139 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `onder`
- onder een staand zeiltje is het goed roeien (=met een klein vast inkomen, verdient men al gauw genoeg voor de kost)
- onder en boven de wet zijn (=zich niet aan de regels hoeven te houden)
- onder het Caudijnse juk moeten doorgaan (=vernederd worden)
- onder het juk brengen (=onderwerpen)
- onder het juk moeten doorgaan (=zich aan andermans macht moeten onderwerpen)
- onder het juk zuchten (=onderworpen zijn)
- onder het mes zitten (=een examen hebben, in angstige omstandigheden zitten)
- onder het oog brengen (=doen opmerken)
- onder iemands duiven schieten (=klanten van een ander overhalen om klant te worden bij jou)
- onder ogen brengen (=onder de aandacht brengen)
- onder ogen komen (=zich laten zien)
- onder ogen zien (=inzien, aanvaarden)
- onder valse vlag varen (=zich voordoen als een ander of zich anders voordoen)
- onder vier ogen (=waarbij slechts twee personen aanwezig zijn)
- onder water zijn (=afwezig zijn)
- onder zeil gaan (=gaan rusten of slapen, vertrekken of weggaan)
- onder zich hebben (=baas zijn over)
- onder zijn scepter brengen (=ondergeschikt maken)
- ondervinding is de beste leermeester (=door iets zelf mee te maken of te oefenen leert men het snelst)
- redeneren als een kip zonder kop (=erg dom redeneren)
- samen onder een deken liggen (=een gezamenlijk standpunt innemen)
- streken onder je staart hebben. (=niet te vertrouwen zijn)
- tot de jaren des onderscheids komen (=oud genoeg zijn om zelf te weten/mogen wat wel en niet mag)
- twee hoofden onder een kaproen (=ze werken samen, ze denken er hetzelfde over)
- twee hoofden onder een kaproen zijn (=het altijd met elkaar eens zijn)
- twee zotten onder één kaproen (=een gek is zelden alleen)
- varkensvlees onder de armen hebben (=erg lui zijn)
- vaste grond onder de voeten hebben (=weten waar men op steunt - in een goede positie verkeren)
- verbaas u niet, verwonder u slechts (=letterlijk)
- vrienden in nood, honderd in een lood (=wanneer er zich problemen voordoen, laten vrienden je vaak in de steek)
- wel onder zijn zolen kunnen schrijven (=wel mogen vergeten)
- wie gaat slapen zonder te hebben gegeten, staat op zonder te hebben geslapen. (=voor de gezondheid zijn eten en slapen van belang.)
- wie het onderste uit de kan wil hebben die valt het lid op de neus (=wie altijd het uiterste wil, krijgt uiteindelijk niets)
- zonder aanzien des persoons (=zonder iemand voor te trekken; zonder er rekening mee te houden om wie het gaat)
- zonder blikken of blozen (=onbeschaamd, zonder zich iets van anderen aan te trekken)
- zonder geluk vaart niemand wel (=alleen met hard werken komt men er niet, ook een beetje geluk is nodig om ergens te komen)
- zonder mijn en dijn zou de wereld hemels zijn (=jaloezie en hebzucht maken de wereld een stuk minder fraai)
- zonder slag of stoot (=zonder het minste probleem)
- zonder strijd, geen overwinning (=na grote inspanning wordt succes pas bereikt)
293 betekenissen bevatten `onder`
- kaf onder het koren (=het minder goede onder het goede)
- over de tong gaan (=het onderwerp van gesprek zijn)
- je vel duur verkopen (=het slechts onder de grootste druk opgeven)
- het gaat zo zijn gangetje (=het verloopt rustig, zonder ups en downs)
- als hamerstuk behandelen (=het voorstel zonder discussie aannemen)
- hoe komt het kalf bij zijn maat (=hoe wonderlijk men elkaar kan ontmoeten)
- het hek is van de dam (=iedereen doet maar wat die wil zonder grenzen)
- iemand de ijzers aanleggen (=iemand boeien of onder grote druk zetten)
- iemand in de arm nemen (=iemand de hulp vragen om te ondersteunen)
- een schurftig paard vreest de roskam (=iemand die aan iets schuldig is, heeft liever niet dat datgeen onderzocht wordt)
- zo oud als Methusalem zijn (=iemand die bijzonder oud is)
- iemand van het hoofd tot de voeten meten (=iemand heel nauwkeurig onderzoeken)
- iemand met de neus op de feiten drukken (=iemand iets zó onder de aandacht brengen, dat hij het niet langer kan negeren)
- iemand bijspijkeren (=iemand met geld of kennis ondersteunen)
- iemand het vuur na aan de schenen leggen (=iemand onder druk zetten)
- iemand het mes op de keel zetten (=iemand onder zware druk zetten)
- iemand de duimschroeven aanzetten (=iemand scherp ondervragen, onder grote druk zetten)
- zo de wind waait, waait zijn jasje (=iemand zonder principes, die zonder eigen mening anderen naar de mond praat)
- pluimen in de wind waaien (=iets doen zonder na te denken)
- iets voor zoete koek aannemen (=iets geloven wat je hoort of ziet zonder kritisch te zijn.)
- iets voetstoots aannemen (=iets geloven zonder bewijs)
- iets op zijn beloop laten (=iets gewoon maar verder laten gaan zonder dat je je ermee bemoeit, zonder dat je ingrijpt)
- goedkoop is duurkoop (=iets goedkoops kan later kosten veroorzaken, bijvoorbeeld door slechte werking, reparaties of onderhoud)
- er de boot mee ingaan (=iets hebben ondernomen, dat tot een totale mislukking heeft geleid)
- als een tang op een varken slaan (=iets heeft totaal niets met een besproken onderwerp te maken)
- op de pof komen (=iets kopen zonder direct te betalen)
- een kat in de zak kopen (=iets kopen zonder het gezien te hebben - bedrogen worden)
- een gevoelige snaar raken (=iets ligt erg gevoelig bij iemand, belangstelling hebben voor een bepaald onderwerp en iemand die dan aandacht heeft ervoor)
- iets onder de loep nemen (=iets nauwkeurig onderzoeken)
- iets niet op je laten zitten (=iets niet aanvaarden zonder tegenstand)
- iets voor het voetlicht brengen (=iets onder de aandacht brengen)
- de vlag dekt de lading niet (=iets onder een goede naam verkopen zonder dat het ook die kwaliteit heeft)
- iets in de schoot geworpen krijgen (=iets verkrijgen zonder al te veel moeite er voor te doen)
- wat van ver komt, is lekker (=iets wat van ver komt, is bijzonder. Daarom denkt men dat het ook beter zal zijn)
- op eigen houtje doen (=iets zelfstandig (eventueel op eigen initiatief) ondernemen)
- uit de lucht grijpen (=iets zonder enige grond vertellen)
- ik vind het pet (=ik vind het een bijzonder slechte zaak)
- voor dood achterlaten (=in de steek laten zonder hoop op herstel.)
- in het diepe gegooid worden (=in een baan aan het werk moeten zonder ingewerkt te worden)
- in een vloek en een zucht (=in heel korte tijd , zonder moeite)
- in een wip (=in heel korte tijd , zonder moeite)
- het in de gort jagen (=in het honderd sturen)
- onder de geboden (=in ondertrouw)
- aan de heidenen overgeleverd (=in zware moeilijkheden - in de macht van mensen zonder scrupules)
- een stoel in de hemel verdienen (=je door een goed werk onderscheiden)
- een vogel zingt zowel van armoe als van weelde. (=je kan positief zijn onder alle omstandigheden)
- gebraden duiven vliegen niemand in de mond (=je krijgt niets zomaar (zonder er enige moeite voor te doen))
- de aanval is de beste verdediging (=je kunt in een strijd of ruzie beter zelf actie ondernemen dan afwachten)
- een schop van een ezel kunnen verdragen (=je moet het aankunnen dat iemand zonder verstand van zaken kritiek geeft)
- `t Mag vloeien, `t mag ebben. Die niet waagt zal `t niet hebben (=je moet niet denken als je niets onderneemt dat ze het dan bij je thuis komen bezorgen)
50 dialectgezegden bevatten `onder`
- de lups zen eege onder de viet (=je bent veel te onrustig) (Munsterbilzen - Minsters)
- de nöste onder de bome he'm li'ng (=gescheiden) (Sallands)
- de voër opgoën (=er van onder trekken) (Munsterbilzen - Minsters)
- de vreugmes keumt ônger de hoeëmes oet (=als de onderrok onder de jurk uit komt) (Weerts)
- de waereldj is wie ein hoonderkoeëj: die van baove zitte besjiete altied die óngeraan zitte (=mensen aan de top van de hiërarchie kijken neer op degenen onder hen) (Heitsers)
- de wind dr onder (=goed in de hand hebben) (Zeeuws)
- de zoële (de vasse) onder zën sjoen autlope (=zich haasten) (Munsterbilzen - Minsters)
- de zoële onder zën sloeffe autlope (=zich haasten) (Munsterbilzen - Minsters)
- dee ei bùl ònder zen èrrem (S*) (=Hij is lui) (Sintrùins)
- dee heb 't nus onder 'n boom ligg'n (=verloving of verkering uit) (Achterhoeks)
- dee hebt 't nust onder n boom liggene (=ze gaan scheiden) (Achterhoeks)
- Deeje / Dei es och nih onder een doei hin uitgebruud! (=HIj / Zij is zeker niet dom!) (Herks)
- Dei es onder uir eit / Das iet gescheete (=Haantje de voorste) (Zoutleeuws)
- Den deuvel voe zei neuvejoer krijge (=onder zijn voeten krijgen) (Lembeeks)
- dich krigs eine sjtamp onder dien vot (=je krijgt een schop onder je achterwerk) (Berg en Terblijts)
- Die dreet 'm de kòkkeral op (=Zij haalt hem het bloed onder de nagels vandaan) (Sittards)
- die goan noar de haai'n (=die gaan ten onder) (Westerkwartiers)
- Die hee noggal poewten onder heure pisbak (=Die heeft lange benen (vrouw ) ) (turnhouts)
- die heet zunne klomp onder geschept (=hij is verplicht te trouwen ivm met een komend kindje) (Zunderts)
- die mot gereept worre (=iemand die onder het mes moet) (Oudenbosch)
- die zit thuis onder de knoet (=die heeft thuis niks te vertellen) (Utrechts)
- doë konste mèt ze boereverstand nie bij (=als iets boven je pet gaat, zit het er niet onder) (Munsterbilzen - Minsters)
- doë kos ich nie mèt onder de viet aut (=daar wist ik geen blijf mee) (Munsterbilzen - Minsters)
- door ist ok keeremis (=onderrok of voering die onder rok komt uitpiepen) (Ransts)
- Douchen (=onder het gemalen water staan) (Marine jargon (veelal Maleis))
- droenke gezeid is nuchter gepeisd: onder invloed van drank zegt men wat men werkelijk denkt (=dronken gezegd is nuchter gepeinsd) (Klemskerks)
- dur us goed onder maaien (=klappen uitdelen) (Brabants)
- è was er van gedave (=hij was er van onder de indruk) (Rotselaars)
- edde wir onder d n draot deur gevrete? (=heb je weer iets gedaan wat niet mag?) (Oudenbosch)
- een goej sjroemp krijge (=een sneer onder zijn voeten krijgen) (Munsterbilzen - Minsters)
- een trok onder a gat geevn (=billenkoek geven) (Kaprijks)
- ei es schampavie (=hij is er van onder gemuisd) (Moes)
- Eine sjlof (=man die onder de plak zit) (Berg en Terblijts)
- emes de pin oppe naas zètte (=iemand onder druk zetten) (Heitsers)
- emes de pis lauw make (=Iemand het bloed onder de nagels uithalen) (Steins)
- emes get daoduje (=iemand iets onder de neus wrijven) (Heitsers)
- emmand onder zen kloeïten geiven (=iemand berispen) (Aalsters)
- Emus wat ónder ' t aete doon (=Iemand beduvelen) (Venloos)
- en asver daud zin, groeiter graoës op ooze bauk (=op herkhof onder de zoden liggen) (Bilzers)
- én de ridzje-n ààn (S*) (=onder controle houden) (Sintrùins)
- èn ene pot pisse (=onder één hoedje spelen) (Munsterbilzen - Minsters)
- en erm sjoeëp wieëd ook gesjoeëre onder zëne stat (=ook arme mensen hebben recht op onderhoud) (Munsterbilzen - Minsters)
- ën erm sjoëp wiëd ook gesjoëre onder zëne stat (=noem mij maar en arm schaap, dat wordt immers ook op tijd verzorgd) (Munsterbilzen - Minsters)
- ën érm sjoëp wiët ook gesjoëre onder zëne stat (=iedereen heeft recht op goede zorgen) (Munsterbilzen - Minsters)
- ën êrm sjoëp wiët ook gesjoëre onder zëne stat (=uiteindelijk schijnt de zon voor iedereen) (Munsterbilzen - Minsters)
- En is schoeppes (=Hij is er van onder) (Mechels (BE))
- er onder sloan (=er tegen aan slaan) (Geldrops)
- er stullekes van onder muizen (=zich stil en ongemerkt verwijderen) (Sint-Niklaas)
- er van onder muizen, vanduuër muizen (=hem peren) (Wichels)
- er veul aare onder leië (=in de watten leggen) (Winksels)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen