)
- aan de schors blijven hangen (=iemand of iets alleen op het uiterlijk beoordelen)
- iemand uit kuieren sturen (=iemand wandelen sturen - niet geven wat hij verlangt)
- in troebel water is het goed vissen (=in tijden van onlust of oorlog kan men gemakkelijk voordelen halen)
- iets op de hals halen (=je met een probleem laten opzadelen)
- roeien met de riemen die je hebt (=je moet het doen met de middelen die je hebt.)
- wie vis heeft, moet ook de graat hebben (=je moet ook de nadelen accepteren (geen rozen zonder doornen))
- roei met de riemen die je hebt (=je moet werken met de middelen die men heeft)
- je in de vingers snijden (=jezelf (onbedoeld) benadelen)
- je in de eigen voet schieten (=jezelf benadelen)
- van een mooie / knappe tafel kun je niet eten. / Van een mooi bord kun je niet eten. (=knap van uiterlijk heeft ook wel eens nadelen.)
- je kaarten op tafel leggen (=laten weten over welke middelen je beschikt om iets gedaan te krijgen)
- de tering naar de nering zetten (=leven met de middelen die men heeft)
- wie tapt die moet boren (=men moet de gevolgen van zijn handelen dragen)
- dieven met dieven vangen (=mensen die niet eerlijk zijn of gemeen, moet je op dezelfde manier ook behandelen)
- alle hens aan dek (=met alle beschikbare mensen of alle middelen)
- met open vizier (=met eerlijke middelen)
- de violen stemmen (=met elkaar onderhandelen, naar compromissen zoeken)
- met het ongewapend oog (=met het blote oog (zonder hulpmiddelen))
- met het blote oog (=met het oog te zien, zonder hulpmiddelen)
- met een kennersblik bekijken (=met kennis van zaken beoordelen)
- met de nek aanzien (=met minachting behandelen)
- te goeder trouw (=naar beste weten en eerlijk handelend)
- binnen de lijntjes kleuren (=netjes handelen, niets doen wat niet mag)
16 dialectgezegden bevatten `delen`
- aaier of jong? (=kiezen of delen) (Tilburgs)
- Allebai een hallefie (=Een biertje delen) (Bollenstreeks)
- aura's of jonger'n (=kiezen of delen) (Meers)
- da's gien vlees en gien vis (=dat is nergens bij in te delen) (Westerkwartiers)
- da's gien vlees en ok gien vis (=dat is niet in te delen) (Westerkwartiers)
- ebbe en tegoetouwe gao nie gelijk (=het is kiezen of delen) (Oudenbosch)
- eirven; delen (=een erfenis krijgen) (Sint-Niklaas)
- ge moe poaurten of ij verlies zijne was (=je moet delen met hem want anders zal hij niet meer verder groeien) (Lokers)
- Iedereen wat van het verkensgat (=eerlijk delen) (Genneps)
- Je kinne an de kat of an de keis (=Kiezen of delen) (Westfries)
- men haan krievele (=ik heb goesting om een pak rammel uit te delen) (Munsterbilzen - Minsters)
- misdelen (=verkeerd delen bij het kaartspel) (Sint-Niklaas)
- ne schjup in zijn kindergewd (=een trap in zijn edele delen) (Kaprijks)
- ne schup in eur fiole (=een schop in haar edele delen) (Massems)
- T'is aajeren of jong (=Het is kiezen of delen) (Bredaas)
- talvendeur doen (=in twee delen (breken) ) (Sint-Niklaas)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
