275 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `na`
- uilen naar Athene brengen. (=onzinnig werk (er zijn al wijzen=uilen genoeg in Athene))
- uilen naar Athene dragen (=nutteloos werk verrichten)
- uitgaan als een nachtkaars (=langzaam doven, sterven)
- van de naald tot de draad (=tot in het kleinste detail)
- van de nacht een dag maken (=`s nachts werken)
- van een mooie / knappe tafel kun je niet eten. / Van een mooi bord kun je niet eten. (=knap van uiterlijk heeft ook wel eens nadelen.)
- van hot naar haar (=heen en weer)
- van naald tot draad (=tot in het kleinste detail)
- van stuurboord naar bakboord zenden (=van het kastje naar de muur sturen)
- verrijzen als paddenstoelen na een regenachtige dag (=plots tevoorschijn komen)
- vijgen na Pasen (=iets doen wat te laat komt)
- vinger en duim naar iets likken (=iets erg graag lusten)
- visnamig (=daar is het goed vissen, er zit daar veel vis)
- voor elke naald een draad hebben (=voor elk probleem een oplossing weten)
- wanneer de boeren niet meer klagen, nadert het einde der dagen (=boeren klagen altijd)
- water naar de zee dragen (=een zinloos karwei opknappen)
- wie `s nachts gaat vissen moet overdag zijn netten drogen (=wie te veel heeft gedronken is de volgende dag niets waard)
- wie de naam heeft, krijgt de daad (=wie bekend staat als misdadiger, krijgt de schuld)
- wie naar zijn moeder en vader niet hoort moet het kalfsvel volgen (=wie niet naar zijn ouders luistert, moet soldaat worden)
- wie zijn naasten te schande maakt, onteert zichzelf (=een klein foutje, kan een groot geheel te schande maken)
- zo mager als een stokvis, sprot, garnaal (=mager persoon)
- zo mager zijn als een garnaal (=zeer mager zijn)
- zo oud als de weg naar Kralingen zijn (=heel erg oud)
- zo oud als de weg naar Rome zijn (=heel erg oud)
- zo stoned zijn als een garnaal (ook makreel) (=onder invloed zijn van hasj)
331 betekenissen bevatten `na`
- de plank misslaan (=niet het goede inzicht hebben; ernaast zitten)
- het is niet iedereen gegeven ajuin met droge ogen te schillen (=niet iedereen doet het onaangename met de glimlach)
- de mis aan de muur plakken (=niet naar de mis gaan (verzuimen))
- iemands geluid niet horen (=niet naar iemand willen luisteren)
- verstand op nul zetten (=niet nadenken en gewoon handelen.)
- scheer de schapen als ze wol hebben (=niet tegen elke prijs voordeel willen nastreven)
- in gebreke stellen (=officieel stellen dat de taak niet naar behoren is uitgevoerd)
- een stok vinden om de hond te slaan (=om maar iemand te kunnen bekritiseren een nadelig punt vinden)
- iemand op sleeptouw nemen (=omdat iemand het alleen niet lukt diegene helpen, iemand steeds maar dingen beloven zonder die na te komen, iemand gebruiken voor eigen belang zonder dat die het doorheeft)
- met de noorderzon vertrekken (=onaangekondigd vertrekken en niets meer van zich laten horen)
- van vreemde smetten vrij (=onafhankelijk, bevrijd)
- je weerga niet hebben (=ongeëvenaard zijn)
- nattevingerwerk zijn / Met de natte vinger doen (=onnauwkeurig, overhaast of zonder de geschikte methode of middelen uitgevoerd werk)
- ervan tussen (=ontsnapt)
- een dag is nooit zo nat of de zon schijnt altijd wat (=ook bij nare situaties zijn er lichtpuntjes)
- de tijd baart rozen (=ook de diepste (geestelijke) wonden helen na verloop van tijd)
- bitter in de mond maakt het hart gezond (=ook wat minder aangenaam is, kan gezond of goed zijn)
- van de bedplank zijn (=op de huwelijksnacht verwekt zijn.)
- iets door een gekleurde bril zien (=op een bevooroordeelde manier naar de zaak kijken)
- door de mazen van het net glippen/kruipen (=op het nippertje ontsnappen)
- door het oog van de naald kruipen (=op het nippertje ontsnappen)
- de gebraden haan uithangen (=op onverantwoordelijke wijze erg veel geld uitgeven aan met name lekker eten en drinken)
- uit de as herrijzen (=opnieuw opbouwen na een brand)
- het zijn niet de slechtste vruchten waaraan de wespen knagen (=over goede mensen worden vaak onaardige dingen verteld)
- de vuile was buiten hangen (=over onaangename zaken spreken met buitenstaanders)
- de baard in de keel hebben (=overgang van kinderstem naar volwassen stem)
- als het kind maar een naam heeft (=passend of niet, je moet het kunnen noemen (een naam geven))
- met los kruit schieten (=schijnbaar streng straffen met een straf die in feite geen nadeel oplevert)
- schoon schip maken (=schulden betalen, de boel opruimen, na ruzie/problemen samen er uit komen en het verleden laten rusten)
- kort dag zijn (=snel (in tijd) naderen)
- traag gereden is vroeg thuis. (=sneller klaar zijn door eerst goed na te denken)
- goed boeren / goed geboerd hebben (=succesvol geweest zijn, vooral financieel)
- over het paard getild zijn (=te veel eigendunk hebben of een naar karakter hebben, doordat je zoveel geprezen of verwend bent)
- je blind staren op (=te veel naar één eigenschap kijken)
- piae memoriae (=ter zalige nagedachtenis)
- de klok achteruit zetten (=terug naar oude toestanden gaan)
- geen droge draad aan het lijf hebben (=totaal nat geregend zijn (soms ook : door en door bezweet))
- van twee kwaden de beste kiezen (=uit twee onaangename dingen de minst slechtste kiezen)
- in het huisje wegen (=uiterst nauwkeurig het gevraagde gewicht geven)
- gaar zijn (=uitgeput zijn, met name na geestelijke inspanning, bijvoorbeeld een hele dag vergaderen)
- je netten drogen (=uitrusten na dronkenschap)
- van achter de koeien/ploeg komen (=van boerenafkomst zijn)
- van stuurboord naar bakboord zenden (=van het kastje naar de muur sturen)
- iemand aan zijn woord houden (=van iemand eisen dat hij zijn belofte nakomt)
- paardenvlees gegeten hebben (=van nature onrustig zijn)
- voor galg en rad opgroeien (=vanaf de jeugd een levenspad volgen dat later waarschijnlijk naar criminaliteit leidt)
- van meet af aan (=vanaf het begin)
- aan de weg timmeren (=veel activiteiten ontplooien en daarmee naar buiten treden om verandering en vernieuwing te bewerkstelligen)
- er warmpjes bijzitten (=veel geld hebben, over ruime financiële middelen beschikken)
- in behouden haven zijn (=veilig ergens zijn (bv na een reis))
22 dialectgezegden bevatten `na`
- Wa smaate ze hie na binne (=Wie komt er hier nu binnen) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- wa smijdn ze na were bjinne? (=wie we daar hebben?) (Kaprijks)
- wa zedder na ant fokkedére (=wat ben je nu aan het maken) (Zoutleeuws)
- wentste mit die moel mòs goa eate, kriegste mië sjleag es get angesj (=na laten van een scheet) (Heerlens)
- werde gooi na roozig (=ben je gek) (Aalsters)
- werewinne (=groenten die na een jaar weer opschieten) (Veurns)
- wie doe 't 'r hem achtre (=wie doet het hem na (zijn prestatie) ) (Waregems)
- wied van hoes is good lege (=dat is niet goed na te trekken, dus makkelijk liegen) (Heitsers)
- ze hemme em nà Leuve gedaan (=iemand is zwaar ziek) (Londerzeels)
- ze kon niet ien 'e schoaduw stoan bij heur kirrel (=zij was bij lange na niet zo goed dan haar man) (Westerkwartiers)
- ze naomete (=overgeven na te veel gedronken te hebben) (Oudenbosch)
- ze zulle na hunne kak wil inaawe (=ze zijn verwittigd) (Antwerps)
- zedus e kieke is gien mus en ne stamp is giene kus (=besluit na het uitleggen) (Antwerps)
- Zeed voor de Ommerse Skans. (=Jongens die na donkers nog buiten zijn.) (Zaans)
- zeije na gielemool op anne kop gevallen (=ben je nu helemaal gek?) (Aalsters)
- zèmmen: na zèmmen der! (=Nu begrijpen we elkaar / Zie je dat ik gelijk heb!) (Lebbeeks)
- zoas d' oll'n zong'n, piep'm de jong'n (=kinderen doen hun ouders na) (Westerkwartiers)
- zoas de old'n zong'n, piep'm de jong'n (=zoals ouders het voordoen, doen kinderen het later na) (Westerkwartiers)
- zoe ta na ow wad’antieëknen (=zou je nu al positief blazen (alcoholtest)) (Kaprijks)
- Zoer verdiend, zeute verteert (=Genieten na het zware werk dat gedaan is) (Giethoorns)
- Zomaar wat in de boekweide weg lullen (=iets zeggen zonder na te denken.) (Drents)
- zoonder verzeij (=zonder er bij na te denken) (Mestreechs)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
