16 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `rede`
- brede schouders hebben (=veel kunnen verdragen)
- de brede weg opgaan (=zondigen)
- de regels met voeten treden (=overtreden, voorschriften niet opvolgen / onbehouwen te werk gaan)
- een boterham met tevredenheid (=een (droge) boterham (zonder beleg))
- een brede rug hebben (=veel kunnen verdragen)
- in de rede vallen (=onderbreken, het woord ontnemen)
- in den brede (=uitvoerig)
- in het krijt treden (=de strijd aanbinden)
- in het strijdperk treden (=de strijd aanvatten)
- men wordt wel door een mestkar maar niet door een rijtuig overreden (=goed opgevoede mensen beledigen anderen minder)
- op de voorgrond treden (=onder de aandacht treden)
- platgetreden paden/wegen (=dingen die anderen al eerder gedaan hebben)
- redeneren als een kip zonder kop (=erg dom redeneren)
- redenering van Jan Kalebas (=dwaze onlogische redenering)
- traag gereden is vroeg thuis. (=sneller klaar zijn door eerst goed na te denken)
- voor iemand in het krijt treden (=iemand helpen en verdedigen)
46 betekenissen bevatten `rede`
- wie weet waarom de ganzen blootsvoets gaan? (=alles heeft een reden, ook al is die niet altijd even duidelijk)
- na gedane arbeid is het goed rusten (=als een klus geklaard is kan men er tevreden op terug kijken)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- in de nood eet de duivel vliegen. (=als je in nood verkeert, stel je je tevreden met dingen die je anders zou weigeren.)
- wie een hond wil slaan, vindt altijd wel een stok (=als je kritiek wil hebben op iemand, vind je altijd wel een reden)
- wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen (=als twee strijdende personen of partijen zich richten op elkaar, kan een ander daarvan profiteren door zich datgene toe te eigenen waar om gestreden wordt)
- lach als je begraven wordt (=dat is geen reden om te lachen)
- het sluit als een bus (=de beredenering klopt)
- recht praten wat krom is (=door een ingewikkelde, onjuiste redenering een onzuivere situatie, daad of besluit trachten van een rechtvaardiging te voorzien)
- reageren met de voeten (=door ergens weg te gaan, weg te blijven of niet meer terug te keren, aangeven dat men niet tevreden is)
- korte metten maken (=doortastend optreden)
- spijkers met koppen slaan (=doortastend optreden)
- redenering van Jan Kalebas (=dwaze onlogische redenering)
- boeren en varkens worden knorrend vet (=een boer die klaagt heeft daar wellicht geen reden toe)
- een scheve schaats rijden (=een misstap begaan. Een morele regel overtreden)
- de kool en de geit sparen (=een oplossing vinden waar beide partijen tevreden mee kunnen zijn)
- op een volle buik staat een vrolijk hoofd. (=een volle buik brengt een blij en tevreden humeur.)
- aan een touw trekken (=eensgezind optreden)
- het recht in eigen hand nemen (=eigenmachtig optreden)
- de wolf zal met het lam verkeren. (=er zal vrede zijn)
- redeneren als een kip zonder kop (=erg dom redeneren)
- een gezicht als een oorwurm trekken (=erg ontevreden kijken (omdat er bijv. iets gedaan moet worden))
- in zijn sas zijn (=erg tevreden met iets zijn of plezier met iets hebben)
- er is geen huis met hem te houden (=hij is niet tevreden te stellen, je kan er geen land mee bezeilen)
- doorslaan als een blinde vink (=hoogst onlogisch redeneren)
- wie veel eist krijgt veel. Wie te veel eist krijgt niets (=je kan door het te vragen veel bij mensen gedaan krijgen, maar als je onredelijk wordt zal je worden overgeslagen)
- je kan wel dansen al is het niet met de bruid (=je kan ook wel tevreden zijn met iets minder dan het beste)
- de boer eet vis als het spek op is (=je moet tevreden zijn met wat je hebt)
- een lang gezicht trekken/zetten (=laten merken dat men niet tevreden is)
- neem je hoed niet af voordat je gegroet wordt (=men moet een ander nooit in de rede vallen)
- een kinderhand is gauw gevuld (=met een kleinigheid tevreden zijn)
- de sterke arm der wet (=met gepast geweld optredende overheidsorganisatie, bijvoorbeeld politie of justitie)
- geen complimenten maken met (=niet ontzien, beslist optreden)
- een oogje dichtdrukken/toeknijpen/luiken (=niet optreden tegen iets wat eigenlijk niet mag. Iets gedogen)
- op de voorgrond treden (=onder de aandacht treden)
- iemand op iets aankijken (=over een eigenschap of daad van iemand niet tevreden zijn)
- de regels met voeten treden (=overtreden, voorschriften niet opvolgen / onbehouwen te werk gaan)
- geef een ezel klaver hij loopt naar de distels/biezen. (=sommige mensen zijn nooit tevreden met wat ze hebben)
- contra rationem (=strijdig met de rede)
- de wereld in een doosje hebben (=tevreden en gelukkig zijn met wat iemand heeft)
- lachen als een boer die een hoefijzer vindt (=tevreden lachen)
- leven als een vis in het water (=totaal tevreden en onbekommerd leven)
- je kap over de haag hangen (=uittreden uit klooster of priesterschap)
- aan de weg timmeren (=veel activiteiten ontplooien en daarmee naar buiten treden om verandering en vernieuwing te bewerkstelligen)
- garnaal/spiering is ook vis als er anders niet is. (=wees tevreden met wat je kunt krijgen)
- die niets ontbreekt is rijk. (=wie tevreden is heeft geen geld nodig)
3 dialectgezegden bevatten `rede`
- de verlies baeter zene kop dan zen hat (=liefde kent geen rede) (Munsterbilzen - Minsters)
- Ge moet me nie in mun kroam skijte vur ik heb oitgepakt! (=Je moet me niet in de rede vallen voordat ik alles heb verteld) (Helmonds)
- hola, nie sjiete vërdat ich autgekald bèn (=val me niet in de rede) (Munsterbilzen - Minsters)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
