1217 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `in`
- de vis begint te stinken bij de kop (=het loopt het eerst mis bij de leiding)
- de vlag dekt de lading niet (=iets onder een goede naam verkopen zonder dat het ook die kwaliteit heeft)
- de vrucht der ervaring rijpt niet aan jonge takken (=de verstandigste opmerkingen komen van oudere mensen)
- de waarheid in pacht hebben (=denken de enige te zijn die de waarheid kent of vertelt)
- de wereld in een doosje hebben (=tevreden en gelukkig zijn met wat iemand heeft)
- de wijde wereld ingaan/intrekken (=(onbezorgd) op reis vertrekken)
- de wijde wereld intrekken (=het verkennen van nieuwe plaatsen, ervaringen en mogelijkheden buiten het vertrouwde)
- de wijsheid in pacht hebben (=erg verstandig zijn of althans doen alsof)
- de wind eronder hebben (=de ondergeschikten hebben angst)
- de wind in de zeilen hebben (=voorspoed hebben)
- de wind niet door de hekken laten waaien (=elke gelegenheid te baat nemen)
- de wind van voren krijgen (=kritiek krijgen, direct gezegd worden wat er mis is)
- de wind waait uit die hoek (=een mening van iemand uit een bepaalde groep/partij)
- de wind waait uit een andere hoek (=de meningen/omstandigheden zijn veranderd)
- de zon in het water kunnen zien schijnen (=kunnen verdragen dat een ander ook iets krijgt)
- de zon niet in het water kunnen zien schijnen (=jaloers zijn, iets niet kunnen verdragen)
- denken met kousen en schoenen in de hemel te komen (=denken dat men zich niet moet inspannen)
- die de minste tanden hebben, kauwen het meest (=de domste mensen voeren gewoonlijk het hoogste woord)
- die geboren is om te hangen, zal niet verdrinken. (=je kunt je lot niet ontlopen.)
- die haring braadt niet (=dat (meestal geniepige) plannetje schijnt niet te lukken)
- die heeft een graat in z`n keel (=hij is (spreekt) bekakt)
- die het geluk vindt, die mag het oprapen. (=geluk komt onverwachts)
- die in het voorjaar niet zaait, in het najaar niet maait. (=als je jong bent moet je sparen voor je eigen oude dag)
- die wijn drinkt kweekt luizen. (=veel alcohol drinken maakt je arm)
- diep in de buidel tasten. (=veel geld aan iets uitgeven.)
- doen is een ding. (=praten of plannen maken is gemakkelijk gedaan, daadwerkelijk actie ondernemen is veel moeilijker)
- dominee brand je bekje niet (=pas op! Het eten of de drank is heet!)
- door de achterdeur weer binnenkomen (=onverwacht terugkomen op een afgeronde situatie)
- door een eiken plank kunnen zien als er een gat in zit (=niet zo bijzonder zijn als je je voordoet)
- door het lint gaan (=door woede je emoties niet (meer) onder controle kunnen houden)
- door merg en been gaan/dringen/snijden (=buitengewoon kwetsend of doordringend zijn)
- doorslaan als een blinde vink (=hoogst onlogisch redeneren)
- een aflossing van de wacht (=een vervanging van de ene persoon door een andere)
- een ander liedje laten zingen (=mores leren, van gedacht doen veranderen)
- een Augiasstal reinigen (=het opruimen van een vreselijk vuile boel)
- een Babylonische spraakverwarring (=door elkaar spreken zonder naar elkaar te luisteren en elkaar niet verstaan)
- een bliek (spiering) uitgooien om een snoek te vangen (=met zo min mogelijk kosten proberen maximale winst te behalen)
- een blind paard zou er geen schade doen (=een armoedig interieur)
- een blind varken vindt ook nog wel eens een eikel. (=zelfs iemand die niet erg intelligent is heeft soms geluk en doet iets goed)
- een blinde kip vindt ook nog wel eens een graankorrel. (=zelfs iemand die niet erg intelligent is heeft soms geluk en doet iets goed)
- een blinde passagier hebben. (=in verwachting zijn)
- een blinde schiet soms wel eens een kraai. (=zelfs iemand die niet erg bedreven is heeft soms geluk en doet iets goed)
- een bodem in de markt leggen (=een minimumprijs vastleggen)
- een bokking krijgen (=een standje krijgen)
- een bom inhebben. (=dronken zijn.)
- een bonte kraai maakt nog geen winter (=één voorbeeld is niet genoeg om een definitief besluit te nemen)
- een brok in de keel krijgen (=emotioneel aangedaan zijn)
- een dag voor de prins. (=een verloren dag.)
- een dood kind met een lam handje (=iets dat totaal waardeloos is)
- een dood paard aan een boom binden (=overdreven voorzichtig zijn)
1465 betekenissen bevatten `in`
- ijdele tonnen rollen het hardst. (=de minst competente persoon is vaak ook de luidste)
- holle vaten klinken het hardst. (=de minst competente persoon is vaak ook de luidste)
- fris gewaagd is half gewonnen (=de moedigste heeft de meeste kansen om iets te winnen)
- iemand kunnen maken en breken (=de mogelijkheid hebben te beslissingen over iemands leven en dood en welbevinden)
- vreemde ogen dwingen (=de ogen van een vreemde heeft meer invloed op je dan van een bekende)
- er geen kijk op hebben (=de oplossing niet zien)
- het middel is erger dan de kwaal (=de oplossing veroorzaakt nog meer schade)
- weten hoe men dat in het vat zal gieten (=de oplossing weten)
- het oog van de wereld (=de publieke opinie)
- de poppen aan het dansen (=de ruzie of problemen kunnen beginnen)
- ook tussen de mooie bloemen groeien brandnetels (=de schoonheid van de omgeving biedt geen garantie voor onaangename zaken)
- er de wind onder hebben (=de schrik erin hebben zitten bij ondergeschikten)
- de dader ligt op het kerkhof (=de schuldige is niet te vinden)
- van de wal in de sloot (helpen) (=de situatie verergeren in plaats van verbeteren)
- in de lift zitten (=de situatie waarin het zit wordt beter)
- in het krijt treden (=de strijd aanbinden)
- tijd heeft vleugels en geen teugels. (=de tijd gaat snel en is niet te beïnvloeden)
- andermans boeken zijn duister te lezen (=de toestand of bedoelingen van een ander zijn moeilijk in te schatten)
- het moeras insturen (=de verkeerde richting op sturen)
- de vrucht der ervaring rijpt niet aan jonge takken (=de verstandigste opmerkingen komen van oudere mensen)
- op het eind van de fuik vangt men de vis. (=de volhouder wint)
- de haan is de baas als de hen niet thuis is. (=de vrouw is de baas in huis, ook al vindt de man van niet)
- weten waar de aal kruipt (=de ware bedoelingen van iemand doorzien)
- mindere goden (=de wat minder sterke of slimme)
- overstag raken (=de wind van voren krijgen)
- het pleit beslechten/beslissen/verliezen (=de zaak definitief verliezen)
- de peer is nog niet rijp (=de zaak is nog niet in orde)
- de molen is/loopt door de vang (=de zaak of persoon is in de war (gek))
- het pleit winnen (=de zaak winnen)
- het vlees doden (=de zinnelijke behoeften onderdrukken)
- je beslag krijgen (=definitief ten einde lopen , beslist worden)
- dood en begraven zijn (=definitief voorbij zijn.)
- denken met kousen en schoenen in de hemel te komen (=denken dat men zich niet moet inspannen)
- het klopt als een bus (=deze uitdrukking is een contaminatie van het sluit als een bus met: het klopt als een zwerende vinger)
- eén lijn trekken / Dezelfde lijn trekken (=dezelfde mening hebben)
- uit hetzelfde vaatje tappen (=dezelfde standpunten of opvattingen delen.)
- het paard dat de haver verdient krijgt ze niet (=diegene die het goede gedaan heeft, krijgt de beloning niet)
- sijmen betaalt (=diegene die het minste verdient draagt de kosten)
- een harde noot kraken (=dingen bespreken die moeilijk liggen, een moeilijk karwei doen)
- platgetreden paden/wegen (=dingen die anderen al eerder gedaan hebben)
- moet is een bitter kruid. (=dingen die men moet doen kunnen onaangenaam of vervelend zijn.)
- niet kunnen rijmen (=dingen die niet met elkaar kloppen of het samen niet kunnen begrijpen)
- je kan niet door een muur lopen, behalve als er een deur in zit (=dingen kunnen alleen gedaan worden als er een reële kans toe is)
- niet brandschoon zijn (=dingen misdaan hebben)
- zoete broodjes bakken (=dingen zeggen om een goede indruk achter te laten bij mensen met invloed)
- schijn bedriegt (=dingen zijn niet altijd zoals ze zich voordoen)
- op til zijn (=dingen zijn op dit moment gaande (met name veranderingen))
- zinken als een baksteen (=direct zinken (niet kunnen zwemmen))
- van die boer, geen eieren (=dit is een oplossing die men niet wenst)
- thuis is in je schuur (=dit wordt gezegd als je weinig thuis bent)
50 dialectgezegden bevatten `in`
- 't Wos in de tiêd dotte se de zakkoek mit de biel hakte (=Lang geleden) (Texels)
- 't zal in eu gat sniewen (=het is onmogelijk) (Gents)
- 't zijn goaten in heur kesses (=er zitten gaten in haar kousen) (Evergems)
- 't zijt in zijne pap nie verdienen (=weinig of geen geld verdienen) (Lovendegems)
- 't zit 'n vijze loos (=er mankeert iets in het hoofd) (Waregems)
- 't Zit doar e scheete verdroaid (=Daar zit een haar in de boter) (Langemarks)
- 't zit een beetsjen in de famielde (=het is aangeboren) (Kaprijks)
- 't zit een zweun in de bjeetn (=er is iets gaande) (Maldegems)
- 't Zit in 't soort (=Dat is zijn aard) (Zwartebroeks)
- 't zit in den bok zijn koente (=heel goed verborgen) (Gents)
- 't zit in doolors bende (='t is kwijt) (Veurns)
- 't zit in zijn mouwe (=een sluw of geslepen persoon zijn) (oudenaards)
- 't zit schieëf (=er zit een haar in de boter) (Kaprijks)
- 't zitj in de familje (=aangeboren aanleg) (Meers)
- 't zitn gjeen grautn in (=Iets dat vlot naar binnen gaat) (maldegems)
- 't zoe 't er géen dêre van în (=Het zou niet slecht zijn) (Langemarks)
- 't zolt ien e zuup'mbrij (=het zout in de pap) (Westerkwartiers)
- 't zwien in de bjiten jagen (=kussen) (West-Vlaams)
- 't zwin in de bjitn joagen (=de bloemetjes buiten zetten) (West-Vlaams)
- 't Zölfde gaoren op een aander klossie. (=Oude wijn in nieuwe zakken) (Drents)
- 'tis keremisse in delle (=Het regent en de zon schijnt) (Maldegems)
- 'tIs mar dagget wit (=Je bent gewaarschuwd! / Knoop het goed in je oren!) (Ossendrechts)
- 'Tsà nog wès in jen oahen druupe (=Het zal nog wel eens in je ogen druipen) (Zeeuws)
- 'Vet zien in andermans skottel (=Jaloersheid) (Giethoorns)
- ‘je moeder et taartjes’ (=als een kind in de weg loopt, ‘ga eens hier vandaan’) (Volendams)
- ‘k wir daur ontvangen as nen ond in een kegelspel (=ik werd er slecht ontvangen) (Meers)
- ‘k zuuk ‘t nie (=Ik heb er geen zin in) (Udens)
- ‘N gaudgooiing (=Plaats waar veel geld in omgaat) (Volendams)
- ‘S herfts (=in de herfst) (Ewijk (Euiwwiks))
- ‘t ieën mi ‘t ander (=alles in aanmerking genomen) (Meers)
- ‘t is kirremes’ in d’elle (=regen bij zonneschijn) (Kaprijks)
- ‘t is nogaw t’ieën in ‘t ander (=het is nogal wat) (Kaprijks)
- ‘t lig ool in asterbansie (=Alles ligt overhoop) (Harelbeeks)
- ‘t zidn gieën groadn in (=iets lekker naar binnenspelen) (Kaprijks)
- ‘t zit in de famielde (=het is aangeboren) (Kaprijks)
- ’t er és een oeër in de soep (=er is ruzie, er scheelt iets) (Meers)
- ’t Es beedre ien luis in de panne dan gien vet! (=Beter iets klein dan helemaal niets.) (Evergems)
- ’t és skuë gerief mur ge meug ‘et nie in uis émmen (='t is een mooie vrouw, maar je mag ze niet in huis hebben (smalend gezegd door mannen over een vrouw, )) (Meers)
- ’t oeëg op émmen (=het hoog in zijn bol hebben) (Meers)
- ’t oeëp skieten (=in elkaar vallen) (Meers)
- ’t viel in gruizeleménten vanieën (=’t viel in stukken uit elkaar) (Meers)
- " t'Is druk in de Spuistraat" (=Deze uitdrukking staat voor algemene drukte, waar dan ook) (Dordts)
- “Un guidon”, da’s Frans, joeng, “ne” giedõ, da’s Essels! (=Zeg het toch in het Hasselts) (Hasselts)
- ' Ij zou ne frang in twiëe bijten, ' ij schaard achteruit gelèk de kiekes (=Hij is gierig) (Melseels)
- ' k Bun sloerig in de rakker (=Ik voel me niet lekker) (Achterhoeks)
- ' k è au lieg op (=Ik ben teleurgesteld in u) (Hansbeeks)
- ' k è me oan èm mispakt (=te leur gesteld zijn in iemand) (Sint-Niklaas)
- ' k volle ier in ne strek / ' k ben stroatof (=ik ben nu doodop) (Waregems)
- ' k zien ' t gat in (=Ik ben weg) (Poperings)
- ' m Flink uit je broek laten hangen (=Diep in de buidel tasten) (Hendrik-Ido-Ambachts)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen