393 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `als`
- gras gaat niet harder groeien als je eraan trekt (=sommige dingen hebben tijd nodig)
- groeien als kool (=snel opgroeien)
- hals over kop (=ondoordacht snel)
- handen als kolenschoppen (=zeer grote, sterke handen)
- het bekomt hem als de hond de knuppel na het stelen van de worst (=het valt hem zwaar tegen)
- het ijzer smeden als het heet is (=je moet op het juiste moment de kansen grijpen en dingen doen)
- het is als met de koeien van de Farao. (=er is geen goed aan te doen (De koeien van de Farao bleven mager))
- het is beter de bakkers te paard, als de dokters. (=je kunt beter voldoende en gezond eten, dan straks naar de dokter te moeten)
- het is er als dood katoen. (=het is er doodsaai)
- het is er zo veilig als vlees in een hondenkot (=het is er volkomen onveilig)
- het is muis als moer, een staart hebben ze allemaal. (=beide opties zijn vervelend)
- het is zo lang als het breed is (=het blijft hetzelfde, hoe je het ook bekijkt)
- het klopt als een bus (=deze uitdrukking is een contaminatie van het sluit als een bus met: het klopt als een zwerende vinger)
- het klopt als een zwerende vinger (=het past goed; het is logisch; het is volkomen juist; er is niets tegen in te brengen. (Equivalent aan: het sluit als een bus.))
- het sluit als een bus (=de beredenering klopt)
- het smelt als boter in de mond (=(van eten) het is erg mals)
- het takje buigen als het nog jong is (=goede gewoonten leert men het beste op jonge leeftijd aan)
- het werkt als haarlemmerolie (=iets dat overal voor te gebruiken is)
- het zo druk hebben als een klein baasje (=veel kleine karweitjes moeten doen)
- hij geeft niet om wiens huis in brand staat, als hij zich maar aan de gloed kan warmen (=overal voordeel uit halen, ongeacht gevolgen voor anderen)
- honger als een paard hebben (=veel trek in eten hebben.)
- hooi als de zon schijnt (=je moet de gelegenheid gebruiken als die zich voordoet)
- hooien als de zon schijnt (=van de gunstige gelegenheid gebruik maken)
- huilen als een hofhond (=erbarmelijk tekeer gaan)
- ieder bakt zijn koek zoals hij hem eten wil. (=iedereen behartigt zijn zaken, op een manier zoals hij dat zelf wil.)
- iets op de hals halen (=je met een probleem laten opzadelen)
- iets zo beu zijn als koude pap (=iets grondig beu zijn)
- ik geloof er in als een jood in Jezus Christus (=ik geloof er maar weinig in)
- instorten als een kaartenhuisje (=plots en snel in elkaar zakken, tenietgedaan worden)
- je als een kat in een vreemd pakhuis voelen (=je ergens niet thuis voelen)
- je als een vis in het water voelen (=je helemaal op je plaats voelen)
- je kan niet door een muur lopen, behalve als er een deur in zit (=dingen kunnen alleen gedaan worden als er een reële kans toe is)
- je mag wel ergens anders honger krijgen, als je thuis maar komt eten. (=een getrouwde man mag wel met knappe meisjes flirten, daar moet het bij blijven.)
- je pen in alsem dopen (=erg negatief of kwetsend schrijven)
- je pen in gal en alsem dopen (=erg negatief of kwetsend schrijven)
- je van de hals houden (=van je afhouden, niet aanvaarden)
- je weren als een kat in de krullen (=je fel verweren)
- je ziet eruit als een afgegoten patat (=katerig)
- kijken als een hard geschilde aardappel (=bleek zien)
- kijken als een schelvis (=lodderig, dom of onbetrouwbaar kijken)
- kijken als een snoek op zolder (=zeer verbaasd zijn)
- kijken als Jonas in de walvis (=benauwd kijken)
- kijken alsof hij zijn laatste oortje versnoept heeft (=heel ongelukkig kijken)
- kijken alsof je een geest ziet (=verbaasd of geschrokken kijken.)
- klaar als de dag. (=overduidelijk)
- komen als een dief in de nacht (=onverwacht komen)
- komen met de paal als het brood in de oven is (=te laat komen)
- krom jezelf als je door de wereld wilt komen (=je moet er wat voor over hebben om iets te bereiken)
- kunnen missen als kiespijn (=veel liever niet hebben)
- lach als je begraven wordt (=dat is geen reden om te lachen)
311 betekenissen bevatten `als`
- over de koppen kunnen lopen (=gezegd als het erg druk is)
- als het varken zat is, gooit het de bak om. (=gezegd als iemand geen dankbaarheid toont)
- de deugd zit in het midden. (=gezegd als iemand tussenin zit)
- er wordt een erfenis verdeeld. (=gezegd als iets erg lang duurt)
- op één been kan je niet lopen. (=gezegd als je één drankje gehad hebt en meer wilt)
- dood gaan we allemaal. (=gezegd als je iets ongezonds doet)
- arbeid is voor de dommen. (=gezegd als je liever op twijfelachtige wijze geld verdient dan op een eerlijk manier)
- achterom is kermis (=gezegd als voorlangs niet de voorkeur heeft)
- heb het hart eens (=heb de moed om dat te doen. (Eigenlijk: als je dat doet, zal ik je ongenadig straffen))
- steen en been vriezen. (=heel hard vriezen (alles wordt zo hard als steen en botten))
- de haring braadt hier niet (=het gaat niet zoals het zou moeten)
- een ketting is niet sterker dan de zwakste schakel (=het geheel is maar zo sterk als het zwakste onderdeel)
- een dronkemansgebed doen (=het geld natellen (als het zo goed als op is))
- als je alles van tevoren weet, ga je liggen voor je valt (=het heeft geen zin zich na afloop te beklagen over gebrek aan voorkennis. (Meestal in antwoord op klachten als `als ik dat van tevoren geweten had.`))
- als je alles van tevoren wist, dan kwam je met een dubbeltje de wereld rond (=het heeft geen zin zich na afloop te beklagen over gebrek aan voorkennis. (Meestal in antwoord op klachten als `als ik dat van tevoren geweten had.`))
- wat de vos niet weet, weet de haas ook niet (=het is moeilijk iets te weten als het je nooit verteld is)
- zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens (=het is nergens zo goed als thuis)
- eigen haard is goud waard (=het is nergens zo mooi als thuis / men hecht veel waarde aan het eigen bezit)
- daar hangt de po uit (=het is niet zoals het zou moeten zijn)
- wat baten kaars en bril als de uil niet zien en lezen wil (=het is vruchteloos iemand te willen voorlichten als hij dat niet wil)
- het is een hopje in een brouwketel (=het is zo goed als niets)
- het kan verkeren (=het kan veranderen, de dingen blijven niet zoals ze zijn)
- de kerk midden in het dorp laten. (=het laten zoals het is)
- in iemands kielzog varen (=het net zo doen als iemands voorganger)
- het klopt als een zwerende vinger (=het past goed; het is logisch; het is volkomen juist; er is niets tegen in te brengen. (Equivalent aan: het sluit als een bus.))
- iets naar zijn hand zetten (=het precies (laten) doen zoals hij wil)
- het oog van de meester maakt het paard vet (=het werk gebeurt beter als de baas toezicht houdt)
- het einde kroont het werk (=het werk is pas goed gedaan als het klaar is)
- oude kerken hebben duistere glazen. (=het zicht wordt minder als je ouder wordt)
- je een ongeluk lachen (=hetzelfde als `In een deuk liggen`, niet meer bijkomen van het lachen)
- een eitje met iemand te pellen hebben (=hetzelfde als: een appeltje met iemand te schillen hebben. Nog iets met iemand moeten oplossen.)
- dat is koren op zijn molen (=hij zal dat meteen gebruiken als argument voor wat hij toch al wilde)
- er een handje van hebben (=hinderlijke gewoonte, als iemand de kans ergens toe ziet die ook nemen, een ander het werk laten doen)
- lang vasten is geen brood sparen. (=honger lijden is niet hetzelfde als geld besparen)
- ieder bakt zijn koek zoals hij hem eten wil. (=iedereen behartigt zijn zaken, op een manier zoals hij dat zelf wil.)
- iemand iets in de schoenen schuiven (=iemand aanwijzen als de schuldige of als de verantwoordelijke voor een mislukking)
- iemand doodverven met iets (=iemand bestemd voor een post achten, iemand als de dader van iets afschilderen (doodverf is grondverf)[1])
- de hond de jas voorhouden (=iemand valse hoop geven op iets dat hij graag wil hebben)
- bij het scheiden van de markt leert men de kooplui kennen (=iemands ware karakter blijkt pas als het erop aankomt)
- met zijn pink manoeuvreren (=iets als de beste kunnen)
- bijna is nog niet half en een koe is nog geen kalf (=iets bijna hebben is hetzelfde als iets helemaal niet hebben)
- er je eigen plasje overheen doen (=iets een beetje veranderen zodat helemaal naar je zin is. In werksituaties kan dit soms uit de hand lopen, als er veel belanghebbers zijn die allemaal hun eigen plasje over een document willen doen. Het kan dan resulteren in een onleesbare tekst.)
- vaste voet aan de grond krijgen (=iets gedaan krijgen en/of als gebruikelijk beschouwd gaan worden)
- dat zal je de dood niet aandoen (=iets is niet zo erg is als het lijkt)
- baat het niet, schaadt het niet (=iets kan helpen, maar als het niet helpt zal het geen problemen geven)
- iets bij de roes kopen (=iets kopen in de staat zoals het is)
- iets bij de roes verkopen (=iets verkopen in de staat zoals het is)
- er als een berg tegen opzien (=iets voor zichzelf beschouwen als een zeer moeilijke, of onplezierige, taak of omstandigheid)
- het warm water (her)uitvinden (=iets wat reeds lang bekend is, presenteren alsof het een originele innovatie is. (Niet verwarren met `het wiel opnieuw uitvinden`))
- wie een zin begint met ik is een grote stommerik. (=ik aan het begin van een zin is niet zoals het hoort)
50 dialectgezegden bevatten `als`
- as 't tij verlopt, moet men de boak'ns verploats'n (=als iets anders gaat lopen, moet men het ook anders aanpakken) (Westerkwartiers)
- as 't vur niet is loûpe ze de benen van onder older gat (=als het gratis is komt iedereen er op af) (Sint-Niklaas)
- as 't weer meesloagt gommen..... (=als het weer goed blijft gaan we....) (Sint-Niklaas)
- as ‘t moeëde is, gaon de kuuj nao de kèrk (=als het in de mode is, dan kan opeens alles) (Heitsers)
- as ‘t waer neet good is op vaars hui, is ‘t toch good op moors kuuel (=het weer is altijd voor iemand goed (of niet); regen is niet fijn als er -door vader- gehooid moet worden, maar wel fijn voor -moeders- moestuin) (Heitsers)
- As ' n kraai op ' n kreng (=als een bok op een haverkist) (Westfries)
- As ' n schoap owwer ' n dam is dan steet het hek los (=als een schaap over de dam is dan staat het hek los) (Twents)
- as alleman onder dezelfde perrëpli geet stoeên, wieën ze ammël naoët (=als iedereen het deken naar zich toehaalt, ligt iedereen in de kou) (Munsterbilzen - Minsters)
- as alles metloopt hè' we un optocht .... (=als alles meeloopt hebben we een optocht.) (Leewarders)
- As armoe de deur in komp, giet de liefde 't glas oet. (=als er armoede komt, komt er ook ruzie) (Drents)
- As as meel was en stront stroop, dan aten we morgen pannekoeken. (=als iemand 'als' zegt) (Rotterdams)
- As boere nie mer knoaje en pastoers nie mer schojje is de wereld àn 't vergaon (=als boeren niet meer mopperen en pastoors niet meer bedelen is de wereld aan het vergaan) (Wells)
- As d'r nen Mona Lisa op de baank (e) zit kriegie nen kearl 't hoes nich oet.* (=als er een Mona Lisa op de bank zit krijg je de man de deur niet uit) (Twents)
- as daajet èn hër krolle hèt (=als ze haar zinnen daaop heeft gezet) (Munsterbilzen - Minsters)
- as dane stroeët ha,za hem wel mest moake (=als die geld had, zou hij wel grote sier maken) (Winksels)
- as de boer mij niet holl'n wil, zee de knecht, wil ik niet langer bliev'm (=als men de eer aan zichzelf wil houden) (Westerkwartiers)
- As de botter op is is 't smeren 'edaon (=als het op is is 't eten gedaan) (Barnevelds)
- As de broek gespannen staat, ben je gek als je er niet voor 'slaat' (=De verleiding) (Giethoorns)
- As de broek gespannen staat, ben je gek als je er niet voor slaat (=verleiding) (Giethoorns)
- as de doëch lenge geet de wênter strenge (=als de dagen lengen wordt het kouder) (Bilzers)
- as de herder slept, verdwoal'n de schoap'm (=als de directie fouten maakt, volgt het personeel) (Westerkwartiers)
- As de kat van huus is dan daanse de muze (=als de kat van huis is dansen de muizen) (Lunters)
- as de kat van uis es, dausen de muizen (=als de kat van huis is dansen de muizen) (Meers)
- As de katn moezt dan mieauwt ze nig (=als je lekker aan het eten bent) (Twents)
- as de klant met de slager praat, mut de wurst um stilhouwe (=als Pietje met Robert praat moet Peter zich stilhouden) (Leewarders)
- As de knieper an boord komp (=als het gaat knijpen, als het er op aan komt) (Giethoorns)
- As de knieper. An boord ,komt (=als het er op aan komt) (Giethoorns)
- as de koje trèn zit (=als het niet meezit) (Munsterbilzen - Minsters)
- As de liefde din és, zieste de faute heil graut (=als het uit is....) (Bilzers)
- as de meule klap'm gef, piep'm de jong'n (=janken als je klappen krijgt) (Klazienaveens)
- as de meule klappen gef, piep'n de jong'n (=als de molen klappen uitdeelt, piepen de jongen) (Klazienaveens)
- as de nood aan de man komt (=als de nood zich aandient) (Westerkwartiers)
- As de s,i'j valt in sliek ,em-m wi'j mit dree daegen een arde diek (=als het sneeuwt in de za hte grond na de dooi, gaat het gauw weer vriezen) (Giethoorns)
- as de verkes inne zomer stroei in hun bakkes haan daan ginkt onwière (=als de varkens in de zomer stro in hun muil hadden ging het onweren) (Heusdens)
- As de vloren vlaês ziên, zit d`r raegen in de loôch (=als de vloeren vochtig zijn, zit er regen in de lucht) (Sevenums)
- as de vrollie va heusde be hunne vulo weg zen daan es alté wa te beleive (=als de vrouwen van heusden met hun fiets weg zijn dan is er altijd wat te beleven) (Heusdens)
- as de wichter groeët zeen, doon ze de aojers nao béd (=als ouders geen vat meer op de kinderen hebben) (Weerts)
- As de zun in't westen steet, bint de lui'n 't drokst (=als de zon in het Westen staat, zijn de luien het drukst) (Twents)
- as de zunne zit int westn, warken de luijn op zun bestn (=als er laat wordt doorgewerkt) (Doornspijks)
- As de zwelven liêg vleegen guft `t raegen (=als de zwaluwen laag vliegen krijgen we regen) (Sevenums)
- as den hond en de verkes groes vrate, daan haan ze wurm (=als de hond en de varkens gras aten dan hadden zij wormen) (Heusdens)
- as den oeil stoet zakt 't verstand in de kluute (=als een man opgewonden is kan hij niet helder meer denken) (Brussels)
- As det Zoë is vraet ik einen baer. (=als iets erg ongeloofwaardigs verteld wordt.) (Venloos)
- As dich neet luusters zet ik diene kop tösse twië oëre. (=als je kind niet luistert.) (Venloos)
- as dit neet good is lègks se d’r de kop mer bie neer (=als je dit niet lust dan heb je pech) (Heitsers)
- as eemes alles wis, waas boôre gein aardigheid (=als je iets al van tevoren zou weten) (Weerts)
- as eemes alles wis, waas boôre gein arigheid (=wordt gezegd als iemand zegt: als......) (Weerts)
- as een aa sjieër èn brand sjit, ès zë nimei te blèsse (=als een oude vrouw verliefd geraakt, is ze niet in te tomen) (Munsterbilzen - Minsters)
- As een hond op een zieke koe (=Ergens tuk op zijn. als een bok op een haverkist) (Giethoorns)
- as een ou schuur ont brangen gerokt is er geen blussen oan (=als een ouder het in 't hoofd krijgt om te trouwen, is er geen tegenhouden aan) (Sint-Niklaas)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
