5 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `heden`
- gezegende omstandigheden (=in verwachting)
- heden ik morgen gij (=oud grafschrift: gedenk, lezer, dat jij ook zal sterven)
- heden in hoogheid verheven morgen onder de aarde (=vandaag nog heel belangrijk, maar morgen misschien al dood)
- heden ten dage (=tegenwoordig)
- voor de drang der omstandigheden zwichten (=zich naar de omstandigheden schikken)
68 betekenissen bevatten `heden`
- geen klaviertje over slaan (=alle bijzonderheden in acht nemen)
- al zijn patronen verschieten (=alle mogelijkheden uitproberen)
- komt men over de hond, dan komt men over de staart (=als de grootste moeilijkheden overwonnen zijn, dan komt de rest vanzelf)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als het voeten heeft (=als de omstandigheden gunstig zijn)
- de ratten verlaten het zinkende schip (=als de omstandigheden verslechteren denken sommigen alleen aan zichzelf en vertrekken)
- aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet (=als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden)
- wie appelen vaart, die appelen eet (=als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken. / Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van)
- hoop doet leven (=als je kan hopen op betere tijden, dan krijg je toch weer levenslust / zo lang je nog hoop hebt zijn er ook nog mogelijkheden)
- nood breekt wet (=bij moeilijke omstandigheden is er meer geoorloofd)
- daar zit `em de kneep/knoop (=daar zitten de moeilijkheden/problemen)
- de harp aan de wilgen hangen (=de bezigheden stopzetten)
- de wind waait uit een andere hoek (=de meningen/omstandigheden zijn veranderd)
- geen zorgen voor morgen, elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad (=de moeilijkheden van vandaag zijn genoeg om je zorgen over te maken)
- de kaart van het land kennen (=de omstandigheden kennen)
- de bordjes zijn verhangen (=de omstandigheden zijn veranderd)
- met zijn talenten woekeren (=de persoonlijke mogelijkheden/gaven goed gebruiken)
- een zware pijp roken (=door eigen schuld in moeilijkheden komen)
- onder het mes zitten (=een examen hebben, in angstige omstandigheden zitten)
- het juiste midden vinden (=een goed evenwicht vinden tussen twee tegengestelde aanpakken. Bijvoorbeeld, als het er om gaat hoeveel bevoegdheden de politie moet hebben om de rechtsstaat te handhaven)
- een gouden zadel maakt geen ezel tot paard. (=een mens verandert niet door uiterlijkheden)
- de gek in de mouw dragen (=eigenaardigheden verbergen voor anderen)
- het is een kwade wind die niemand voordeel brengt (=er is altijd wel iemand die van de omstandigheden weet te profiteren)
- niet over rozen gaan (=er zijn nogal wat moeilijkheden)
- zuur opbreken (=ergens mee in moeilijkheden komen (later))
- geluk is de kunst een boeket te maken van de bloemen waar je bij kunt (=gelukkig leven met de gegeven mogelijkheden/beperkingen)
- in de knoei zitten (=grote moeilijkheden of zorgen hebben)
- de teugels afwerpen. (=het loslaten van regels en verantwoordelijkheden)
- de duivel schijt altijd op de grootste hoop (=het ongeluk treft meestal degenen die al in moeilijkheden verkeren.)
- de wijde wereld intrekken (=het verkennen van nieuwe plaatsen, ervaringen en mogelijkheden buiten het vertrouwde)
- iemand de genadeslag geven (=iemand die al in grote moeilijkheden zit nog een probleem erbij geven zodat diegene het niet meer aan kan)
- het iemand warm maken (=iemand in moeilijkheden brengen)
- iemand verlakken (=iemand onwaarheden wijs maken of bedriegen)
- haken en ogen geven (=iets heeft veel moeilijkheden)
- in de penarie zitten (=in grote moeilijkheden zitten)
- je maag wel aan de kapstok kunnen hangen. (=in moeilijke financiële omstandigheden verkeren waardoor men weinig eten kan kopen.)
- aan de heidenen overgeleverd (=in zware moeilijkheden - in de macht van mensen zonder scrupules)
- je tussen hangen en wurgen bevinden (=je in gevaarlijke en moeilijke omstandigheden bevinden)
- een vogel zingt zowel van armoe als van weelde. (=je kan positief zijn onder alle omstandigheden)
- armslag krijgen (=meer mogelijkheden krijgen)
- als het tij verloopt verzet men de bakens (=men moet zich aan de omstandigheden aanpassen)
- waar het paard aangebonden is moet het vreten (=men moet zich naar de omstandigheden schikken)
- ieder meent dat zijn eigen pak het zwaarst is. (=mensen overdrijven hun eigen moeilijkheden in vergelijking met die van anderen)
- in hetzelfde schuitje varen/zitten (=met dezelfde omstandigheden te maken hebben, hetzelfde lot ondergaan)
- in het gedrang komen (=met moeilijkheden te maken krijgen)
- het eind zal de last dragen (=moeilijkheden en problemen komen vooral als het werk bijna af is)
- het staal wordt in de wind gehard. (=moeilijkheden en tegenslagen kunnen je sterker maken)
- in het moeras zitten (=moeilijkheden hebben)
- in een moeilijk parket zitten (=moeilijkheden hebben)
- van de regen in de drup (=niet veel opschieten, van moeilijke omstandigheden in nog moeilijkere omstandigheden terecht komen)
3 dialectgezegden bevatten `heden`
- mér liever dich dan ich (=heden ik, morgen gij) (Munsterbilzen - Minsters)
- mins'n en gien enne (=heden nog es aan toe) (Westerkwartiers)
- o hiddn (=och heden) (Doornspijks)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
