574 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `ne`
- `t Moet al een ruige hond wezen, die twee nesten warm houden kan (=alleen een rijke man kan er een tweede vrouw op na houden)
- aan de ene voet een schoen, de ander blootvoets (=evenwicht is voornaamst)
- aan de groene tafel zitten (=bestuurslid zijn)
- aan de heidenen overgeleverd (=in zware moeilijkheden - in de macht van mensen zonder scrupules)
- aan gene zijde van het graf (=na de dood)
- aan zijn neus hangen (=hem inlichten)
- achter het net vissen (=een kans missen)
- ad hoc negotium (=tot deze zaak behorend) (Latijn)
- ad hominem (=zonder omwegen) (Latijn)
- akte van iets nemen (=er nota van nemen - onthouden)
- al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaalt haar wel (=leugens komen altijd uit)
- al zijn patronen verschieten (=alle mogelijkheden uitproberen)
- allemans neus is geen kapstok. (=je moet niet alles aan iedereen vertellen.)
- als de armoede binnenkomt vliegt de liefde het venster uit (=armoede betekent vaak het einde van vriendschappen en relaties)
- als de ene blinde de ander leidt vallen ze beiden in de gracht (=wanneer onbekwamen andere onbekwamen adviseren gaat het fout)
- als de ene hand de andere wast worden ze beide schoon (=de taak wordt gemakkelijk als je elkaar helpt)
- als honden konden bidden zou het kluiven regenen (=als is een niet ter zake doende opmerking)
- als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand (=als je iemand een beetje helpt, wil diegene altijd je hulp)
- als proefkonijn dienen (=dienen voor een of ander experiment)
- als sneeuw voor de zon verdwijnen (=ergens niets van over blijven)
- als zwijnen aan de bak gaan (=zonder te bidden gaan eten.)
- altijd de oude knecht blijven (=geen vorderingen maken (ook geen achteruitgang))
- appelen/knollen voor citroenen verkopen (=oplichten, bedriegen)
- appels voor citroenen verkopen (=iemand oplichten.)
- bederf geen pannenkoek om een ei (=op kleine dingen bezuinigen kan grotere gevolgen hebben)
- beminnen als het licht van zijn ogen (=erg graag zien)
- beneden alle peil (=stijlloos)
- benen maken (=(haastig) weggaan)
- bergen kunnen verzetten (=veel taken kunnen verrichten; heel veel werk aankunnen)
- beter kleine meester dan grote knecht (=liever een bescheiden zelfstandige dan een grote knecht bij een baas)
- beter onbegonnen dan ongeeindigd (=beter niet beginnen als men het niet kan afwerken)
- bij de neus hebben (=iets wijsmaken)
- bij de pakken neerzitten (=geen oplossing meer zoeken, niet meer verder doen)
- bij het scheiden van de markt leert men de kooplui kennen (=iemands ware karakter blijkt pas als het erop aankomt)
- bij iemand nog wel kunnen schoolgaan (=aan iemand nog een voorbeeld kunnen nemen)
- bij kleine hapjes leert men een hond eten. (=geleidelijk aan kun je zelfs aan onmogelijke dingen wennen.)
- bij kleine lapjes leert men de hond leer eten. (=geleidelijk aan wen je zelfs aan de onmogelijkste dingen.)
- bij neck om naar Den Haag (=een onnodige omweg maken)
- binnen de kortste keren (=heel snel, bijna onmiddellijk)
- binnen de lijntjes kleuren (=netjes handelen, niets doen wat niet mag)
- binnen de perken blijven (=zodanig beperkt blijven dat het niet te veel overlast of schade veroorzaakt)
- binnen mikken zijn (=geborgen zijn)
- binnen zijn (=geborgen zijn)
- binnenskamers gebleven (=geheim gebleven)
- buiten de waard rekenen (=niet gerekend hebben op hoe anderen er werkelijk over denken)
- buiten iets kunnen. (=iets kunnen missen)
- buurmans gras is altijd groener (=bij anderen lijkt het altijd beter (omdat men daar de interne problemen niet van kent))
- conditio sine qua non (=een onvermijdelijke voorwaarde) (Latijn)
- contra rationem (=strijdig met de rede) (Latijn)
- cum annexis (=met bijbehoren) (Latijn)
792 betekenissen bevatten `ne`
- de oude mens afleggen (=(en de nieuwe aantrekken) een nieuw leven beginnen - beterschap beloven)
- haarscherp (=(van een afbeelding) getrouw tot in fijne details)
- de kap maakt de monnik niet (=aan het uiterlijke kan men het innerlijke niet beoordelen)
- niet in iemands schaduw kunnen staan (=aan iemand absoluut niet kunnen tippen)
- fiolen van toorn over iemand uitstorten (=aan iemand duidelijk laten blijken dat je kwaad op diegene bent)
- iemands maat niet kunnen halen (=aan iemand niet kunnen tippen)
- bij iemand nog wel kunnen schoolgaan (=aan iemand nog een voorbeeld kunnen nemen)
- het op de klompen aanvoelen (=achterafgepraat - Dat had men kunnen weten)
- je leven in de waagschaal stellen (=actie ondernemen waarbij het eigen leven in gevaar kwam)
- verandering van weide doet de koeien goed. (=afwisseling en verandering positieve effecten kunnen hebben)
- met de vork schrijven (=afzetten, meer kosten rekenen dan werkelijk gemaakt)
- je vergalopperen (=al te snel iets willen doen)
- tot de bedelstaf/bedelzak brengen (=alle aardse bezittingen ontnemen)
- geen klaviertje over slaan (=alle bijzonderheden in acht nemen)
- de bastaard van de graaf wordt later bisschop (=alleen hoge heren kunnen hun buitenechtelijke kinderen een toekomst bieden)
- niets afslaan behalve vliegen (=alles aannemen)
- je ogen de kost geven (=alles goed in zich opnemen)
- zo vrij als een vogeltje in de lucht (=alles kunnen doen en laten wat iemand wil)
- een haaienmaag hebben (=alles kunnen verorberen)
- iemand tot op zijn hemd uitkleden (=alles van iemand afnemen, een te hoge prijs laten betalen)
- iemand om zijn vinger (kunnen) winden (=alles van iemand gedaan (kunnen) krijgen of alles mogen)
- het ene woord haalt het andere uit (=als de ene persoon een grote mond opzet, krijgt die dat van de ander terug)
- komt men over de hond, dan komt men over de staart (=als de grootste moeilijkheden overwonnen zijn, dan komt de rest vanzelf)
- vele handen maken licht werk (=als een karwei samen wordt opgepakt is het snel en gemakkelijk gedaan)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- de spits afbijten (=als eerste ergens aan beginnen aan iets moeilijks)
- wie zijn ogen sluit, waant zich in Rome (=als je de realiteit negeert, ben je niet bewust van wat er werkelijk gaande is.)
- wie a zegt moet ook b zeggen (=als je eenmaal ergens aan begonnen bent, moet je het ook afmaken)
- wie scheep is moet varen (=als je ergens aan begonnen bent moet je er mee voortdoen)
- mejen kan geen paard al lopende beslaan. (=als je het werk goed wil doen, moet je er de tijd voor nemen)
- als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand (=als je iemand een beetje helpt, wil diegene altijd je hulp)
- je woorden worden weer thuisgebracht. (=als je iets negatiefs zegt kan dat leiden tot negatieve gevolgen voor jezelf)
- wee de wolf die in een kwaad gerucht staat (=als je je goede naam verliest is die haast niet terug te winnen)
- gereed geld dingt scherp. (=als je meteen betaalt gaat de verkoop sneller)
- een geplaveide weg is des duivels oorkussen (=als je niets doet en lui bent, doe je ook niks goeds / mensen die zich vervelen omdat ze niets te doen hebben, kunnen tot de slechts dingen komen daardoor)
- goed voorgaan doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- goed voorbeeld doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- meeuwen op het land, onweer aan het strand. (=als meeuwen het binnenland intrekken omdat er slecht weer op zee is)
- wie vuur eet schijt vonken (=als men iets gevaarlijks onderneemt krijgt men nare gevolgen)
- de kruik gaat zo lang te water tot ze barst/breekt (=als men steeds risico`s blijft nemen, gaat het een keer mis)
- twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen (=als twee personen van een verschillend geloof trouwen, gaat het zelden goed)
- wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen (=als twee strijdende personen of partijen zich richten op elkaar, kan een ander daarvan profiteren door zich datgene toe te eigenen waar om gestreden wordt)
- in de luren leggen (=beetnemen)
- breek me de bek niet open (=begin daar maar niet over, want daar kan ik heel veel negatieve dingen over vertellen)
- van wal steken (=beginnen met spreken, beginnen met een verhaal)
- van leer trekken (=beginnen met vechten, duidelijk laten merken dat iets als vervelend ervaren wordt)
- aan de slag gaan (=beginnen te werken, starten)
- waar twee kijven hebben twee schuld (=beide personen hebben schuld als ze ruzie met elkaar maken)
- iets in de verf zetten (=beklemtonen, accentueren)
- wie hoog klimt kan laag vallen (=belangrijke zaken snel kwijt raken door kleine dingen)
50 dialectgezegden bevatten `ne`
- , ne leugenjeir (=een man die liegt) (Sint-Niklaas)
- ...tot het ne frang ès (=eeuwig) (Munsterbilzen - Minsters)
- ' nen neus ein gullek ne kapstok (=een zeer lange neus hebben) (Sint-Niklaas)
- 'j é ne slag van de meuln gad (=niet goed bij zijn verstand) (Knesselaars)
- 'j es zo rond of ne bieljoardbal (=dom en onwetend zijn) (Knesselaars)
- 'k bè zo nat as ne messoop; k bè mesnat; 'k bè zeékende nat (=ik ben druipend nat van de regen) (Sint-Niklaas)
- 'k bè zoe nat as ne messink; 'k bè kleddernat (=ik ben helemaal nat van de regen) (Sint-Niklaas)
- 'k ben op ne pink (wiep) terug (=ik ben direct terug) (Sint-Niklaas)
- 'k ei giene rotte frang ne mier (=ik heb geen geld meer) (Zottegems)
- 'k en èm zjuust mè ne schemel zien passeren (=ik geloof dat hij hier juist voorbij ging) (Sint-Niklaas)
- 'k goa dn ne wiep tee'n zijn kloôtn geevn (=ik ga hem een trap in zijn kont geven) (Waregems)
- 'k goa eu ne schup in euwen inktpot geven dade al schraavend (schrijvend) vuurtluupt (=iemand bedreigen) (Gents)
- 'k goa ne kier mijnen oarink goan kieren (=neuken (obsceen)) (Gents)
- 'K goaj olichte ne droai geev'n (=Nog 1 keer en ik zal u een slag geven) (Harelbeeks)
- 'k goen em ne kluut afdroaie (=ik ga hem een peer stoven) (Hals)
- 'k gon is zing of dak nog ne joenge zaain (=ik ga naar het wc) (Antwerps)
- 'k gou ne ker woar da de keuning ok te voet goat (=Ik ga naar het toilet) (Lokers)
- 'k heb ne scheer gedoon (=Ik heb een lief gevonden) (Vilvoords)
- 'k krjège doa ne skjèv'n (=ik werd daar afgesnauwd) (Wevelgems)
- 'k rij ne keer toe an terp (=ik ga op café) (Oosteekloos)
- 'k verschoot mè ne bult (=daar verschoot ik van) (Sint-Niklaas)
- 'k wacht ier al een uur op aa gei zè ne schonen (=ik zit hier al een uur te wachten op u) (Sint-Niklaas)
- 'k za êm ne kiër ne poader schiwdren (=ik ga hem eens een loer draaien) (Kaprijks)
- 'k zeg a mo da (van het frans 'je ne te dis que ça' (=om aan te duiden dat iets heel goed of opmerkelijk is) (Hals)
- 'k zeig al niet ne meer (=Ik zeg als niets meer) (Bevers)
- 'k zèn ne geubbe gegoan (=ik ben gevallen) (Hogts)
- 'k zin ne ke benied (=Ik ben eens benieuwd) (Deinzes)
- 'krege doar ne snak en 'n bete (=bits antwoord krijgen (1ste p. enkv.) ) (Waregems)
- 'n lapken grond of ne veurschueut grond (=een stuk grond) (Overmeers)
- 'n zok van ne mins (='n zachtaardig persoon) (Munsterbilzen - Minsters)
- 't E ne kui (=Het is mij een zootje) (Avelgems)
- 't e ne lukt em (=alle slagen vallen in ons voordeel (kaartspel) ) (Waregems)
- 't e no (g) ne skooën'n, ge zijt no (g) ne skooën'n gij! (=afkeuren wie niet meer meedoet (laf gedrag) ) (Waregems)
- 't es e fluitjen va ne seng (=het is gemakkelijk) (Meers)
- 't es e flötjen van ne ceng (=het kost geen moeite) (Wichels)
- 't es ee ne nechte oeljefrot (=het is hier rommelig) (Hals)
- 't es ie nie ve ne gouë lowie zè (=het is niet zó belangrijk) (Ninoofs)
- 'T es ier ne veull'n boel (=Het is hier een rommel van jewelste) (Harelbeeks)
- 't es iet va vouëf ve ne frang (=het is niet veel waard) (Ninoofs)
- 't es mej moar ne schui'n (=Wat een vreemde man.) (Lochristis)
- 't es ne azèèn pisser (=hij is een zuurpruim) (Hals)
- 't es ne keemol mee zeve bulte (=een grove fout maken) (Gents)
- 't es ne kleine van... (=hij is zoon van...) (Ninoofs)
- 't es ne skuddebuindle (=alles is wanordelijk verpakt) (Waregems)
- 't es ne zeemelirre (=hij is een onrustig persoon) (Gents)
- 't ès zjus ne voeëgëlvërsjrikkër (=hoe is die wel gekleed !) (Munsterbilzen - Minsters)
- 't finste es wok zin oar, en 't is ton nog ne dumme brjed (=Geen slimme man) (Kortrijks)
- 't goa noog in ne reedn (=het is (het lijkt) aanvaardbaar) (Waregems)
- 't hoan veel zehhers in ne zak, en noh mjir in e peirdemandn zonder hat (=pratn is gemakkelijk) (Izegems)
- 't is alt deur iet da ne puit geen hoar eet (=Het komt altijd wel door het een of ander) (Bevers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
