6 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `gebruik`
- dat is iemand met een gebruiksaanwijzing (=dat is iemand waarvan je weet hoe je met diegene om moet gaan)
- de tijd gaat snel, gebruik haar wel (=verspil nooit de tijd die je kan gebruiken)
- de tijd is snel, gebruikt hem wel. (=verspil geen tijd aan onbelangrijke dingen)
- de tijd vliet snel gebruik hem wel (=doe wat je moet doen, terwijl je nog kan)
- je ellebogen gebruiken (=zich ten koste van anderen opwerken)
- je verstand gebruiken (=het verstandig aanpakken)
33 betekenissen bevatten `gebruik`
- wie appelen vaart, die appelen eet (=als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken. / Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van)
- wie gekheid zaait zal dwaasheid oogsten. (=als je ongebruikelijke dingen doet krijg je ook ongebruikelijke resultaten)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien (=bij gebrek aan het goedkope, het dure gebruiken)
- je ei kwijt kunnen (=de gelegenheid hebben zich te uiten; of, zijn creativiteit kunnen gebruiken)
- met zijn talenten woekeren (=de persoonlijke mogelijkheden/gaven goed gebruiken)
- goed gereedschap is het halve werk (=door de juiste hulpmiddelen te gebruiken wordt het karwei snel geklaard)
- eet vis, als er vis is. (=een gunstige gelegenheid moet men niet ongebruikt laten voorbijgaan.)
- ieder kwartier heeft zijn manier. (=elke streek heeft haar eigen gebruiken)
- de sigaar zijn (=het slachtoffer zijn / de doodstraf krijgen (een sigaar wordt `onthoofd` voor gebruik))
- dat is koren op zijn molen (=hij zal dat meteen gebruiken als argument voor wat hij toch al wilde)
- ieder vist op zijn getij (=iedereen maakt gebruik van het geschikte ogenblik)
- een voetveeg zijn (=iemand zijn die voor minderwaardige klusjes gebruikt wordt)
- het werkt als haarlemmerolie (=iets dat overal voor te gebruiken is)
- vaste voet aan de grond krijgen (=iets gedaan krijgen en/of als gebruikelijk beschouwd gaan worden)
- te/van pas komen (=iets goed kunnen gebruiken)
- nood zoekt list. (=in benarde situaties worden ongebruikelijke oplossingen gevonden)
- haring bij de vleet (=in overvloed. (Een `vleet` is een groot net dat door de haringloggers werd/wordt gebruikt.))
- op je tandvlees lopen (=in totale uitputting voortdoen, zijn laatste krachten gebruiken)
- hooi als de zon schijnt (=je moet de gelegenheid gebruiken als die zich voordoet)
- overboord werpen (=niet langer gebruiken, ervan afzien)
- met de kop tegen de muur lopen (=nutteloos geweld gebruiken)
- iemand op sleeptouw nemen (=omdat iemand het alleen niet lukt diegene helpen, iemand steeds maar dingen beloven zonder die na te komen, iemand gebruiken voor eigen belang zonder dat die het doorheeft)
- een oud paard van stal halen. (=oude argumenten opnieuw gebruiken)
- met andermans kalf ploegen (=terwijl je de hulp van een ander gebruikt, doen alsof je het zelf alleen gedaan hebt)
- uit het vuistje (=uit de hand , zonder gebruik van mes en vork)
- paard in de wieg, kind in de wei (=uitdrukking van ongeloof gebruikt als iemand erg overdrijft. )
- de kans schoon zien (=van de gelegenheid gebruik maken)
- de gelegenheid te baat nemen (=van de gelegenheid gebruik maken)
- hooien als de zon schijnt (=van de gunstige gelegenheid gebruik maken)
- heel wat op zijn kerfstok hebben (=veel dingen misdaan hebben (afgeleid van het gebruik om schulden bij een café te registreren door kerfjes in een stok te snijden))
- gevleugelde woorden (=veel gebruikte en breed gedragen uitspraken)
- de tijd gaat snel, gebruik haar wel (=verspil nooit de tijd die je kan gebruiken)
- wie niet sterk is moet slim zijn (=wie geen macht of invloed heeft moet zijn slimheid gebruiken om je doel te behalen)
24 dialectgezegden bevatten `gebruik`
- 't is kant en kloar (=het is gereed voor gebruik) (Westerkwartiers)
- Achterum is 't kèrmes (=gebruik de achterdeur) (Genneps)
- Aggut nie mir wit vatte kit (=Als je het niet meer weet gebruik je kit) (Geldermalsens)
- Amplojeit zou veul Franse woude ni, de Vlomse langosje es abbondant genoeg (=gebruik zo veel Franse woorden niet, de vlaamse taal is rijk genoeg) (Brussels)
- as ge ut nie mir wit, dan pur en kit (=Als je het niet meer weet, gebruik dan purschuim en kit) (Kaatsheuvels)
- de zeve maedjes ginge nao naober en femilie aanzègke det d’r emes waas gestorve (=oud gebruik waarbij de dames in de buurt rondgingen om aan te kondigen dat er iemand was gestorven) (Heitsers)
- gebreik dat bitsje zaegmael mér (=gebruik dat beetje verstand nu eens !) (Munsterbilzen - Minsters)
- gebruuk dien ouge en oere (=gebruik je ogen en oren) (Mestreechs)
- goei gedaachte koëme raech auttet hat (=gebruik je verstand met je hart erbij) (Bilzers)
- ich geleef dattër alleen get zaegmael èn zëne kop zit (=gebruik je hersenen !) (Munsterbilzen - Minsters)
- Ich han unne kop wie unne rieëthamer. (WT) (=na overmatig alcohol gebruik heb ik hoofdpijn) (Mechels (NL))
- laotj niks van 't gelök aafhânge of 't mót zeen um vluuëj te vânge (=gebruik liever je verstand) (Weerts)
- leir van gistere, dreem van mürge, mè laef vendaog (=de tijd vliegt snel, gebruik hem wel) (Munsterbilzen - Minsters)
- lot daaj graajs selle mér ès wërke (=gebruik eens je hersenen!) (Munsterbilzen - Minsters)
- op aartje gaon (=oud gebruik om bij een bruiloft drank en spijs op te eisen) (Heitsers)
- ou jeneihen in de reeke (=gebruik je fatsoen) (Zeeuws)
- tellevies: D'n tellevies masjeer ni (als het over machines gaat gebruik je het woord masjeer) (=De televisie werkt niet) (Lebbeeks)
- un schôon gebröök van jaore hèr (=een mooi gebruik van vroeger) (Tilburgs)
- van de gelaegenheid gebroek maake (=van de gelegenheid gebruik maken) (Sittards)
- van de prieëkstoel donnëre (=(oud gebruik dat koppels die kerkelijke trouw beloofden werden omgeroepen op de preekstoel) (Munsterbilzen - Minsters)
- Voorbeeld: ' ij èt nooit gjeen tied (=gebruik van dubbele ontkenning) (Zeeuws)
- Voorbeeld: Je èt er die gaon in 'Olland gaon werkn (=dubbel gebruik van het werkwoord gaan) (Zeeuws)
- Wat hélpe kepotsje en pil asset vrooke nie poepe wil (=gebruik de juiste hulp) (Bilzers)
- wel ien 't riet zit ken piepkes moak'n (=gebruik de spullen die je tot je beschikking hebt) (Westerkwartiers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
