393 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `als`
- de reis is nog niet ten einde als men kerk en toren herkent (=geef niet op voor het doel geheel is bereikt)
- de soep wordt nooit zo heet gegeten, als zij wordt opgediend (=er worden meestal minder zware maatregelen toegepast dan was aangekondigd)
- de strop om de hals doen (=iemand in uiterste problemen brengen)
- doen alsof je neus bloedt (=doen alsof je van niets weet)
- door een eiken plank kunnen zien als er een gat in zit (=niet zo bijzonder zijn als je je voordoet)
- doorslaan als een blinde vink (=hoogst onlogisch redeneren)
- draaien als een molen (=altijd meegaan met de heersende mening - naar de mond van de toehoorder praten)
- een bek als een hooischuur hebben (=een grote mond hebben)
- een geheugen als een garnaal (=een zeer slecht geheugen hebben)
- een gezicht als een oorwurm trekken (=erg ontevreden kijken (omdat er bijv. iets gedaan moet worden))
- een hoofd als een boei krijgen (=een erg rode kleur krijgen in het gezicht, erg blozen)
- een hoofd als een ijzeren pot. (=een heel goed geheugen hebben)
- een keel als schuurpapier hebben (=een erg droge keel (keelpijn) hebben)
- een kerel als Kas (=een stevig gebouwde kerel (ironisch bedoeld))
- een leven als een oordeel (=een verschrikkelijk lawaai)
- een leventje als een luis op een zeer hoofd (=een heerlijk leventje)
- een man als David (=een sterke kerel (David doodde de reus Goliath))
- een man zonder vrouw is als een paard zonder teugels. (=in het huwelijk hebben man en vrouw elkaar nodig)
- een mond als een hooischuur (=een grote of erg brutale mond)
- een slak komt er net zo goed als een kikker. (=iedereen doet dingen in zijn eigen tempo)
- een spiering is vis als er anders niet is (=als je honger hebt, ben je niet kieskeurig / bij gebrek aan beter)
- een tong als een scheermes (=gezegd van iemand die venijnig uithaalt met woorden)
- een vogel zingt zowel van armoe als van weelde. (=je kan positief zijn onder alle omstandigheden)
- een vrouw zonder man is als een vis zonder fiets (=feministische uitspraak)
- een waarheid als een koe (=iets totaal vanzelfsprekends)
- een woord op zijn pas is zo goed als geld in de tas (=spreken op het juiste ogenblik is waardevol)
- eet vis, als er vis is. (=een gunstige gelegenheid moet men niet ongebruikt laten voorbijgaan.)
- elk vogeltje zingt zoals het gebekt is (=ieder laat zich uit op een wijze die door zijn eigen aard en opvattingen bepaald worden)
- er als de kippen bij zijn (=er razendsnel bij zijn)
- er als een berg tegen opzien (=iets voor zichzelf beschouwen als een zeer moeilijke, of onplezierige, taak of omstandigheid)
- er een halszaak van maken (=iets heel erg aantrekken en ernstig nemen)
- er naar uitkijken als de pastoor naar het geld in het kerkenzakje (=iets vol verwachting tegemoet zien)
- er over oordelen als een blinde over de kleuren (=erover oordelen zonder kennis van zaken)
- er uitzien als de dood van Ieper (=er slecht uitzien)
- er uitzien als een parnas (=er goed uitzien)
- er uitzien als melk en bloed (=er gezond uitzien)
- er verstand van hebben als een kraai van een zaterdag (=er geen verstand van hebben)
- erbij liggen als een blei (=niet meer bewegen)
- ergens als kind in huis zijn (=ergens bekend of goed behandeld worden)
- ergens gezien zijn als een rotte kool bij een groenvrouw (=er niet graag gezien zijn)
- eruit zien als de dood van ieperen (=er bijzonder slecht uitzien)
- eten als een dijker. (=onbeschoft veel eten.)
- eten als een paard. (=heel veel eten)
- eten als een varken. (=ongemanierd eten.)
- eten als een wolf. (=veel en gulzig eten.)
- gapen als een oester (=met de mond wijd open geeuwen)
- gapen als een oester die in de warmte komt (=met de wond wijd open geeuwen)
- garnaal/spiering is ook vis als er anders niet is. (=wees tevreden met wat je kunt krijgen)
- geen schoner gewaad als een zedig gelaat. (=je kan aan iemands` gezicht zien of hij een goed karakter heeft)
- gezien worden als een rotte appel/kool bij een fruitvrouw/groenvrouw (=er niet erg welkom zijn)
311 betekenissen bevatten `als`
- na mij de zondvloed (=dat is een probleem dat zich pas voordoet als ik er niet meer ben - het zal mijn tijd wel duren)
- dat is geen geld (=dat is erg goedkoop als je ziet wat je ervoor krijgt)
- dat is Beulemans Frans (=dat is slecht Frans spreken. In België zeggen de Vlamingen dat over Waals. Walloniërs op hun beurt vinden Vlaams weer slecht Nederlands)
- uit het oog, uit het hart (=de aandacht voor iemand verliezen, als die persoon niet meer in de nabijheid is)
- volgens Bartjens (=de allereenvoudigste rekenstof (als referentie aan onderwijzer Willem Bartjens die een bekend rekenboekje schreef))
- eerste viool willen spelen (=de meest prominente taak willen vervullen, bijvoorbeeld als leider of woordvoerder van de groep)
- homo homini lupus (=de mens benadert zijn medemens als een wolf)
- als de ene hand de andere wast worden ze beide schoon (=de taak wordt gemakkelijk als je elkaar helpt)
- eind goed, al goed (=de tegenslagen zijn gauw vergeten als het goed afloopt)
- het klopt als een bus (=deze uitdrukking is een contaminatie van het sluit als een bus met: het klopt als een zwerende vinger)
- aan hetzelfde euvel mank gaan (=dezelfde fouten maken als iemand anders)
- die is niet voor de poes (=die moet als tegenstander niet onderschat worden)
- je kan niet door een muur lopen, behalve als er een deur in zit (=dingen kunnen alleen gedaan worden als er een reële kans toe is)
- schijn bedriegt (=dingen zijn niet altijd zoals ze zich voordoen)
- thuis is in je schuur (=dit wordt gezegd als je weinig thuis bent)
- de kop in het zand steken (=doen alsof er geen gevaar dreigt en er niets aan doen)
- Oost-Indisch doof zijn (=doen alsof er niets gehoord wordt)
- iemand links laten liggen (=doen alsof iemand er niet is, niet bemoeien met iemand)
- je kop in het zand steken (=doen alsof iets (een probleem) er niet is)
- je ogen voor iets sluiten (=doen alsof iets er niet is)
- een hoge toon aanslaan (=doen alsof je het voor het zeggen hebt / luid en dwingend spreken)
- zwoerd achter je oren hebben. (=doen alsof je iets niet hoort.)
- doen alsof je neus bloedt (=doen alsof je van niets weet)
- je handen in onschuld wassen (=doen alsof men geen schuld heeft)
- je van de domme houden (=doen alsof men van niets weet)
- uit de lucht komen vallen (=doen alsof men van niets weet / erg plotseling en onverwacht)
- de bezem uitsteken (=doen en laten wat men wil als de baas of leidinggevende er niet is)
- je trekken thuis krijgen (=door anderen op dezelfde manier behandeld worden als je hun behandelde (bv met een streek))
- in de fuik lopen (=door eigen stommiteiten in een valstrik lopen)
- de pot verwijt de ketel dat die zwart ziet (=een ander aanwijzen als schuldige, terwijl die zelf hetzelfde gedaan heeft)
- een Frans compliment. (=een compliment wat niet zo oprecht of positief is als het aanvankelijk leek)
- een wolf in de schaapskooi. (=een gevaarlijk iemand die zich als onschuldig voordoet)
- een wolf in schaapskleren (=een gevaarlijk iemand die zich als onschuldig voordoet)
- het juiste midden vinden (=een goed evenwicht vinden tussen twee tegengestelde aanpakken. Bijvoorbeeld, als het er om gaat hoeveel bevoegdheden de politie moet hebben om de rechtsstaat te handhaven)
- een schot voor de boeg (=een uitspraak of vraag als eerste aanzet tot een gesprek of discussie (eigenlijk: een waarschuwingsschot))
- een broodje aap (=een verzonnen verhaal dat als waarheid wordt verspreid.)
- er is altijd wel ergens een vogel die zingt (=er is altijd wel een lichtpuntje als je maar goed je oren en ogen open zet)
- geen erger venijn dan kwade tongen. (=er is niets zo erg als dat men kwaad van je spreekt.)
- er zouden geen achterklappers zijn waren er geen aanhoorders (=er wordt alleen geroddeld als er ook naar geluisterd wordt)
- de wijsheid in pacht hebben (=erg verstandig zijn of althans doen alsof)
- het gras kunnen horen groeien (=erg verwaand zijn - ook gezegd als het ergens muisstil is)
- iemand op zijn zeer trappen (=ergens over praten wat door iemand als erg onplezierig ervaren wordt)
- het zinkende schip verlaten (=ervandoor gaan als de zaak misgaat)
- je kan beter naar de bakker dan naar de apotheker gaan. (=eten is gezond, de apotheker bezoek je als je ziek bent.)
- zo dood als een pier (=geheel en al dood, als een aardworm die slap aan de hengel hangt)
- in koelen bloede iets doen (=geheel kalm en rustig iets doen, alsof er niets aan de hand is)
- wat baten kaars of bril, als de uil niet zien en wil. (=gezegd als een koppig iemand advies of hulp negeert)
- je moet om de beurt ademhalen (=gezegd als het erg druk is)
- je kan er je kont niet keren (=gezegd als het erg druk is)
- met de benen buiten hangen (=gezegd als het erg druk is)
50 dialectgezegden bevatten `als`
- als ’t alvelings kan (=als het enigszins kan) (Meers)
- als Canadeze net zoveel zoude keze als Chineze, zoude er meer Canadeze dan Chineze wezen. (=als iemand 'als' zegt) (Rotterdams)
- als een bok op de haoverkiste (=Ergens gretig op zijn) (Hoogeveens)
- als een dweil zijn/ hij is lazerus/als (=Dronken zijn) (Utrechts)
- als ge het nie wit dan doede ut mee kit (=als je het niet meer weet) (brabants)
- als ge het nie wit kende ut altijd nog behange (=als je het niet weet (als grap) ) (brabants)
- als God het wil (=alstublieft God) (limburgs)
- als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. (=At 't niet kin soa't 't mot, dan mot 't maar soa't 't kin.) (Bildts)
- als ie dat nie dors dan wier ie met de zweep gepakt (=als je dat niet durft dan krijg je straf) (Westlands)
- als ik zo rijk was ging ik Den Haag wonen. (=als je geen geld kan bijpassen) (Rotterdams)
- als it net kin sa als 't mut, dan mut it maar sa als 't kin (=als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan) (Leewarders)
- als je de koeraasje/courage ( op zn Frans uitspreken) hep om…etc. (=Al je het lef hebt om….) (Utrechts)
- als je het lef het, het ut lef eunsch (=heb het lef eens) (Utrechts)
- als klein jung op groetemins kakhuuskens goan, vallen ze door de bril (=Te veel riskeren is ook niet goed. is niet altijd goed) (Achels)
- als me tante klote had, zei ik ome (=als iemand 'als' zegt) (Rotterdams)
- als me zus klootjes had gehad, was ze nu me broer. (=als) (Rotterdams)
- als te dat nie geleefs, maok ich dich iet aaners wijs. (=een leugentje vertellen.) (Genker)
- als u mij wilt verschonen (=Excuseer mij) (Archaïsch)
- als ut klokske van rome sloaj he.. (=stop eens met raar kijken) (helmonds)
- als`t nait gait zoas`t mot, mot`t moar zoas`t gait (=als het niet gaat zoals het moet, moet het maar zoals het gaat) (Hogelandsters)
- als`t nait heuft, loat den mor (=als het niet hoeft, laat dan maar zitten) (Hogelandsters)
- angs en naud doen zelfs een aad pieëd nog lope (=als het echt moet kan iedereen nog wat meer) (Munsterbilzen - Minsters)
- antwoord: As kaa zeen stoet maaine slinger (=als ge zegt: Ge zaat nen ingel) (Brussels)
- ao puntje bie paoltje komt (=als het er op aan komt) (Kortemarks)
- aoën de pin lekkë (=afgaan als een gieter) (Munsterbilzen - Minsters)
- aoën den aaterkant van piëd en de viërkant van vrolaaj moeste vërzichtëg zin (=opgepast als je aan de achterkant van paarden of de voorkant van meisjes zit) (Munsterbilzen - Minsters)
- aofgank (=als je teveel eet krijg je last) (Munsterbilzen - Minsters)
- aoj je gat verbrand moej up de blaozn zittn (=als je iets verkeerd doet moet je er de gevolgen van dragen) (Kortemarks)
- aoj te scheepe zyt moej vaorn (=als je aan iets begint moet je het afwerken) (Kortemarks)
- aojt nie moet en pakt ton van je gat (=als je het niet lust moet je maar niets eten) (Kortemarks)
- aot je beuze nie vermag dan vermag jn ziel het (=als je je schulden niet kunt betalen scheld ik ze kwijt) (Kortemarks)
- aot jn êrte vermag (=als je er mee akkoord bent) (Kortemarks)
- aot ol te schiettn komt (=als uiteindelijk blijkt) (Kortemarks)
- As `t net kin sa`t it moat, dan moat it mar sa`t it kin. (=als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.) (Fries)
- as 'm kan vogel'n, kan 'm ujek vliegen (=een pas getrouwde die uit het raam wordt gekieperd: als hij kan vrijen, kan hij ook vliegen) (Meers)
- as 'n blinde 'n blinde leidt vaal'n ze beid'nt ien 'e sloot (=als een leek anderen uitleg moet geven) (Westerkwartiers)
- as 'n hóngd óp 'n zieke koo (=als een bok op een haverkist) (Huizers)
- as 'n kalf niet zoepen wilt mut ie 'm in luttenbarge op de voetbal doe (=als iemand niet drinken wilt) (Sallands)
- As 'n wief op n orgel spoalt kump d`r gen geluid oet (=als een vrouw orgel speelt komt er geen muziek uit.) (Twents)
- as 'ne boer 'n hin slacht, ès de boer zik och de hin. (=als de boer zijn hen slacht...) (Genker)
- as 't (ne kieër) past (=als het uitkomt, bij gelegenheid) (Wichels)
- As 't al tegegåat za nen hond de kèrk omvèr zjieëken (=als iets niets meezit, zit het serieus tegen) (Zeels)
- As 't brij reegent heb iederêên een lepel nôôdig (=als ergens veel behoefte aan is, is het vaak slecht te krijgen) (Hoeksche Waards)
- as 't dat moar deur hest (=als je dat maar door hebt) (Westerkwartiers)
- As 't em knep (=als het er op aan komt) (Giethoorns)
- As 't em knip (=als het er op aan komt) (Giethoorns)
- As 't kop van de rompe is eske'jn, is 't biest dood. (=als de kop van het lichaam is geschieden, is het dier dood.) (Sallands)
- as 't lukt kalft den os (=als het lukt...) (Vels)
- as 't meurge wier tegesleut dan geun ich niemie! (=als het morgen weer tegenvalt ga ik niet meer!) (Heusdens)
- As 't schoppeke blèt, verliest het zennen beet. (=als het schaap blaat, is het een beet kwijt.) (Mechels (BE))
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
