2743 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `de`
- dat is huilen met de pet op (=bedroevend resultaat)
- dat is mij tegen de boeg. (=dat is tegen mijn zin)
- dat is nog van voor de zondvloed (=dat is al heel oud)
- dat is van de baan (=dat gaat niet door)
- dat is van de Chinese kerk. (=dat is een gerucht.)
- dat kan al het water van de zee niet afwassen (=daar is niets aan te doen - dat kan je niet wegpraten)
- dat komt als mosterd na de maaltijd (=dat komt op een moment dat het geen nut meer heeft)
- dat loopt op zijn einde (=het is bijna afgelopen)
- dat mag de duivel weten (=dat weet ik niet)
- dat mag met een krijtje aan de balk (=dat is een ongewone gebeurtenis)
- dat raak je aan de straatstenen niet kwijt (=dat is niet te verkopen)
- dat raakt mijn koude kleren niet (=ergens niets mee te maken hebben en zich niet voor interesseren)
- dat spreekt boekdelen (=dat is overduidelijk, bijv. `zijn gezicht spreekt boekdelen`)
- dat staat niet in zijn woordenboek (=dat kent hij niet, daar doet hij niet aan mee, heeft hij nog nooit van gehoord)
- dat staat op de agenda (=dat gaat nog gebeuren; dat gaat nog besproken worden)
- dat wast al het water van de zee niet af (=iets is niet meer te veranderen/aan te passen)
- dat zaakje zal wel doodbloeden (=die kwestie zal geleidelijk aan wel worden vergeten)
- dat zal hem geen windeieren hebben gelegd (=daar zal hij wel veel geld mee verdiend hebben)
- dat zal je de dood niet aandoen (=iets is niet zo erg is als het lijkt)
- dat zet geen zoden aan de dijk (=dat is geen bijdrage van serieuze betekenis)
- dat zijn de Alfa en de Omega. (=dat is het begin en het einde.)
- dat zijn twaalf eieren en dertien kuikens. (=een meevaller)
- de aanhouder wint (=wie volhoudt, zal uiteindelijk succes hebben.)
- de aanval bloedt dood (=de aanval komt geleidelijk uit op een mislukking)
- de aanval is de beste verdediging (=je kunt in een strijd of ruzie beter zelf actie ondernemen dan afwachten)
- de aap binnen/weg hebben (=het geld ontvangen hebben)
- de aap vlooien (=uitzichtloos en nutteloos werk doen)
- de aard van het beestje (=het karakter van iemand)
- de aardappelen afgieten (=een plasje doen door heren)
- de aardappelen komen niet voor de eikenblaren (=boerenregel. De aardappelplant begint te groeien als de eik in het blad komt)
- de achilleshiel (=de zwakke kant/plek van iets)
- de admiraal heeft geschoten. (=de gastheer heeft het sein gegeven te gaan eten.)
- de aftocht blazen (=vertrekken als de situatie bedreigend of te moeilijk wordt)
- de alfa en omega (=het begin en het einde)
- de appel smaakt bomig. (=kinderen lijken op hun ouders.)
- de appel valt niet ver van de stam/boom (=kinderen lijken vaak op de ouders)
- de appel wegdragen/winnen (=als schoonste erkend worden)
- de baard in de keel hebben (=overgang van kinderstem naar volwassen stem)
- de baars vergallen (=de zaak laten mislukken)
- de bak indraaien (=gevangen genomen worden)
- de bakens verzetten (=van richting of ingesteldheid veranderen)
- de bal aan het rollen brengen (=de aanzet geven)
- de bal misslaan (=zich vergissen)
- de bal terugkaatsen (=op een vraag die gesteld wordt geen antwoord geven, maar een tegenvraag stellen; op een kritische opmerking van iemand reageren door zelf ook meteen een kritische opmerking te maken over de ander)
- de balans opmaken (=kijken hoe iets verlopen is; nagaan of je ergens voordeel of nadeel van hebt gehad)
- de baron spelen (=(onterecht) baas spelen)
- de barricades opgaan (=actie voeren om iets voor elkaar te krijgen of juist tegen te houden)
- de bastaard van de graaf wordt later bisschop (=alleen hoge heren kunnen hun buitenechtelijke kinderen een toekomst bieden)
- de bazuin steken (=de lof verkondigen)
- de beer is los (=er gebeurt opeens van alles; er ontstaat ruzie of paniek)
2390 betekenissen bevatten `de`
- de teerling is geworpen (=de beslissing is genomen)
- de kogel door de kerk laten gaan (=de beslissing nemen)
- het beste paard van stal. (=de beste die er bij is)
- primus inter pares (=de beste onder zijns gelijken)
- aan de rand van het ravijn bloeien de mooiste bloemen (=de beste resultaten dragen tegelijkertijd de grootste risico`s)
- ketters wonen het dichtst bij de paus (=de beste vrienden van een machtig man zijn vaak zijn grootste vijanden)
- de harp aan de wilgen hangen (=de bezigheden stopzetten)
- de mei van het leven (=de bloeitijd van het leven)
- in het honderd sturen/lopen (=de boel met opzet mis laten lopen, in de war laten lopen)
- de peentjes opscheppen (=de boel opruimen)
- de touwtjes in handen hebben (=de controle hebben over een situatie.)
- het stuur kwijt zijn (=de controle verloren hebben)
- de vogel is gevlogen (=de dader is al weg (of gevlucht))
- mastiek maken (=de dagelijkse schoonmaak verrichten)
- in de tredmolen lopen (=de dagelijkse sleur volgen - zich onderwerpen)
- driemaal is scheepsrecht (=de derde keer zal je wel gaan lukken)
- de puntjes op de i zetten (=de details erbij zetten - orde op zaken stellen)
- in de kerk geboren zijn (=de deur open laten staan)
- tussen de regels door lezen (=de diepere betekenis van een tekst begrijpen)
- het kastje bij het muurtje laten blijven (=de dingen niet gaan overdrijven)
- de dingen op hun kop zetten (=de dingen verkeerd of omgekeerd bekijken)
- die de minste tanden hebben, kauwen het meest (=de domste mensen voeren gewoonlijk het hoogste woord)
- magere Hein (=de dood)
- achter de coulissen kijken (=de echte toestand zien (ontdekken))
- de economie zit in de lift (=de economie groeit)
- het waren allebeiden vuilaards. (=de een verwijt de ander iets waaraan hij zich)
- de eerste stoot opvangen (=de eerste problemen opvangen)
- het oog ziet altijd van zich af (=de eigen fouten ziet men niet, maar andermans fouten altijd wel)
- de eigen boontjes doppen (=de eigen zaken regelen zonder hulp van anderen)
- het bloed spreekt (=de familieband doet zich opmerken)
- de admiraal heeft geschoten. (=de gastheer heeft het sein gegeven te gaan eten.)
- je ei kwijt kunnen (=de gelegenheid hebben zich te uiten; of, zijn creativiteit kunnen gebruiken)
- olie op de golven gieten/gooien (=de gemoederen kalmeren)
- voor iets moeten bloeden (=de gevolgen moeten dragen)
- herenzonden boerenleed. (=de gewone mensen boeten voor de fouten van de mensen met macht)
- het verloren schaap (zijn) (=de gezochte (zijn))
- goede papieren hebben (=de goede eigenschappen hebben (voor een baan))
- in diskrediet brengen (=de goede naam aantasten)
- de bokken van de schapen scheiden (=de goeden van de kwaden scheiden)
- paal en perk stellen (=de grens leggen / een einde stellen aan)
- het hinkende paard komt achteraan (=de grootste problemen houdt men voor het laatst)
- de druk is van ketel (=de grootste spanning is voorbij)
- het ruime sop kiezen (=de haven uitvaren)
- kap en keuvel (=de hele boel)
- alles kort en klein slaan (=de hele inboedel kapot slaan)
- als de vis goedkoop is stinkt ze (=de herkomst ergens van is niet te vertrouwen)
- de rokende vlaswiek niet uitblussen (=de ijverigheid niet doven)
- eén onderrok trekt meer dan twee paarden. (=de invloed van een vrouw is heel sterk)
- een vrouwenhaar trekt sterker dan tien paarden. (=de invloed van een vrouw is zeer sterk)
- morgen des levens (=de jeugd)
50 dialectgezegden bevatten `de`
- 't is of de duvel d'r met speult (=dat is nou wel heel toevallig!) (Westerkwartiers)
- 't is of de steen'n sprook'n hemm'n (=het is toch uitgelekt) (Westerkwartiers)
- 't is om ou bloët gat te loaten zien (=het is om de muren ervan op te lopen) (Melseels)
- 't is om t even of je deur de katte of den hoengd wor gebete (=het is om het even of je door de kat of door de hond wordt gebeten) (Flakkees)
- 't is onder de mejnsn (=het gerucht gaat rond) (Kaprijks)
- 't is pas kouw as de boeruh ijs mellukuh (=het is niet koud) (Schijndels)
- 't is roei'n met de riem'n die je hemm'n (=je moet roeien met de riemen die je hebt) (Westerkwartiers)
- 't is stoer de olle mens oaf te schudd'n (=ingesleten gewoontes zijn moeilijk af te leren) (Westerkwartiers)
- 't is uitgekommen (=te voorschijn komen; iets vinden; de waarheid kennen) (Sint-Niklaas)
- 't is van de gierigaard deure en de krempkloot were (=hij is ongelooflijk gierig) (West-Vlaams)
- 't Is van de kluuëten tegen 't bart (=Het gaat mis) (Lokers)
- 't Is van keske schiet (vroeger schoot men met een luchtkarabijn kaarsjes uit op de kermis en kon men een prijsje winnen) (=Iets van weinig waarde) (Beerses)
- 't Is van pis in bedde nao poep in bedde. (=de verandering maakt het niet beter) (Kampers)
- 't is vandoar da't komt (=dat is de reden) (Kaprijks)
- 't is vanstei; 't is opzij (=het is aan de zijkant) (Sint-Niklaas)
- 't is veele volk in de stoasje: gezegd van een weelderige boezem (=er is veel volk in de statie) (Klemskerks)
- 't Is vele voak in de stoasje (=Ze heeft zware borsten) (Veurns)
- 't is verschoten of verschenen (=iets (vb gordijnen) dat verkleurd is door de zon) (Zottegems)
- 't is veur un eps (=voor de knikkers spelen) (Melseels)
- 't is vroeg donkre (=de zon gaat vroeg onder) (Kaprijks)
- 't Is weer hoogwater in de polder. (=Hoge nood (kleine boodschap)!) (Zaans)
- 't Is zeik op de greep (=Het is niets waard) (Barnevelds)
- 't juk oaflegg'n (=de onderdrukking afschudden) (Westerkwartiers)
- 't ka nie missen dant hier.... (=daarom, dat is de reden dat het hier....) (Sint-Niklaas)
- 't kakke nestje (=het lievelingskindje van de schooljuffrouw) (Sint-Niklaas)
- 't kan nie op! (=de bomen groeien tot in de hemel) (Munsterbilzen - Minsters)
- 't katje bie de melk zetten (=verleiden) (West-Vlaams)
- 't keultj aaf songer te blaoze (=de liefde tussen man en vrouw verkoelt ongemerkt) (Weerts)
- 't keurtn van de daugen (=in het najaar worden de dagen minder lang) (Meers)
- 't kiend bij de noam nuum'm (=ergens openlijk over praten) (Westerkwartiers)
- 't kiend bij de noam nuum'n (=zeggen waar het op staat) (Westerkwartiers)
- 't kinnekken maalken, maalksen loaten drinken (=soort van streling met de hand onder de kin van een kind) (Sint-Niklaas)
- 't komp zoas 't komp zee de boer en scheet zuk in de boksem (=je kunt je druk maken om van alles en nog wat, het komt toch zoals het komt) (gronings)
- 't komt altied uut, al zoll'n de kraai'n 't van 't dak schreeuw'n (=een geheim blijft nooit geheim) (Westerkwartiers)
- 't komt veur de bakker (=het komt voor elkaar) (Westerkwartiers)
- 't kropt (=het blijft haperen in de slokdarm) (Veurns)
- 't kump zo trage as biej nen osn de melk (=er zit geen schot in de zaak) (Twents)
- 't Kwam mij dwars veur de hals te zitten (=Ik kon het niet door de keel krijgen) (Drents)
- 't kwam zomoar uut de lucht vaal'n (=het kwam heel onverwachts) (Westerkwartiers)
- 't laeve ès waaj ën naoës, de moes ter alles authaole wat trèn zit (=het leven is als een neus, je moet er alles uithalen wat er in zit) (Munsterbilzen - Minsters)
- 't Laeve waas veur veul minse neet zoeë gezellig es de bure get mieë gelök haje! (=Het leven was voor veel mensen niet zo gezellig moesten de buren wat meer geluk hebben!) (Kinroois)
- 't land uit de dievn tellen (=niet thuis zijn) (Meers)
- 't land uit, de dievn tellen (=met de noorderzon vertrokken) (Meers)
- 't lauwgie van d'n daik (=de luwte van de dijk) (Nieuw lekkerlands)
- 't leevn is voe de rappe (=het leven is voor de vluggerds) (Veurns)
- 't legt goe an (=de start is beloftevol) (Waregems)
- 't lei gladdjeg (=Het is glad op de weg) (Bodegems)
- 't licht in de uige neet goene (=jaloers zijn) (Opglabbeeks)
- 't liek opbrengen (=Het lijk van de kamer naar het vlot, auto dragen) (Giethoorns)
- 't liep de spuigoat'n uut (=het was veel te erg) (Westerkwartiers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen