37 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `is de`
- al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaalt haar wel (=leugens komen altijd uit)
- als de nood het hoogste is, is de redding nabij (=in hoge nood komt er vaak plotseling een oplossing)
- als de stok stijf staat is de uil gaan vliegen (=zit je eenmaal met een erectie, dan is de wijsheid ver zoeken)
- als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan (=drank verdringt gezond verstand)
- als het bier is in de man dan is de wijsheid in de kan (=van dronkaards verwacht men geen verstandige woorden)
- als het kalf verdronken is dempt men de put (=pas als het te laat is, neemt men maatregelen)
- daarmee is de kous af. (=er wordt geen aandacht meer aan gegeven)
- dat is de aap gevlooid (=dat is onbegonnen werk.)
- dat is de druppel die de emmer doet overlopen (=dat is maar een kleine ergernis, maar samen met wat er al gebeurd is, wordt het niet meer geaccepteerd)
- dat is de goden verzoeken (=te grote risico`s nemen)
- dat is de hamvraag (=de vraag waar het om gaat)
- de aanval is de beste verdediging (=je kunt in een strijd of ruzie beter zelf actie ondernemen dan afwachten)
- de ene dienst is de andere waard (=wanneer iemand helpt, doet men graag iets terug)
- de haan is de baas als de hen niet thuis is. (=de vrouw is de baas in huis, ook al vindt de man van niet)
- de rechte weg is de beste (=eerlijkheid loont)
- de vis is de boet niet weerd (=het sop is de kool niet waard)
- de wens is de vader van de gedachte (=je gelooft iets, omdat je wil dat het zo is)
- een droge maart en een natte april is de boeren naar hun wil (=weerspreuk)
- een geplaveide weg is des duivels oorkussen (=als je niets doet en lui bent, doe je ook niks goeds / mensen die zich vervelen omdat ze niets te doen hebben, kunnen tot de slechts dingen komen daardoor)
- een goed gelaat is de beste geleidebrief. (=als je knap bent krijg je veel voor elkaar)
- ervaring is de beste leermeester (=van datgene dat je zelf hebt meegemaakt leer je het meeste)
- geluk is de kunst een boeket te maken van de bloemen waar je bij kunt (=gelukkig leven met de gegeven mogelijkheden/beperkingen)
- gierigheid is de wortel van alle kwaad (=door gierigheid ontstaan er veel problemen en is er veel ellende in de wereld)
- hebben is hebben maar krijgen is de kunst (=iets hebben is goed, maar iets bijkrijgen is beter)
- het gelaat is de spiegel der ziel. (=je kan aan iemands` gezicht zien of hij een goed karakter heeft)
- het is de toon die de muziek maakt (=het gaat om de manier waarop iets gezegd wordt)
- het sop is de kool niet waard (=een onderwerp is te onbelangrijk om er aandacht aan te geven)
- honger is de beste kok/saus (=wanneer men honger heeft, smaakt alles goed)
- is de paus katholiek? (=een antwoord op een vraag waarvan het antwoord overduidelijk `Ja` is)
- klein is de rouwe, valt de oude koe dood. (=hoe ouder iemand sterft hoe minder het verdriet)
- ledigheid is des duivels oorkussen (=niets te doen hebben leidt tot misdaden)
- na wat gepimpel, is de geest wat simpel (=na wat te hebben gedronken ben je meestal niet meer helder van geest)
- ondervinding is de beste leermeester (=door iets zelf mee te maken of te oefenen leert men het snelst)
- op is de koek, en weg zijn de dubbeltjes (=het maximaal haalbare is bereikt, meer zit er niet in)
- van december tot maart is de schol de pan niet waard (=platvis moet je in de zomer eten)
- voorzichtigheid is de moeder der wijsheid (=doe het voorzichtig, dan komt er geen schade)
- voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkast (=door voorzichtig te zijn, gaan tere zaken langer mee)
11 betekenissen bevatten `is de`
- waar er twee ruilen moet er een huilen (=bij het ruilen is de een altijd beter af dan de ander)
- de haan is de baas als de hen niet thuis is. (=de vrouw is de baas in huis, ook al vindt de man van niet)
- de hoofdvogel schieten (=een hoofdprijs winnen, maar vaak ironisch bedoeld. Letterlijk: de hoofdvogel is de hoofdprijs bij het vogelschieten)
- iets in zijn holle kies kunnen stoppen (=gezegd van eten : het is de moeite niet, het is te weinig)
- de vis is de boet niet weerd (=het sop is de kool niet waard)
- het komt uit zijn koker (=hij is degene die het heeft bedacht)
- de kat heeft het gedaan (=niemand is de schuldige)
- de kat van de bakker heeft het gedaan (=niemand is de schuldige)
- goed begonnen is half gewonnen (=wat niet aangevangen wordt komt ook nooit af. / Wanneer het begin van iets goed is, is de kans groter dat het goed eindigt)
- wie `s nachts gaat vissen moet overdag zijn netten drogen (=wie te veel heeft gedronken is de volgende dag niets waard)
- als de stok stijf staat is de uil gaan vliegen (=zit je eenmaal met een erectie, dan is de wijsheid ver zoeken)
50 dialectgezegden bevatten `is de`
- 't ('n) es de moeide (nie) (='t is de moeite (niet) waard) (Waregems)
- 't e gjèn keure (=ach zo, dat is de reden of oorzaak) (Wevelgems)
- 't ee geen avanse (='t is de moeite niet) (Deinzes)
- 't es een scheet in een fles (=het is de moeite niet) (Moes)
- 't es on zè lijf gegoten (=het kledingstuk is de juiste maat, de job past hem volledig) (Meers)
- 't innige goeie dah uit Rijen komt, is de bus naor Gils (=het enige goed dat uit rijen komt, is de bus naar Gilze) (Gils)
- 't innigste goeie dah uit Rotterdam komt, is d'n trein naor Eindhoven (=Het enige goede dat uit Rotterdam komt, is de trein naar Eindhoven) (Brabants)
- 't Is butter an de galleg 'esmeerd; 't is de moeriaan eskuurd. (=Er wordt toch niet naar geluisterd; het is vergeefse moeite.) (Zaans)
- 't is de marulle (=het stinkt verschrikkelijk) (Nieuwpoorts)
- 't is de marulle (frans:mérula) (=hevig stinken) (Veurns)
- 't is gieën avanse / a t'ee nog avanse! (=het is de moeite niet) (Kaprijks)
- 't is kweste van ... (=het is de bedoeling om ...) (Kaprijks)
- 't is vandoar da't komt (=dat is de reden) (Kaprijks)
- 't ka nie missen dant hier.... (=daarom, dat is de reden dat het hier....) (Sint-Niklaas)
- 't msop is de kool niet weerd (=dat is van ondergeschikt belang) (Westerkwartiers)
- 't oedt an de rebn (='t is de moeite) (Veurns)
- 't sap is de kuulen nie weird (='t is de moeite niet) (Waasmunsters)
- 't schoap is de preut af (='tis ermee gedaan) (Temses)
- 't schoap is de preut af (=daar is niks meer aan te doen, het is gedaan) (Sint-Niklaas)
- 't schoap is de preut af (=hij is doodmoe) (Melseels)
- 't Schoup is de preut af (='t Is er mee gedaan) (Bevers)
- 't schuip es de preude nie weerd (=het is de moeite niet) (Lochristis)
- 't Sop e de koale nie wèrt. (='t is de moeite niet waard.) (Zwevegems)
- 't sop is de booënn nie wèèrd (=het is het niet waard) (Veurns)
- 't sop is de kole nie weert (=Het is de de moeite niet waard) (Tielts)
- 't sop is de kooln nie werd (='t is de moeite niet) (Veurns)
- ‘t schoap is de preud’af (=bekaf zijn) (Kaprijks)
- ' t is de piene niet weerd (=Het is de moeite niet waard) (Zwols)
- ' T sop es de koole nie weird (=Het is de moeite niet waard. (Het kookvocht is de kool niet waard) ) (West-vlaams)
- ' t sop es de kulle nie wert (=het is de moeite niet) (Zottegems)
- ' tschaap is de preut af (=ik kan niet meer) (Hams)
- a eentj o zenne rekker (=hij heeft het zitten, hij is de sigaar) (Meers)
- a zitj op 'n oeven (=hij is de laatste ongehuwde broer) (Ninoofs)
- Aa eiget zitte (=Hij is de sigaar...) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- Aa is de pist in (=Hij is er vandoor) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- aij is de piest in (=hij is ervandoor) (Hulsters (NL))
- Ajei get zitte (=Hij is de dupe, hij heeft het zitten) (Mechels (BE))
- Ajis van zan mellek. Z'is van eur mellek. (=Hij is de kluts kwijt. Zij is de kluts kwijt.) (Antwerps)
- al bringe de kraeën het aut (=al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel) (Munsterbilzen - Minsters)
- As boere nie mer knoaje en pastoers nie mer schojje is de wereld àn 't vergaon (=Als boeren niet meer mopperen en pastoors niet meer bedelen is de wereld aan het vergaan) (Wells)
- As d'n eine sjaaj haet, haet d'n angere perfiet (=De een zijn dood is de ander zijn brood) (Roermonds)
- As ge slaopt de ge lacht, dan ben de mergevruug blij (=Wie lachend slaapt, is de volgende morgen ook blij) (Brabants)
- aste kaud kieks, kraajgstë viël kraeëpaute onder zën oogë (=lachen is de boodschap) (Munsterbilzen - Minsters)
- aste mét zen haan én zen hoër zits, béste zau bij zen hiësene (=twijfel is de deur naar de wijsheid) (Bilzers)
- aste moes gon kakke, lot dan zen broek al mer zakke (=als de nood het hoogst is, is de redding nabij) (Bilzers)
- bau rook ès, ès viër (=waar roddels de ronde doen, is de waarheid niet ver af) (Munsterbilzen - Minsters)
- beniest: 't Es beniest, 't es de waurouijd (='t is de waarheid (uitspraak na het niezen) ) (Lebbeeks)
- da's 't ei van Columbus! (=dat is de oplossing!) (Westerkwartiers)
- da's de hamvroag (=dat is de belangrijkste vraag) (Westerkwartiers)
- da's de moête ni (=dat is de moeite niet waard) (Bilzers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen