532 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `we`
- dat zal mij een zorg wezen (=daar trek ik me niets van aan)
- dat zit wel snor (=dat komt wel goed)
- de aap binnen/weg hebben (=het geld ontvangen hebben)
- de appel wegdragen/winnen (=als schoonste erkend worden)
- de bijl naar de steel werpen (=iets geheel opgeven)
- de boer op de bok liet de teugels vieren, het paard kende zelf de weg wel. (=je moet niet doen alsof je de beste bent, iemand anders weet ook wel wat)
- de brede weg opgaan (=zondigen)
- de grond onder zich voelen wegzinken (=beschaamd zijn , geen oplossing meer zien)
- de gulden middenweg (houden/bewandelen/verkiezen) (=een tussenstandpunt of tussenoplossing verkiezen)
- de handen uit de mouwen steken (=aan de slag gaan en aanpakken)
- de haring hangt aan zijn eigen kieuwen (=men dient verantwoording te nemen voor de eigen daden)
- de kap op de tuin werpen (=zijn priester- of kloostergelofte verbreken)
- de klok hebben horen luiden maar niet weten waar de klepel hangt (=ergens over gehoord hebben, zonder er echt iets van af te weten)
- de koe is vergeten dat hij kalf geweest is. (=zeurende ouderen vergeten dat ze vroeger ook wild waren)
- de kolf naar de bal werpen (=het opgeven)
- de koninklijke weg bewandelen (=eerlijk zijn)
- de kroon op het werk zetten (=het werk prachtig voltooien)
- de laatste loodjes wegen het zwaarst (=het afwerken is vaak het lastigst)
- de lange weg maakt een moede man (=een langdurige ziekte leidt tot uitputting)
- de lont in het kruit steken/werpen (=een uitbarsting veroorzaken)
- de lont in het kruit werpen (=mensen laten loskomen, opstoken)
- de man wel, maar het paard niet (=niet helemaal eerlijk zijn)
- de meitak op een werk zetten (=het werk afmaken)
- de morgen doet het werk. (=`s morgens ben je het productiefst)
- de mug uitzuigen en de kameel doorzwelgen (=de onschuldige straffen en zelf schaamteloos zondigen)
- de nieuwe mens aandoen (=zijn gewoonten en zeden verbeteren)
- de omgekeerde wereld (=het tegenovergestelde van wat normaal en logisch is)
- de paal door de oven werken (=bankroet gaan)
- de palm wegdragen (=winnen)
- de poten onder iemands stoel wegzagen (=iemands positie verzwakken)
- de rechte weg is de beste (=eerlijkheid loont)
- de regen schuwen en in de sloot vallen (=door iets onaangenaams te ontwijken in nog groter problemen komen)
- de sterke arm der wet (=met gepast geweld optredende overheidsorganisatie, bijvoorbeeld politie of justitie)
- de steven wenden (=op een andere manier de dingen gaan aanpakken)
- de teugels afwerpen. (=het loslaten van regels en verantwoordelijkheden)
- de tijd gaat snel, gebruik haar wel (=verspil nooit de tijd die je kan gebruiken)
- de tijd is snel, gebruikt hem wel. (=verspil geen tijd aan onbelangrijke dingen)
- de tijd vliet snel gebruik hem wel (=doe wat je moet doen, terwijl je nog kan)
- de vis is de boet niet weerd (=het sop is de kool niet waard)
- de weg kwijt zijn (=zich onhandig opstellen, onverstandige keuzes maken)
- de weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens (=veel goede voornemens hebben zonder ze daadwerkelijk uit te voeren)
- de weg van alle vlees gaan (=sterven)
- de wens is de vader van de gedachte (=je gelooft iets, omdat je wil dat het zo is)
- de wereld draait door (=het leven gaat gewoon door, ondanks problemen.)
- de wereld in een doosje hebben (=tevreden en gelukkig zijn met wat iemand heeft)
- de wereld is een pijp kaneel ieder likt eraan maar krijgt niet veel (=ieder krijgt een klein deeltje van wat de wereld te bieden heeft)
- de wereld is een schouwtoneel elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel (=ieder krijgt een klein deeltje van wat de wereld te bieden heeft)
- de wereld op zijn duim kunnen draaien (=alles doen wat iemand wil)
- de wereld wil bedrogen zijn. (=mensen trappen steeds weer in hetzelfde praatje)
- de wet stellen (=zijn wil opleggen)
891 betekenissen bevatten `we`
- wie zijn ogen sluit, waant zich in Rome (=als je de realiteit negeert, ben je niet bewust van wat er werkelijk gaande is.)
- laat je linkerhand niet weten wat je rechterhand doet (=als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten)
- een vliegende kraai/vogel vangt/vindt altijd wat (=als je er maar op uit gaat, vind je altijd wel wat in je voordeel)
- kunst baart gunst. (=als je ergens bedreven in bent zijn anderen toegevender en welwillender)
- opgestaan is plaats vergaan (=als je even wegloopt kan iemand anders op je stoel gaan zitten)
- wie appelen vaart, die appelen eet (=als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken. / Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van)
- mejen kan geen paard al lopende beslaan. (=als je het werk goed wil doen, moet je er de tijd voor nemen)
- elke dag een draadje is een hemdsmouw in een jaar (=als je iedere dag een beetje doet komt het karwei uiteindelijk klaar)
- ongevraagd, ongeweigerd (=als je iets doet waarvoor geen toestemming is gevraagd kan het achteraf niet meer geweigerd worden omdat het al gebeurd is)
- waar een wil is is een weg (=als je iets echt wilt, dan zul je ook slagen /de weg vinden naar je doel)
- jong te paard, oud te voet (=als je in je jeugd erg wordt verwend, krijg je het later erg moeilijk)
- in de nood eet de duivel vliegen. (=als je in nood verkeert, stel je je tevreden met dingen die je anders zou weigeren.)
- hoop doet leven (=als je kan hopen op betere tijden, dan krijg je toch weer levenslust / zo lang je nog hoop hebt zijn er ook nog mogelijkheden)
- wie een hond wil slaan, vindt altijd wel een stok (=als je kritiek wil hebben op iemand, vind je altijd wel een reden)
- geen bericht is goed bericht (=als je niet weet hoe het met iets of iemand gaat, kun je ervan uitgaan dat het goed gaat, zolang je geen slecht bericht ontvangt)
- gedeelde smart is halve smart (=als je over problemen praat, dan kan je het makkelijker verwerken / door de problemen/ellende van een ander is het gemakkelijker de eigen problemen/ellende te dragen)
- als de kan vol is, loopt zij over. (=als je te veel drinkt komt het er weer uit)
- meeuwen op het land, onweer aan het strand. (=als meeuwen het binnenland intrekken omdat er slecht weer op zee is)
- wat het huis verliest, brengt het weer terug (=als men iets in huis zoek maakt, komt het meestal vanzelf weer tevoorschijn)
- als twee honden vechten om een been loopt de derde ermee heen (=als twee mensen ruzie maken, profiteert een derde ervan.)
- twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen (=als twee personen van een verschillend geloof trouwen, gaat het zelden goed)
- wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen (=als twee strijdende personen of partijen zich richten op elkaar, kan een ander daarvan profiteren door zich datgene toe te eigenen waar om gestreden wordt)
- zitten alsof men een luis in zijn oor heeft (=alsof hij door zijn geweten beschuldigd wordt)
- altijd de kwade pier zijn (=altijd als de schuldige aangewezen worden)
- een bodemloos vat zijn (=altijd te weinig van iets zijn of opraken)
- semper idem (=altijd weer hetzelfde)
- strijk en zet (=altijd weer opnieuw)
- april doet wat hij wil (=april geeft onvoorspelbaar weer)
- terug naar af (=begin maar weer opnieuw)
- aan de slag gaan (=beginnen te werken, starten)
- aan elkaar gewaagd zijn (=beiden vrijwel evenwaardig zijn)
- de toon aangeven (=bepalen welke richting het op gaat)
- beter onbegonnen dan ongeeindigd (=beter niet beginnen als men het niet kan afwerken)
- geen slapende honden wakker maken (=beter niet over een bepaald onderwerp beginnen / aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen)
- om kaneelwater lopen (=beuzelwerk doen - van het kastje naar de muur gestuurd worden)
- iemand iets heten liegen (=beweren dat iemand gelogen heeft)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien. (=bij gemis aan het gewone moet men zijn toevlucht soms wel tot iets duurders nemen.)
- bij kris en kras zweren (=bij hoog en bij laag zweren)
- in zijn schik zijn (=blij en opgewekt zijn)
- door merg en been gaan/dringen/snijden (=buitengewoon kwetsend of doordringend zijn)
- ze waren fout (=collaborateurs en fascisten gedurende de Tweede wereldoorlog)
- tussen de mazen (van het net) vissen (=creatief te werk gaan)
- zoden aan de dijk zetten (=daadwerkelijk hulp verschaffen)
- dat kan al het water van de zee niet afwassen (=daar is niets aan te doen - dat kan je niet wegpraten)
- daar valt wel een mouw aan te passen (=daar is wel een oplossing voor te vinden)
- daar is wat aan te kluiven (=daar is werk aan)
- dat zal hem geen windeieren hebben gelegd (=daar zal hij wel veel geld mee verdiend hebben)
- commandeer je hond en blaf zelf (=dat bevel weiger ik uit te voeren)
- zo gaan er twaalf in het dozijn (=dat heeft weinig waarde)
- zo gaan er dertien in een dozijn (=dat heeft weinig waarde, is niet zo bijzonder)
50 dialectgezegden bevatten `we`
- bansjeiters hübbe nie tekot (=we hebben genoeg bangerikken) (Bilzers)
- benn'n we mooi onner eig'n volk (=zijn we mooi onder elkaar) (Westerkwartiers)
- biena is verre van Sjiena (China) (=we zijn er nog lang niet) (Brugs)
- Bij dat restaurant gauw we eem opstikken (=Bij dat restaurant gaan we even opsteken.) (Hoogeveens)
- bij de kappesiene koste biechte bij unne dôove paoter, dè schilde hil wè in de pinnetènsie. (=bij de kapucijnen kon je biechten bij een dove pater, dat scheelde flink wat in de opgelegde penitentie) (Tilburgs)
- binne we lyke oud? of 'hewwe wij samen op skoal seten'? (=zijn we even oud? (tegen kinderen die niet met twee woorden spreken) ) (Leewarders)
- bliksem in unne kaolen bôom, gift hil ut jaor strôom. (=als het vroeg in het jaar onweert, zullen we een nat jaar krijgen.) (Tilburgs)
- d n uitval zal ut goed motte maoke (=we zullen er maar het beste van hopen) (Oudenbosch)
- d'r is 'n barg wark an 'e winkel (=we moeten nog veel werk doen) (Westerkwartiers)
- da gonver és gau flikke (=dat gaan we eens rap fiksen) (Bilzers)
- Da hat de erm ziël rów (=Dan hoeven we daarover al geen ruzie meer maken,) (Mechels (NL))
- da kan de bruine nie trekke (=dat kunnen we ons niet veroorloven) (Oudenbosch)
- Da momme niej emme (=Dat moeten we niet hebben) (Bredaas)
- da motte we nog zien uit te funtere (=dat moeten we nog proberen uit te zoeken) (Oudenbosch)
- Da siede vanie (mannelek) of Gauëi etntj goedop (vravelek) (='iets' wat we niet willen doen) (Liedekerks)
- Da we ze nog laank meugen meugen (=Dat we ze nog lang lusten) (Bevers)
- da weteme wûr (=dat weten we wel) (Culemborgs)
- da zien we tege dieje tijd wel (=dat zien we later wel) (Oudenbosch)
- da's de woare Joakob (=die man zoeken we nou net) (Westerkwartiers)
- da' s ofgezoagd (=dat weten we nu wel) (Westerkwartiers)
- Daai stôse zin ver allang verbij (=Daar komen we niet meer op terug) (Bilzers)
- dadebbe we van alzeleve nog nie meegemaokt (=dat hebben we nog nooit meegemaakt) (Oudenbosch)
- dae den laeftj dae haet eine helle kop (=dat ligt nog ver in de toekomst; dat maken we waarschijnlijk niet meer mee) (Heitsers)
- dan smere we de botter aont plaffon (=dan zullen we het er goed van nemen) (Oudenbosch)
- daor zitte we niejom te sprienge (=dat hebben we niet het meest nodig) (Oudenbosch)
- daorebbe we geluk mee gat (=dat is een meevaller geweest) (Oudenbosch)
- daorebbe we veul mee te stelle gat (=dat heeft wat voeten in aarde gehad) (Oudenbosch)
- das vergaeten en vergaeve (=we maken er geen praat meer over) (Munsterbilzen - Minsters)
- das'ze slim woeërn, wiste we (=dat ze slim waren, wisten wij) (Meers)
- dastan wir effe, nau stonver wir kit. (=nu staan we weer gelijk) (Bilzers)
- Dat geeft best wat voor ons. (=Daar verdienen we best goed aan.) (Bollenstreeks)
- dat gijt de doofpot ien (=daar praten we niet meer over) (Westerkwartiers)
- dat goan we ' s goed uutpluuz' n (=dat gaan we eens goed uitzoeken) (Westerkwartiers)
- Dat hewwe oupraat (=Dat hebben we afgsproken) (Leewarders)
- dat holl'n we nog eev'm ien petto (=dat bewaren we nog even voor later) (Westerkwartiers)
- dat joeërke zulle vër ook nog wol doeërspattële (=dat (nieuwe) jaar zullen we ook nog wel doorspartelen) (Munsterbilzen - Minsters)
- dat kenn'n we goed vernemm'm (=dat merken wij wel degelijk) (Westerkwartiers)
- dat kenn'n we niet meer bruuk'n (=dat kunnen we er niet meer bij hebben) (Westerkwartiers)
- dat knipp'n we d'r uut (=knippen - dat knippen we eruit) (Westerkwartiers)
- dat speult bij ons wel met (=daar houden we wel rekening mee) (Westerkwartiers)
- dat stopp'n we ien 'e doofpot (=daar willen we niet meer over praten) (Westerkwartiers)
- dat zall'n we 'm nog es onner de neus wriev'm (=dat zullen we hem nog eens duidelijk vertellen) (Westerkwartiers)
- dau zemme nonnie aun de nuuf patatte zenne (=daar zijn we nog niet klaar mee) (Willebroeks)
- de botter gao tege de zolder (=we gaan uit ons dak) (Nieuw-vossemeers)
- de deugnietrieë ist land mièèstre (=we worden iedere dag bedrogen) (Kortemarks)
- de die eur pelouze zo' k uk wè ne kir willen afrijeen (=met die vrouw zou ik wel eens willen...) (Zottegems)
- dè gomme viere (=dat gaan we vieren) (Tilburgs)
- de koëlentrain oppët spoër van Zwatberg noeë Bulzen (via Eek en Spörk) reesde koële mètte vleet en vae as joeng gaste moeste daaj goën bijeenraope (=als de kolentrein van Zwartberg naar bilzen, over eik en Spurk, voorbij wasgekomen, moesten we van onze ouders kolen rapen, want die vielen er genoeg van de open wagons) (Munsterbilzen - Minsters)
- De macht van ' t folk doet den osse kibbm (= bevallen) (=Samen zijn we sterk) (Evergems)
- de raenger dae vëndaog vult, kan mörgë al nimei valle (=laat de regen er vandaag maar allemaal uitvallen, dan hebben we morgen geen last ermee) (Munsterbilzen - Minsters)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen