207 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `ur`
- a contrecoeur (=met tegenzin)
- aan alles een kleurtje weten te geven (=voor alles wel een uitleg weten)
- aan beurt komen (=aan werk geraken)
- aan de Turken overgeleverd zijn (=slecht behandeld, bedrogen, mishandeld worden)
- aan dovemans deur kloppen (=vragen terwijl men geen gunstig antwoord hoeft te verwachten)
- al te goed is buurmans gek (=van te veel goedheid wordt misbruik gemaakt)
- al voor heter vuren gestaan hebben (=er erger meegemaakt hebben)
- als buurmans huis brand is het tijd om uit te zien. (=leer van andermans problemen)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- als een blinde over de kleuren oordelen (=spreken alsof men een kenner is, over iets waar men niets van weet)
- als een furie tekeergaan (=in razende woede tekeergaan)
- als een lopend vuurtje (=zich snel verspreidend (van een bericht of nieuwtje))
- als het hemd scheurt dan heeft het een gat (=wees niet vooraf al nodeloos bezorgd)
- als klap op de vuurpijl (=een verrassing)
- as is verbrande turf (=aan een belofte (as = als) heb je niets)
- beidt Uw tijd, duur Uw uur (=op de toren van de Amsterdamse koopmansbeurs)
- beter een goede buur dan een verre vriend (=vriendschap op afstand is minder waardevol)
- beurs op de knip / Hand op de knip (=geen geld (meer) uitgeven)
- bij schering en inslag gebeuren (=erg vaak gebeuren)
- binnen de lijntjes kleuren (=netjes handelen, niets doen wat niet mag)
- buurmans gras is altijd groener (=bij anderen lijkt het altijd beter (omdat men daar de interne problemen niet van kent))
- buurmans leed troost (=door het verdriet of de pijn van een ander kun je je eigen verdriet en pijn beter verdragen)
- daar komt een schip met zure appels (=daar komt een stevige regenbui aan)
- dát doet de deur dicht (=dat wordt niet geaccepteerd)
- dat gebeurt pas als de Paus een geus wordt (=dat gebeurt nooit)
- dat geeft de burger moed (=dat doet goed)
- de beste stuurlui staan aan wal (=de toeschouwers kunnen het altijd beter dan de uitvoerders)
- de boel in het honderd sturen (=in de war maken/verstoren)
- de deur platlopen (=steeds weer bezoeken)
- de druiven zijn zuur (zei de vos maar hij kon er niet bij) (=van iets dat men niet krijgen kan, zeggen dat men het niet wil)
- de ene bedelaar ziet de andere niet graag voor de deur staan (=men is bang voor concurrentie)
- de jure et de facto (=volgens het recht en de feiten) (Latijn)
- de kastanjes voor iemand uit het vuur halen (=voor iemand anders het gevaarlijke werk of een lastig klusje doen)
- de kurk waarop de zaak drijft (=de basis (steun) van het geheel)
- de mis aan de muur plakken (=niet naar de mis gaan (verzuimen))
- de muren hebben oren (=er kan ongewenst worden meegeluisterd door anderen)
- de natuur gaat boven de leer (=men volgt eerder zijn karakter dan hetgeen men leert)
- de natuur is sterker dan de leer (=datgene wat aangeleerd is wordt gauw vergeten)
- de oude zuurdesem (=het oude kwaad)
- de schurft aan iets hebben (=iets erg vervelend vinden)
- de tol aan de natuur betalen (=dood gaan)
- de vis wordt duur betaald (=het vergt veel opoffering ( je moet er wat voor over hebben) om te krijgen wat je wilt)
- de vuurproef doorstaan (=slagen in de moeilijke onderneming)
- door de achterdeur weer binnenkomen (=onverwacht terugkomen op een afgeronde situatie)
- door de zure appel (heen)bijten (=het onaangename doen of over zich heen laten gaan)
- duren is een mooie stad (=nu is het goed, maar blijft dat zo?)
- dwazen en gekken schrijven hun namen op deuren en hekken (=dwazen doen gekke dingen)
- een (modder)figuur slaan (=een belachelijke of domme indruk maken)
- een achterdeurtje (=een manier om iets te ontduiken)
- een achterdeurtje openhouden (=een redmiddel in nood houden)
190 betekenissen bevatten `ur`
- al etende krijgt men trek / honger. (=al etende krijgt men steeds meer trek (ook figuurlijk).)
- de kust is veilig (=alles is in orde - er is niemand in de buurt)
- tot in de puntjes regelen (=alles nauwkeurig regelen)
- als er één schaap over de dam is, volgen er meer (=als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel)
- berouw komt na de zonde (=als het eenmaal gebeurd is komt pas de berouw)
- een spiering is vis als er anders niet is (=als je honger hebt, ben je niet kieskeurig / bij gebrek aan beter)
- ongevraagd, ongeweigerd (=als je iets doet waarvoor geen toestemming is gevraagd kan het achteraf niet meer geweigerd worden omdat het al gebeurd is)
- van uitstel komt afstel (=als je iets niet meteen doet, loop je het risico dat het nooit meer gebeurt)
- wie zijn klomp breekt, schiet gemakkelijk uit zijn slof (=als je wordt teleurgesteld, kun je gemakkelijk boos worden)
- haar wil is wet (=als wat zij wil niet gebeurt, dan ontstaan er grote conflicten)
- op de bon gaan (=bekeurd worden)
- op de bon slingeren (=bekeuren)
- aan de groene tafel zitten (=bestuurslid zijn)
- om kaneelwater lopen (=beuzelwerk doen - van het kastje naar de muur gestuurd worden)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien (=bij gebrek aan het goedkope, het dure gebruiken)
- bij gebrek aan brood eet men korstjes van pasteien. (=bij gemis aan het gewone moet men zijn toevlucht soms wel tot iets duurders nemen.)
- blijf uit zijn kielwater of je raakt in zijn zog (=blijf uit zijn buurt, want je wordt er slechter van)
- ze waren fout (=collaborateurs en fascisten gedurende de Tweede Wereldoorlog)
- dat staat op de agenda (=dat gaat nog gebeuren; dat gaat nog besproken worden)
- dat gaat zo tussen neus en mond (=dat gebeurt in een verloren ogenblik)
- dat gebeurt pas als de Paus een geus wordt (=dat gebeurt nooit)
- dat mag met een krijtje aan de balk (=dat is een ongewone gebeurtenis)
- na mij de zondvloed (=dat is een probleem dat zich pas voordoet als ik er niet meer ben - het zal mijn tijd wel duren)
- dat ruikt naar peper (=dat is erg duur)
- dat is een ver-van-mijn-bedshow (=dat is iets waar ik me helemaal niet mee bezighoud; dat is iets dat op grote afstand van hier gebeurt)
- dat is de druppel die de emmer doet overlopen (=dat is maar een kleine ergernis, maar samen met wat er al gebeurd is, wordt het niet meer geaccepteerd)
- dat is Beulemans Frans (=dat is slecht Frans spreken. In België zeggen de Vlamingen dat over Waals. Walloniërs op hun beurt vinden Vlaams weer slecht Nederlands)
- dat paard zal mij niet meer slaan (=dat zal mij niet meer gebeuren)
- daar is wel wachten maar geen vasten naar (=dat zal niet gauw gebeuren)
- in de tredmolen lopen (=de dagelijkse sleur volgen - zich onderwerpen)
- in de kerk geboren zijn (=de deur open laten staan)
- de mens wikt, maar God beschikt (=de mensen maken allerlei plannen, maar het is niet aan hen of dat ook gebeurt)
- de rotte appels uit de mand halen (=de minder getalenteerde personen wegsturen, de minder goede dingen sorteren van de goede dingen)
- regen in mei, dan is april voorbij (=de natuur kiest vanzelf de goede volgorde)
- het moeras insturen (=de verkeerde richting op sturen)
- de oude adam (=de zondige natuur (aard))
- een beentje lichten (=doen struikelen (letterlijk of figuurlijk))
- een ongeluk zit in een klein hoekje (=door een kleine fout kunnen gemakkelijk erg nare ongelukken gebeuren)
- niet door mensenhanden gebouwd (=door God of natuur tot stand gebracht)
- in de lucht hangen (=dreigen te gebeuren - onzeker zijn)
- er peper aan eten (=duur betalen)
- in de papieren lopen (=duur uitkomen, veel geld kosten)
- een blind paard zou er geen schade doen (=een armoedig interieur)
- een hoofd als een boei krijgen (=een erg rode kleur krijgen in het gezicht, erg blozen)
- een goede buur is beter dan een verre vriend (=een goede buur kan je beter helpen dan een verre vriend)
- een draai aan het verhaal geven (=een hele eigen versie van wat er gebeurd is vertellen)
- in de grond boren (=een idee op vervelende wijze sterk afkeuren)
- de bom is gebarsten (=een langdurige spanning of conflict is tot een uitbarsting gekomen)
- de lange weg maakt een moede man (=een langdurige ziekte leidt tot uitputting)
- eerlijk duurt het langst (=een leugen komt op den duur altijd uit, maar de waarheid blijft altijd waar)
48 dialectgezegden bevatten `ur`
- blèèft ur meej oew pòlle van aaf!! (=blijf er met je handen af!!) (Tilburgs)
- De sjuu is ur vaanaaf (=De jus is er vanaf) (Brakels (gld))
- de wèg lopt ur ok langst de deur (=het ligt ook voor de hand) (Tilburgs)
- die komre eej ur recht gad (=die kamer heeft haar (poets) beurt gehad) (Waregems)
- Een vots oep ur maal kreige (=een slag op het gezicht krijgen) (Tiens)
- ge keut ur aanangen (=bekijk het maar) (Graauws)
- ge kost ur hèndeg bè (=je kon er makkelijk bij) (Tilburgs)
- ge meut ur nie òn dènke (=je mag er niet aan denken) (Tilburgs)
- ghe meugt ur tweej keijr naor raaijen (=dit is toch wel overduidelijk) (Hulsters (NL))
- haawt ur èèreg in (=wees er op bedacht) (Tilburgs)
- haj ur (=had hij er) (Tilburgs)
- hè môog ur nie bè zèèn (=hij mocht er niet bij zijn) (Tilburgs)
- hie zal ur de bril nè van beschieten (=hij krijgt weinig te eten) (Budels)
- Hij het ur vur ginne cent spijt vaen (=Hij heeft daar geen spijt van) (Ewijk (Euiwwiks))
- hij miek ur veel spel over (=hij maakte er veel tralala over) (West-Vlaams)
- hij speigt ur nie in (=hij lust wel een borreltje) (Brakels (gld))
- hij zit ur ginne n'ééne (=Hij heeft niets te vertellen) (Kaatsheuvels)
- hoft ur bakkes (=hou uw mond) (Tiens)
- ie lit ur hin hos over hroeien (=toe happen) (Zeeuws)
- ijeegut ur opzitte (=hij is uit zijn lijden verlost) (Oudenbosch)
- Ik ben ur nie op agteruit gegon (=Ik heb er aan verdiend) (Heezers)
- ik zei ur bunzig veur (=ik ben er bang voor, afkerig van) (Brakels (gld))
- is ur niemes nie (=is er niemand) (Tilburgs)
- je miek ur veel spel over (=hij maakte er veel tralala over) (West-Vlaams)
- je ziet ur uut asun vuul emde (=je ziet zo bleek) (Zeeuws)
- k heef ur nie om wat a k mo doen a k ne nie mo werkn (=werken) (Zeeuws)
- kdee ut ur nieom (=niet expres) (Zeeuws)
- kwies ur niks van (=daar was ik niet van op de hoogte) (Tilburgs)
- mèn haor ziet ur vort ööt as unne knoezelbos (=mijn haar ziet er maar onverzorgd uit) (Tilburgs)
- mòk mar gin hòst, want ge zèèt ur hòst (=haast je maar niet, want je bent er bijna) (Tilburgs)
- naaw naaw ut ur (=nu gaat het spannen) (Tilburgs)
- nèijt ur us oit (=ga eens weg) (Ossies)
- schei d' ur us méé uit (=hou er nu eens mee op) (Bosch)
- unne jas zo grôot dè-k ur wèl koosje-koosje meej kos gòn zinge. (=een jas zo groot dat ik er mij wel in kon keren.) (Tilburgs)
- ur un punt oan braaju (=Er een punt aan breien) (Brakels (gld))
- ur valt ier niks te lachen! (=er mag hier niet gelachen worden!) (Hulsters (NL))
- ut naowt ur (=er is haast geboden, je ziet bijna geen uitweg meer) (Heezers)
- ut rokt ur (=er is heibel) (Tilburgs)
- van wie bin jej ur nou ietje (=van wie ben jij er nou een) (Volendams)
- Van wie is dat ur ien? (=Wie ze zoon / dochter is dat?) (Volendams)
- we vatte ur nog inne (=we nemen nog een drankje) (Heezers)
- wie zit ur wir te jèùne (=wie zit er zo te stinken) (Tilburgs)
- z'es mee ur keun naar den bik (=overspel plegen) (Knesselaars)
- ze motten ur mar goet teegenòn pèère, as-se-r mar nie àmmol tussenöt pèère (=ze moeten er maar goed opslaan, als ze maar niet allemaal op de vlucht slaan) (Tilburgs)
- ze stèllen ut ur rillek goet (=ze maken het daar tamelijk goed) (Tilburgs)
- zeéd ur regels ; de roo vlag stikt uit ; de Russen zin dor (=menstrueren) (Sint-Niklaas)
- zit ur mar niks oover in (=maak je maar geen zorgen) (Tilburgs)
- zullie waaren ur ok meej ötgescheeje (=zij waren er ook mee opgehouden) (Tilburgs)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
