63 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `ende`
- met hangende pootjes thuiskomen (=bewust van schuld (thuis)komen / zeer tegen zijn zin)
- met knikkende knieën (=erg zenuwachtig zijn voor iets)
- naar de bekende weg vragen (=vragen naar hetgeen men al weet / Overbodig handelen)
- op hete/gloeiende kolen zitten (=ongeduldig wachten / veel haast of spanning hebben)
- op je elfendertigst (=uiterst langzaam)
- slapende rijk worden (=veel geld verdienen zonder er iets voor te moeten doen)
- strelende katjes halen het vlees uit de pot. (=kijk uit voor overdreven vleierij)
- van de behoudende leer zijn (=conservatief zijn)
- van stuurboord naar bakboord zenden (=van het kastje naar de muur sturen)
- vrienden in nood, honderd in een lood (=wanneer er zich problemen voordoen, laten vrienden je vaak in de steek)
- zachte heelmeesters maken stinkende wonden (=sommige problemen kunnen niet met zachtheid opgelost worden)
- ziende blind en horende doof zijn (=slechte dingen niet willen zien en horen)
- zuur verdiende centen. (=geld waarvoor hard is gewerkt.)
112 betekenissen bevatten `ende`
- het mes snijdt aan twee kanten (=het levert dubbel voordeel op (NL.) Er zijn niet alleen voordelen aan verbonden, je kan eender wat vanuit verschillende en zelfs tegengestelde standpunten bekijken (BE).)
- ter wereld is er geen dodelijker venijn, dan vriend te schijnen en vijand te zijn (=hoed je voor onoprechte vrienden)
- van hoop alleen kan men niet leven. (=hoop is belangrijk maar niet voldoende om te slagen in het leven)
- men heeft hem de hoorns opgezet (=iemand (vooral een bekende) heeft een relatie met zijn vrouw)
- de hete aardappel doorspelen (=iemand anders de vervelende klus laten opknappen)
- hoogmoed komt voor de val (=iemand die erg trots is of hoogmoedig, krijgt gauw de bijbehorende ellende)
- een kind van zijn tijd (=iemand die leeft volgens de in zijn tijd heersende opvattingen)
- vurige kolen op iemands hoofd stapelen (=iemand een groot schuldgevoel geven door hem onverdiende lof of vriendelijkheid te geven.)
- iemand iets op zijn brood geven (=iemand onvriendelijk iets verwijten)
- kolen op iemands hoofd stapelen (=iets goed doen voor een onvriendelijke persoon)
- tekortschieten (=iets onvoldoende hebben of kunnen doen)
- de pil vergulden (=iets vervelends op zo vriendelijk mogelijke manier zeggen)
- van het padje af zijn (=in de war zijn, malende / prettig gestoord zijn)
- in de aap gelogeerd zijn (=in een vervelende positie beland zijn)
- als een furie tekeergaan (=in razende woede tekeergaan)
- een kat komt altijd op z`n pootjes terecht (=ingewikkelde en vervelende dingen kunnen vanzelf weer voor elkaar komen)
- wie een paard uit de wei wil halen, moet het beest niet eerst met het halster tegen de kop slaan. (=je bereikt meer met vriendelijkheid, dan met strengheid)
- van Lillo komen (=je dom houden. Volgens de overlevering vindt dit gezegde zijn oorsprong in het (ontkennende) gedrag van de inwoners van Fort Lillo na een aan hen toegeschreven roofoverval op een boerderij te Waarde in 1579)
- het is beter de bakkers te paard, als de dokters. (=je kunt beter voldoende en gezond eten, dan straks naar de dokter te moeten)
- wie pleit om een paard, behoudt de staart. (=je kunt beter wat toegeven, dan het tot een duur en langslepende kwestie te laten komen)
- met twee monden praten (=jezelf tegenspreken in verschillende situaties, niet eerlijk zijn)
- zo de heer, zo de knecht (=medewerkers gedragen zich net zoals hun leidinggevende)
- zo de abt, zo de monniken (=medewerkers gedragen zich net zoals hun leidinggevende)
- lachende monden, bijtende honden. (=mensen die vriendelijk of aardig lijken, kunnen in werkelijkheid kwade bedoelingen hebben)
- iemand afschepen (=met een voorwendsel wegzenden)
- hoeren en dieven, met geld zijn zij mijn gelieven (=met geld krijg je vrienden)
- de sterke arm der wet (=met gepast geweld optredende overheidsorganisatie, bijvoorbeeld politie of justitie)
- alle hout is geen timmerhout (=niet iedereen beschikt over dezelfde kwaliteiten / niet alles is van voldoende kwaliteit)
- daar helpt geen lievemoederen/moedertje lief aan (=niets helpt, ook vriendelijke woorden niet)
- elkaar vliegen afvangen (=op onbeduidende details elkaar beconcurreren dan wel duidelijk willen laten uitkomen dat men zelf gelijk heeft en de ander niet)
- de grote klok luiden (=op opvallende wijze bekend maken)
- over land en zand praten (=over lichte onbeduidende dingen praten)
- aap wat heb je mooie jongen spelen (=overdreven vriendelijk zijn)
- hoe later op de avond/dag hoe schoner volk (=schertsend gezegd bij het laat binnenkomen van vrienden of familie)
- kwade gezelschappen bederven goede zeden. (=slechte eigenschappen overnemen van slechte vrienden)
- iemand van twaalf ambachten en dertien ongelukken zijn (=steeds verschillende baantjes hebben maar in geen enkel baantje succesvol zijn)
- aan Bacchus offeren (=te veel alcoholhoudende drank nuttigen)
- veel koks bederven/verzouten de brij (=te veel verschillende raad volgen kan schadelijk zijn)
- doe wel en zie niet om. (=toon vriendelijkheid of behulpzaamheid zonder iets in ruil te verwachten)
- koffiedik kijken (=trachten het onbekende te kennen (de toekomst))
- appels met peren vergelijken (=twee totaal verschillende dingen vergelijken)
- van twee walletjes eten (=van verschillende kanten voordeel behalen (negatief))
- koud en heet uit één mond blazen. (=verschillende standpunten innemen om zijn eigen belangen te dienen)
- iemand naar de mond praten (=vleien en vriendelijk zijn om iets gedaan te krijgen)
- ruim baan maken (=voldoende plaats maken)
- een rollende steen vergaart geen mos. (=voortdurende verandering werpen vaak geen vruchten af)
- leven als vrienden en rekenen als vijanden (=vriendelijk met elkaar omgaan uit een soort van formaliteit maar eigenlijk helemaal niet zo op elkaar gesteld zijn)
- hoe later op de avond, hoe schoner volk. (=vriendelijke of juist schertsende verwelkoming van late bezoekers)
- iemand onder de kin strijken (=vriendelijke of vleiende dingen tegen iemand zeggen)
- vrienden in nood, honderd in een lood (=wanneer er zich problemen voordoen, laten vrienden je vaak in de steek)
13 dialectgezegden bevatten `ende`
- tis un gebed zonde ende (=het is een gebed zonder einde / er komt geen einde aan de situatie/ een kind/persoon/situatie dat niet te handhaven is) (Utrechts)
- Tis zoender ende (=Er komt geen einde aan) (Ostêns)
- tot e koet énde naach (=tot ver in de nacht) (Bilzers)
- tot e koet énde naach feiste (=tot de morgen feestvieren) (Bilzers)
- tot énde proemetijd (=tot later eens...) (Munsterbilzen - Minsters)
- tot énde proemmetijd, ziëker? (=nu gaan we u een tijdje niet meer zien, zeker?) (Bilzers)
- van den nest tot 'n ende (=van het begin tot aan het einde) (Zottegems)
- van ès ten ende (=voor zover het oog reikt) (Temses)
- ze zitte mètte blètse ende sjraepe (=de autofabriek heeft er helemaal geen lak aan) (Munsterbilzen - Minsters)
- Zie em-m altied van alles bi'j 't ende (=Ze halen van alles overhoop, van alles aan de hand) (Giethoorns)
- Zie em-m van alles bi'j t' ende (=Ze halen van alles overhoop) (Giethoorns)
- Zie. em-m van alles bi't ende (=Ze halen van alles overhoop) (Giethoorns)
- zis an eur ènde gekommn (=ze is verongelukt) (Lichtervelds)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
