1698 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `ge`
- als honden konden bidden zou het kluiven regenen (=als is een niet ter zake doende opmerking)
- als je alles van tevoren weet, ga je liggen voor je valt (=het heeft geen zin zich na afloop te beklagen over gebrek aan voorkennis. (Meestal in antwoord op klachten als `Als ik dat van tevoren geweten had.`))
- als je geschoren wordt, moet je stilzitten (=als er scherpe kritiek op je is (je wordt geschoren), kun je beter rustig wachten tot het voorbij is, in plaats van erop in te gaan)
- als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand (=als je iemand een beetje helpt, wil diegene altijd je hulp)
- als je je pet ertegenaan gooit dan blijft hij hangen (=dat stukje verfwerk is niet erg vlak uitgevoerd)
- als los zand aan elkaar hangen (=zonder enige samenhang)
- alsof er een engeltje over je tong piest (=iets lekker vinden)
- altijd hetzelfde deuntje zingen (=steeds weer hetzelfde herhalen)
- ambt geeft verstand. (=een baan gekregen hebben zonder er iets van af te weten)
- angst is een slechte raadgever (=laat je niet leiden door angst. / Emoties zijn gevaarlijk)
- appels met peren vergelijken (=twee totaal verschillende dingen vergelijken)
- armslag krijgen (=meer mogelijkheden krijgen)
- bang zijn voor zijn eigen schaduw (=overdreven bang zijn)
- barbertje moet hangen (=ongeacht of iemand schuldig is moet die gestraft worden)
- bederf geen pannenkoek om een ei (=op kleine dingen bezuinigen kan grotere gevolgen hebben)
- bederf geen struif om een ei (=je moet het geheel niet afkeuren voor één gebrek)
- beminnen als het licht van zijn ogen (=erg graag zien)
- beproeft alle dingen en behoudt het goede. (=weet wat er allemaal is, maar doe alleen de goede dingen)
- bergen kunnen verzetten (=veel taken kunnen verrichten; heel veel werk aankunnen)
- beslagen ten ijs komen (=goed voorbereid zijn)
- betalen als de paus geus wordt (=nooit betalen)
- beter een half ei dan een lege dop (=beter iets dan helemaal niets)
- beter één vogel in de hand dan tien in de lucht (=liever een beetje dan helemaal niets / kleine concrete resultaten zijn beter dan grootse plannen)
- beter ermee verlegen dan erom verlegen (=liever van iets te veel dan van iets te weinig hebben)
- beter hard geblazen dan de mond gebrand (=het is beter dat men zich inspant dan dat er door slordigheid of luiheid iets fout gaat)
- beter onbegonnen dan ongeeindigd (=beter niet beginnen als men het niet kan afwerken)
- beter rapen aan eigen dis dan elders vlees of vis (=oost West thuis best)
- beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald (=je kan beter iets voortijdig stoppen dan doorgaan tot het helemaal verkeerd gaat)
- beter thuis rapen eten dan elders gebraad. (=thuis is het altijd nog het beste.)
- bezint eer ge begint (=denk goed na over de gevolgen voordat je actie onderneemt)
- bezoek en vis blijven drie dagen fris (=je moet geen gasten te lang laten logeren want dan ga je je aan hun gewoonten ergeren)
- bij de kladden krijgen (=te pakken krijgen)
- bij eigen zin is geen gewin. (=eigenwijs zijn is niet goed)
- bij elk heilig huisje aanleggen (=alle cafés onderweg bezoeken)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien (=bij gebrek aan het goedkope, het dure gebruiken)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien. (=bij gemis aan het gewone moet men zijn toevlucht soms wel tot iets duurders nemen.)
- bij schering en inslag gebeuren (=erg vaak gebeuren)
- bijna is nog niet half en een koe is nog geen kalf (=iets bijna hebben is hetzelfde als iets helemaal niet hebben)
- binnenskamers gebleven (=geheim gebleven)
- bitter in de mond maakt het hart gezond (=ook wat minder aangenaam is, kan gezond of goed zijn)
- boe noch bah zeggen (=niets zeggen)
- bokkensprongen maken (=van het een op het ander springen - zotte sprongen maken)
- borgen is geen kwijtschelden (=uitstel is geen afstel)
- bot gegeten hebben (=dom geboren zijn en zo blijven)
- bot vangen (=ernaast pakken, het niet krijgen)
- botje bij botje leggen (=samen geld bijeen leggen om te betalen)
- bouw geen molen om een bak zaad (=voor een kleinigheid moet men teveel moeite doen.)
- boven het hoofd hangen (=te wachten staan)
- bulken van het geld (=geld in overvloed hebben)
- daar geboren en getogen (=daar geboren en opgegroeid)
2535 betekenissen bevatten `ge`
- dan moet de wal het schip maar keren (=als iemand niet vooraf rekening houdt met een naderend probleem, dan moet het probleem maar daadwerkelijk in volle omvang ontstaan, en dan alsnog worden opgelost)
- als een warm mes door de boter (=als iets erg makkelijk of geleidelijk gaat)
- uitlekken (=als iets ongewenst publiekelijk bekend wordt)
- je kan niet alle meisjes haten om één (=als je bent getrouwd wilt dat niet zeggen dat vrouwen je niet meer interesseren)
- wie zijn ogen sluit, waant zich in Rome (=als je de realiteit negeert, ben je niet bewust van wat er werkelijk gaande is.)
- laat je linkerhand niet weten wat je rechterhand doet (=als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten)
- wie kaatst kan/moet de bal verwachten (=als je een ander plaagt, kun je verwachten dat die jou terug gaat plagen)
- gedeeld geheim, verloren geheim. (=als je een geheim doorvertelt is het geen geheim meer)
- een pakje wordt een zakje. (=als je een probleem niet aanpakt kan het zich uitbreiden en erger worden.)
- wie a zegt moet ook b zeggen (=als je eenmaal ergens aan begonnen bent, moet je het ook afmaken)
- een zuiver geweten is het beste oorkussen. (=als je eerlijk bent slaap je gerust)
- wie scheep is moet varen (=als je ergens aan begonnen bent moet je er mee voortdoen)
- kunst baart gunst. (=als je ergens bedreven in bent zijn anderen toegevender en welwillender)
- genoeg voor een heel weeshuis. (=als je ergens heel veel van hebt)
- gaan doet komen (=als je ergens moeite voor doet komen dingen ook jouw kant op)
- wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het meest (=als je ergens nauw bij betrokken bent, geniet je het meeste voordeel ervan)
- wie niet wil, die niet zal (=als je geen interesse hebt, moet je er ook geen deel van uitmaken)
- wie appelen vaart, die appelen eet (=als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken. / Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van)
- wie zwijgt, stemt toe (=als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen)
- een spiering is vis als er anders niet is (=als je honger hebt, ben je niet kieskeurig / bij gebrek aan beter)
- als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand (=als je iemand een beetje helpt, wil diegene altijd je hulp)
- ongevraagd, ongeweigerd (=als je iets doet waarvoor geen toestemming is gevraagd kan het achteraf niet meer geweigerd worden omdat het al gebeurd is)
- wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten (=als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen))
- waar een wil is is een weg (=als je iets echt wilt, dan zul je ook slagen /de weg vinden naar je doel)
- je woorden worden weer thuisgebracht. (=als je iets negatiefs zegt kan dat leiden tot negatieve gevolgen voor jezelf)
- van uitstel komt afstel (=als je iets niet meteen doet, loop je het risico dat het nooit meer gebeurt)
- uitstel is geen afstel (=als je iets uitstelt wil dat nog niet zeggen dat je het nooit meer gaat doen)
- in de nood eet de duivel vliegen. (=als je in nood verkeert, stel je je tevreden met dingen die je anders zou weigeren.)
- die in het voorjaar niet zaait, in het najaar niet maait. (=als je jong bent moet je sparen voor je eigen oude dag)
- hoop doet leven (=als je kan hopen op betere tijden, dan krijg je toch weer levenslust / zo lang je nog hoop hebt zijn er ook nog mogelijkheden)
- geen bericht is goed bericht (=als je niet weet hoe het met iets of iemand gaat, kun je ervan uitgaan dat het goed gaat, zolang je geen slecht bericht ontvangt)
- een geplaveide weg is des duivels oorkussen (=als je niets doet en lui bent, doe je ook niks goeds / mensen die zich vervelen omdat ze niets te doen hebben, kunnen tot de slechts dingen komen daardoor)
- wie gekheid zaait zal dwaasheid oogsten. (=als je ongebruikelijke dingen doet krijg je ook ongebruikelijke resultaten)
- gedeelde smart is halve smart (=als je over problemen praat, dan kan je het makkelijker verwerken / door de problemen/ellende van een ander is het gemakkelijker de eigen problemen/ellende te dragen)
- kalmte zal je redden (=als je rustig blijft gaan de dingen beter)
- de liefde kan niet van één kant komen (=als je samen iets doet zal ieder moeten bijdragen)
- wie zijn klomp breekt, schiet gemakkelijk uit zijn slof (=als je wordt teleurgesteld, kun je gemakkelijk boos worden)
- wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft (=als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten)
- een gegeven paard mag men niet in de bek kijken. (=als men een geschenk krijgt, dan moet men niet zoeken of er hier of daar wat aan mankeert.)
- wat men afdingt is het eerst betaald (=als men het goedkoop krijgt, is het vlugger betaald)
- honger maakt rauwe bonen zoet (=als men honger heeft, smaakt alles)
- wie vuur eet schijt vonken (=als men iets gevaarlijks onderneemt krijgt men nare gevolgen)
- oude paarden jaagt men aan de dijk (=als men zijn taak niet goed meer aankan, wordt men ontslagen)
- iemand in de buik straffen. (=als straf geen eten geven.)
- twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen (=als twee personen van een verschillend geloof trouwen, gaat het zelden goed)
- wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen (=als twee strijdende personen of partijen zich richten op elkaar, kan een ander daarvan profiteren door zich datgene toe te eigenen waar om gestreden wordt)
- haar wil is wet (=als wat zij wil niet gebeurt, dan ontstaan er grote conflicten)
- zitten alsof men een luis in zijn oor heeft (=alsof hij door zijn geweten beschuldigd wordt)
- altijd de kwade pier zijn (=altijd als de schuldige aangewezen worden)
- op de kloosters reizen (=altijd bij vrienden of kennissen logeren)
50 dialectgezegden bevatten `ge`
- ê ge zoese tochwew (=er valt geen land mee te bezeilen) (Kaprijks)
- ê gêt gê nog goe op (=je hebt er een te hoge dunk van) (Kaprijks)
- edde gè da allemoal in ô boal geslogen? (=heb jij dat allemaal opgegeten?) (Sint-Niklaas)
- edde gè spruiten in ô oren? (=gij hoort niet goed zeker?) (Sint-Niklaas)
- Een tomat, as gerop zit es ze plat. En as ge rechstoot, angt z' oan a gat (=een tomaat, ga je erop zitten wordt ze plat. en als je opstaat, is uw achterwerk vuil) (Overijses)
- Ei z' n aare' n oep een ander ge lei (=Een scheve schaats rijden) (Londerzeels)
- ein zaade ga kwoad aup ma, ge za ga taug ma loetse (=ook al ben je kwaad, ik zie je nog graag) (Gents)
- elk mee zijn slonse en oas ge giene et pakt de mijne (=elk met zijn vrouw, indien u er geen heeft neem de mijne maar (wordt veel gezegd op een feest waar gedanst wordt) ) (Gents)
- en gè geluufd dè (=en jij geloofd dat) (Ossies)
- er stut geschreven en gedrukt da ge moet krabben boe det jukt (=er staat geschreven en gedrukt, dat je moet krabben waar het jeukt) (Neerpelts)
- és ge dé mar wit (=Als je dat maar weet) (Ossies)
- Es ge frèdd'gs vlis èt dan krè-de 'nne start (=Als je vrijdags vlees eet, krijg je een staart) (Luyksgestels)
- étj da ge schuun wedj (=eet uw goesting) (Herns (Herne, VL-B))
- ewd uwe smiekol -êwd eu muile - êk stroent geroepe, toch? (=ge moet zwijgen) (Gents)
- g'ê toesj (=ge hebt beet (verliefdheid)) (Kaprijks)
- g'et en peir op, g'et de keizer gezien, ge zijt poepeloere (=dronken zijn) (Gents)
- G'et zwerte knienen Melanie. ge moetj'ze wassen dak'et zie. En as ze gewassen zijn meugde ze steken bij de mijn. (=Je hebt zwarte knieën Melanie. Je moet ze wassen dat ik ze zie. En als ze gewassen zijn mag je ze stoppen bij mijn knieën.) (Bambrugs)
- G’hoat euwe kleine beter gebreeën, ge kost hem tons nog uittrekken (=Je hebt een onhandelbaar / moeilijk / ongemanierd / stout kind) (Gents)
- ge 'oef nie de leste man de zak op te geven! (=Je hoeft niet per se de laatste te zijn!) (Roosendaals)
- Gé ' t wad oatgestoke. (=Je hebt wat aangericht.) (Rillaars)
- ge bakt mar koie (=oh wat heb je nu gedaan) (Groesbeeks)
- ge bekekt ' t mar (=Je bekijkt het maar.) (Bergs)
- ge bekomt hier niet van ut eten en drinken. (=Je komt hier geen eten en drinken tekort.) (Kerkdriels)
- ge bent ’nen turf! (=Je bent een domoor!) (Helenaveens)
- ge bent aon ut deddelen (=jij bent aan het knoeien) (nieuwkuijks)
- ge bent de Sjors (=Jij bent de pineut) (Bosch)
- ge bent niks wert (=Je kan er niets van) (Eindhovens)
- ge bent nog nie zo stom as ge d'r uit ziet (=Je maakt een goede opmerking.) (brabants)
- ge bent unne schaafloper (=op andermans kosten leven) (brabants)
- ge bent unne skoellie (=je bent een smiecht) (brabants)
- ge bentur bekaant (=je bent er bijna) (nieuwkuijks)
- ge bidt gin bakkes (=je bidt niet veel) (Heezers)
- ge brènkt-er den diern têjd in (=je maakt veel kosten) (Kaprijks)
- ge bring mie uut miin spèl! (=Je stoort mijn concentratie!) (Harelbeeks)
- ge daat ni! (=je durft niet!) (Wommersoms)
- gè dal ongderd (=hou maar op 't is genoeg geweest) (Sint-Niklaas)
- ge dif gi nogn ende (=je durft nogal) (Maldegems)
- ge doe me nie vrimde (=je komt me bekend voor) (Kortemarks)
- ge doe mij nie vrèmde. (='k Heb je nog ergens gezien.) (Zwevegems)
- ge doe-g-ut ok nôot nie goet ok nie (=je doet het ook nooit goed) (Tilburgs)
- ge doedoeweige voort (=je moet gewoon volhouden) (Oudenbosch)
- gè doet mich nie in sloap! (=ik laat me niet vangen!) (Heusdens)
- gè è kattestront in ô ogen zeker? (=zie je dat niet?) (Sint-Niklaas)
- ge et da hier weer louten rein (=je hebt iets laten liggen) (Hams)
- ge gaai kytten moet'n insmoetten (=Je zal je moeten inspannen) (Langemarks)
- ge gao jne pettn zien (=het zal lastig zijn) (Kortemarks)
- ge gao me nog plat rinneweern (=je zult me nog veel geld kosten) (Kortemarks)
- ge gao nie blijve plakke (=je moet op tijd naar huis komen) (Oudenbosch)
- ge gaoj jne pettn zien (=je zult afzien) (Kortemarks)
- ge gee vele (=je geeft veel) (Gents)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
