244 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `iets`
- je neus voor iets ophalen (=iets minderwaardig achten)
- je ogen voor iets sluiten (=doen alsof iets er niet is)
- je vingers aan iets branden (=zich in iets vergissen, nadeel aan iets ondervinden)
- je zegel aan iets hechten (=goedkeuring of toestemming ergens aan geven)
- kan uit Nazareth iets goeds komen? (=wanneer iemand een bepaalde opvoeding heeft gehad kan daar niks goeds van verwacht worden)
- lijnrecht tegenover iets staan (=volledig het omgekeerde zijn of denken)
- maling aan iets of iemand hebben (=zich nergens iets van aantrekken)
- met de muts naar iets gooien (=ergens geen zorg aan besteden / er een slag naar slaan, ernaar raden)
- met de pet naar iets gooien (=niet echt moeite voor iets doen, zonder inzicht schatten)
- met iets op de proppen komen (=iets vertellen, ermee voor de dag komen)
- met man en macht iets doen (=iedereen werkt hard mee)
- munt uit iets slaan (=voordelen halen uit)
- naar iets mogen kijken (=van iets moeten afblijven)
- naar iets talen (=ergens belangstelling voor hebben)
- naar iets vissen (=iets trachten te achterhalen)
- niets afslaan behalve vliegen (=alles aannemen)
- niets dan lege briefjes hebben in te brengen (=voorstellen waarvan je vooraf al weet dat deze toch niet bekeken worden)
- niets dan wonden en builen zoeken (=altijd willen vechten)
- niets in de melk te brokken hebben (=niets te zeggen hebben)
- niets kunnen binnenkrijgen (=niet kunnen eten)
- niets nieuws onder de zon (=het lijkt nieuwe informatie, maar is al eerder gezegd)
- niets om het lijf hebben (=niets betekenen, geen waarde hebben)
- niets te halen (=niets te stelen of te ontnemen)
- niets te verletten hebben (=de tijd hebben)
- op díe fiets (=op die manier)
- op een oude fiets moet je het leren (=lesmateriaal is zelden nieuw)
- op iets dood blijven (=erg belust op iets zijn (bv geld; gierig))
- over de doden niets dan goeds (=men ziet kwaadspreken over overledenen als iets heel onbeleefd, er mag niet gespot worden met de dood)
- tabak van iets hebben (=iets niet langer willen)
- tegen iets aanhikken (=met tegenzin doen)
- tuk op iets zijn (=iets erg graag lusten of dol op zijn)
- vaart achter iets zetten (=iets snel (doen) uitvoeren)
- van iets zoveel verstand hebben als een koe van saffraan eten (=ergens geen verstand van hebben)
- vinger en duim naar iets likken (=iets erg graag lusten)
- voor de kat zijn viool iets hebben gedaan (=een zinloze inspanning hebben geleverd)
- voor geen geld of goede woorden (tot iets bereid zijn) (=niet bereid zijn tot iets, wat iemand ook ervoor biedt, en welke argumenten iemand ook naar voren brengt)
- voor iemand of iets zijn petje afnemen (=ergens respect voor hebben)
- voor iets moeten bloeden (=de gevolgen moeten dragen)
- voor niets gaat de zon op (=alles kost geld en/of moeite)
- waar niets is verliest de keizer zijn recht (=van wie niets heeft, kan men niets vorderen)
- wat heb ik nou aan mijn fiets hangen? (=wat gebeurt er nu voor iets raars?)
- wie veel eist krijgt veel. Wie te veel eist krijgt niets (=je kan door het te vragen veel bij mensen gedaan krijgen, maar als je onredelijk wordt zal je worden overgeslagen)
- willens en wetens iets doen (=met opzet)
- zoveel geven om iets als een boer om een kers (=er totaal niets om geven)
773 betekenissen bevatten `iets`
- er zonder kleerscheuren afkomen (=helemaal niets mankeren na een ongeluk)
- zwijgen als het graf (=helemaal niets zeggen en/of totaal niets over iets vertellen)
- zwijgen in alle talen (=helemaal niets zeggen, niets van zich laten horen)
- het einde van het liedje (=het einde van iets goeds)
- het is de toon die de muziek maakt (=het gaat om de manier waarop iets gezegd wordt)
- het leeuwendeel van iets krijgen (=het grootste aandeel van iets krijgen)
- de rook kan het hangerijzer niet deren (=het heeft geen zin te proberen iets dat vast staat te veranderen)
- het touw wat vieren (=het iets minder streng aanpakken)
- gas terugnemen (=het iets rustiger aan gaan doen)
- het interesseert me geen drol (=het interesseert me niets)
- de dood wil een oorzaak hebben. (=het is belangrijk onm te weten waarom iets gebeurt)
- beter laat dan nooit (=het is beter dat iets een beetje te laat komt, dan dat het nooit gebeurt)
- beter hard geblazen dan de mond gebrand (=het is beter dat men zich inspant dan dat er door slordigheid of luiheid iets fout gaat)
- makkelijker gezegd dan gedaan (=het is eenvoudiger om iets te zeggen dan om het ook daadwerkelijk uit te voeren)
- zo gaan er geen twaalf in een dozijn (=het is iets buitengewoons)
- wat de vos niet weet, weet de haas ook niet (=het is moeilijk iets te weten als het je nooit verteld is)
- late haver komt ook op (=het is niet omdat iets laat komt, dat het niet goed zou zijn)
- het is een hopje in een brouwketel (=het is zo goed als niets)
- het eet geen brood (=het kost niets om het te bewaren, behoeft geen onderhoud)
- het klopt als een zwerende vinger (=het past goed; het is logisch; het is volkomen juist; er is niets tegen in te brengen. (Equivalent aan: het sluit als een bus.))
- het oog wil ook wel wat (=het uiterlijk van iets speelt ook een rol)
- een vogel kent men aan zijn veren (=het uitwendige zegt ook iets over de aard, het karakter)
- iets uit het hoofd laten (=het vaste voornemen hebben om iets na te laten, iets niet doen)
- een lans breken voor iemand (=het voor iemand opnemen, voor iemand de best doen diegene ergens mee te helpen iets te verkrijgen)
- de vruchten van iets plukken (=het voordeel van iets hebben)
- een eitje met iemand te pellen hebben (=hetzelfde als: een appeltje met iemand te schillen hebben. Nog iets met iemand moeten oplossen.)
- naar water snakken als een vis (=hevig verlangen naar iets)
- niet op je achterhoofd gevallen zijn (=hij is behoorlijk slim; hij heeft iets wel in de gaten)
- er is geen doen aan (=hij is niet te overtuigen, niets kan helpen)
- de centen dansen hem in de zak. (=hij kan niets sparen)
- het gaat aan zijn neus voorbij (=hij loopt iets mis)
- haring of kuit ergens van willen hebben (=hij wil iets zeker weten of uitgezocht zien)
- zo gesloten als een oester (mossel) (=hij zegt weinig en laat niets los)
- hij zoekt zijn paard en hij zit er op (=hij zoekt iets wat voor zijn neus is, wat iedereen ziet)
- jong geleerd is oud gedaan (=hoe eerder men iets leert, des te langer de vaardigheid zal blijven)
- hoe een dubbeltje rollen kan (=hoe iets een onverwacht verloop kan kennen)
- hij zeit wat (=honend gezegd van iemand die iets stoms zegt)
- het heilig kruis achterna geven (=hopen dat iets of iemand nooit meer terugkomt)
- schoenmaker blijf bij je leest (=hou je niet bezig met dingen waar je niets van weet)
- elk hart heeft zijn smart. (=iedereen heeft zijn eigen zorgen om iets)
- iemand in zijn eigen sop gaar laten koken (=iemand aan zijn lot overlaten (iemand die iets niet goed gedaan heeft))
- door de neus boren (=iemand anders iets de mogelijkheid ontnemen)
- iemand iets voor de voeten werpen (=iemand beschuldigen van iets)
- iemand doodverven met iets (=iemand bestemd voor een post achten, iemand als de dader van iets afschilderen (doodverf is grondverf)[1])
- met iemand afrekenen (=iemand betalen; iemand iets betaald zetten)
- iemand op het matje roepen (=iemand bij zich laten komen en om uitleg vragen waarom iets zo gedaan is)
- een schurftig paard vreest de roskam (=iemand die aan iets schuldig is, heeft liever niet dat datgeen onderzocht wordt)
- iemand in zijn eigen vet gaar laten smoren (=iemand die iets misdaan heeft aan zijn lot overlaten)
- een kale kip kan nog leggen (=iemand die niets heeft, kan nog voor je werken)
- gekke Henkie (=iemand die niets in de gaten heeft (bv. `Je denkt toch niet dat ik gekke Henkie ben ?`))
50 dialectgezegden bevatten `iets`
- Da' s iet van keskeschiet (=Dat is iets van niets) (Turnhouts)
- da' s kei brut (=iets supercool) (Heist-op-den-Berg)
- Daan is mè ze gat in de boter gevalle (=Iemand die iets goeds is overkomen) (Diesters)
- dad es tooch iets te zegg'n, hé! (=dat is me wat hoor!) (Waregems)
- dad'es iet oardeg (=dat is iets raar) (Leeds)
- Dadd' es ' n bescheet' n kemissie (=Dat is een mislukt iets) (Harelbeeks)
- dae deej det zónger erg, prónt wie pater Manheim flaot (=iets onbewust doen; in de kerk mag je niet fluiten, maar toch schijnt pater Manheim dat wel eens in de kerk in Heitse gedaan te hebben, zonder dat hij daar erg in had.) (Heitsers)
- dae druimtj van Sint Jansnacht det ‘t honing dauwdje (=hij bedacht zich iets wat niet mogelijk is) (Heitsers)
- dae geuftj óm de duvel nog zien moor (=hij geeft nergens iets om) (Heitsers)
- dae hètter een hendsje van voert (=typisch iets van hem) (Munsterbilzen - Minsters)
- dae hoofs se geine vinger te gaeve (=hij heeft weinig aansporing nodig om iets te doen (bijv. drinken op stap)) (Heitsers)
- dae kaek d’r graselik naeve (=iets finaal over het hoofd zien) (Heitsers)
- Dae leut reube good moos zeen. (=Hij is met alles tevreden / trekt zich van iets wat aan.) (Roermonds)
- dae vaegdj de vot ane däörstiel aaf (=hij geeft nergens iets om, heeft overal lak aan) (Heitsers)
- dae zie gaat verbörtj, mót oppe blaore zitte (=wie iets doms doet moet er voor boeten) (Weerts)
- dain he schelen vee zein oegen (=iets niet willen erkennen (zien) ) (Buggenhouts)
- dao haet nemes get mèt oet te staon (=daar heeft niemand iets mee te maken) (Heitsers)
- dao haet tae ei hendsje aan (=dat is typisch iets voor hem) (Geuls)
- dao is get oet (=daar is iets te beleven) (Heitsers)
- dao kins se de poes van eine tujerstaak nog waal good mèt kriege (=daar krijg je iets wat compleet verknoeid is weer goed mee) (Heitsers)
- Dao sjtruije ze de verkes mèt (=Overschot hebben aan iets) (Gelaens (Geleens))
- dao zitj ein speer haor inne bótter (=daar is iets niet in orde) (Heitsers)
- Daor zit wel pak an (=iets stevig kunnen vastpakken) (Giethoorns)
- das gene zievëre kaffei (=hier is iets niet pluis) (Munsterbilzen - Minsters)
- das get partëkliers (=dat is iets speciaals) (Munsterbilzen - Minsters)
- das get pattekliers! (=dat is iets speciaal!) (Munsterbilzen - Minsters)
- das giene krot (=Dat is wel iets waard) (tervurens)
- das mej zen oar (=iets dat er over is) (Brechts)
- Das moa van ginderhenne (=iets van slechte kwaliteit) (Herentals)
- Das ouet de tuet van de bla patatten (=Als men iets verteld van heel lang geleden en niet meer direkt weet of het klopt) (Rotselaars)
- das straffe kaffei (=dat is iets geweldigs) (Munsterbilzen - Minsters)
- das toch wel iets gescheten!! (=over iemand die alles uitspookt of rare dingen doet) (Ninoofs)
- das tstomste da God in ze ryk geschoapn éét (=iets dommer ken ik niet) (Lichtervelds)
- Das van de boek zen kloewete (=iets dat tegenvalt) (Diesters)
- dassë besjiëte ménnëke (=dat is iets speciaals) (Munsterbilzen - Minsters)
- Dat blaag lastig? Ik heb d'r niks met te knooie (=met iemand of iets geen problemen hebben) (Barghs)
- dat es iet van keskeschiet (=dat is iets van weinig waarde) (winksels)
- dat heb 'k van heur'n zegg'n (=daar staat me iets van bij) (Westerkwartiers)
- dat hink m'n kloete out (='n hekel hebben aan iets) (Munsterbilzen - Minsters)
- dat is den duvel mei zen moeier (=dat is iets aanlokkelijk) (winksels)
- dat is deur mn neuze a boord (=iets mis lopen) (Zeeuws)
- Dat is gemakt va teutegood (=iets wat mooi blinkt, maar niet echt is) (Mechels (NL))
- dat is get, dao zaeste geer taenge (=iets om trots op te zijn) (Steins)
- dat is gien beraons weerd (=Het is niet iets om hierover wat te zeggen) (Giethoorns)
- Dat is maar nie mooi (=Als iets mooi is) (Leids)
- dat is zoea kròmp wie ein zekel (=iets dat heel erg krom is) (Steins)
- dat is zoea zeker es gét (=heel erg zeker van iets zijn) (Steins)
- Dau kraak naa een geroktaat van sè (=Dat is om iets van te krijgen) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- Dau mutte nogal ne kop veu oep aa laaf emme (=Als je iets dom het gedaan....) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- de been van onder zën K.... loope (=iets absoluut willen bereiken) (Munsterbilzen - Minsters)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen