360 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `niet`
- `t Mag vloeien, `t mag ebben. Die niet waagt zal `t niet hebben (=je moet niet denken als je niets onderneemt dat ze het dan bij je thuis komen bezorgen)
- aalmoezen geven verarmt niet (=van een aalmoes te geven wordt men zelf niet armer)
- aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet (=als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden)
- aan mijn nooit niet (=geen sprake van)
- aan zijn eerste leugen niet gebarsten en voor zijn tweede niet opgehangen zijn (=een grote leugenaar zijn)
- Aken en Keulen zijn niet op één dag gebouwd (=voor een uitgebreide klus heb je meer tijd nodig)
- als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg gaan (=genoegen nemen met wat er beschikbaar/mogelijk is)
- als de boeren niet meer klagen en de pastoors niet meer vragen, dan nadert het einde der dagen (=sommige mensen veranderen nooit)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als ik ze niet hoef te hoeden laat ik de ganzen ganzen zijn (=ik bemoei me niet met andermans zaken als het niet hoeft)
- als katten muizen, mauwen ze niet (=wanneer je aan het eten bent, praat je niet zoveel)
- als niet komt tot iet dan is het allemans verdriet (=een `parvenu` heeft dikwijls kapsones)
- als niet komt tot iet kent iet zichzelf niet (=een `parvenu` heeft dikwijls kapsones)
- baat het niet, schaadt het niet (=iets kan helpen, maar als het niet helpt zal het geen problemen geven)
- bijna is nog niet half en een koe is nog geen kalf (=iets bijna hebben is hetzelfde als iets helemaal niet hebben)
- blaffende honden bijten niet (=zij die het hardst roepen, zijn het minst gevaarlijk)
- bomen ontmoeten elkaar niet, mensen wel (=de kans dat je iemand toevallig tegenkomt is groot)
- breek me de bek niet open (=begin daar maar niet over, want daar kan ik heel veel negatieve dingen over vertellen)
- daar kan de schoorsteen niet van roken (=dat brengt niets op / men kan niet alleen van vriendelijke woorden leven)
- daar kan niets van inkomen (=dat zal niet lukken)
- daar wordt niet hard op gebikt. (=met tegenzin eten.)
- dat gaat je niet in de kouwe/koude kleren zitten (=dat is heel ingrijpend. Daar ben je niet snel overheen (bijvoorbeeld een traumatische ervaring))
- dat is alleen voor pater en mater en niet voor het hele convent (=dat is voor jou te hoog gegrepen)
- dat kan al het water van de zee niet afwassen (=daar is niets aan te doen - dat kan je niet wegpraten)
- dat kan Bruin(tje) niet trekken (=dat kunnen we ons niet veroorloven (afgeleid van een populaire naam voor trekpaarden))
- dat kan het paard niet trekken. (=daar heb ik onvoldoende geld voor)
- dat moet je niet uitpoetsen/uitvlakken (=dat is ernstiger dan het lijkt)
- dat paard zal mij niet meer slaan (=dat zal mij niet meer gebeuren)
- dat raak je aan de straatstenen niet kwijt (=dat is niet te verkopen)
- dat raakt mijn koude kleren niet (=ergens niets mee te maken hebben en zich niet voor interesseren)
- dat staat niet in zijn woordenboek (=dat kent hij niet, daar doet hij niet aan mee, heeft hij nog nooit van gehoord)
- dat vlas is niet te spinnen (=daar is niets mee te beginnen)
- dat wast al het water van de zee niet af (=iets is niet meer te veranderen/aan te passen)
- dat zal hem niet glad zitten (=iets zal niet meevallen en moeilijk zijn)
- dat zal je de dood niet aandoen (=iets is niet zo erg is als het lijkt)
- dat zal mijn klomp niet roesten (=ik maak me er niet druk om; het kan mij niet schelen)
- dat zijn ze niet die `t Wilhelmus blazen (=dat zijn onze vrienden niet)
- de aardappelen komen niet voor de eikenblaren (=boerenregel. De aardappelplant begint te groeien als de eik in het blad komt)
- de appel valt niet ver van de stam/boom (=kinderen lijken vaak op de ouders)
- de boog kan niet altijd gespannen zijn (=men moet zich soms ook kunnen ontspannen)
- de dorsende os zult gij niet muilbanden (=iemand die voor je werkt moet je goed behandelen)
- de druiven zijn zuur (zei de vos maar hij kon er niet bij) (=van iets dat men niet krijgen kan, zeggen dat men het niet wil)
- de één mag een paard stelen, de ander mag niet over het hek kijken. (=sommigen mogen alles, anderen mogen niets)
- de eindjes (niet) aan elkaar knopen (=(niet) rond komen (met z`n inkomen))
- de ene bedelaar ziet de andere niet graag voor de deur staan (=men is bang voor concurrentie)
- de ene kraai pikt de andere de ogen niet uit (=ze benadelen elkaar niet)
- de ganzen geloven niet dat de kuikens hooi eten. (=zelfs bij domme mensen vinden ongerijmdheden geen geloof.)
- de haan is de baas als de hen niet thuis is. (=de vrouw is de baas in huis, ook al vindt de man van niet)
- de haring braadt hier niet (=het gaat niet zoals het zou moeten)
- de huid van de beer niet verkopen voor hij geschoten is (=je moet niet al willen genieten van wat men nog niet verworven heeft)
963 betekenissen bevatten `niet`
- de eindjes (niet) aan elkaar knopen (=(niet) rond komen (met z`n inkomen))
- in de ijskast zetten (=(tijdelijk) niet uitvoeren)
- buiten spel blijven (=(willen) proberen niet betrokken te zijn)
- het licht zien (=1: begrijpen wat men daarvoor nog niet begreep 2: geboren worden, ontstaan)
- as is verbrande turf (=aan een belofte (as = als) heb je niets)
- de kap maakt de monnik niet (=aan het uiterlijke kan men het innerlijke niet beoordelen)
- niet in iemands schaduw kunnen staan (=aan iemand absoluut niet kunnen tippen)
- iemands maat niet kunnen halen (=aan iemand niet kunnen tippen)
- een kleine aardappel moet je niet schillen (=aan mensen die weinig geld hebben, moet je niet veel geld vragen)
- van een mooi bord kun je niet eten (=aan uiterlijk alleen heb je niets)
- zo welkom als een hond in de keuken (=absoluut niet welkom)
- op een letter doodblijven (=absoluut niets veranderd willen zien)
- je snor drukken (=afwezig blijven / zijn werk niet doen)
- al te wit is gauw vuil. (=al te grote liefde is niet bestendig)
- zonder geluk vaart niemand wel (=alleen met hard werken komt men er niet, ook een beetje geluk is nodig om ergens te komen)
- om den brode doen (=alleen werken voor het geld en niet omdat het werk fijn/leuk is)
- wie weet waarom de ganzen blootsvoets gaan? (=alles heeft een reden, ook al is die niet altijd even duidelijk)
- kreupel of koning. (=alles of niets.)
- eet geen paaseieren op goede vrijdag (=alles op zijn tijd, het feest niet te vroeg vieren)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als de herder dwaalt dolen de schapen (=als de leider het verkeerd doet weten de mensen die hem volgen niet wat ze doen moeten)
- mal moertje mal kindje (=als de moeder te veel toegeeft zal het kind niet deugen)
- in het donker zijn alle katten grijs/grauw (=als de situatie niet duidelijk is, zijn de zaken niet goed te beoordelen)
- het is maar een weet (=als het eenmaal bekend is, is het niet moeilijk meer)
- gezelligheid kent geen tijd (=als het gezellig is, is het niet erg als het wat later wordt)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- morgen gaat het beter (=als het vandaag niet zo best is gegaan...)
- dan moet de wal het schip maar keren (=als iemand niet vooraf rekening houdt met een naderend probleem, dan moet het probleem maar daadwerkelijk in volle omvang ontstaan, en dan alsnog worden opgelost)
- dun door de broek lopen. (=als iets niet mee zal vallen)
- eén kwade dag maakt de winter niet. (=als iets verkeerd gaat, hoeft nog niet alles verkeerd te gaan.)
- lieg ik, dan lieg ik in commissie (=als ik niet de waarheid vertel komt dat omdat ik niet beter weet of vertel wat anderen vertellen)
- als honden konden bidden zou het kluiven regenen (=als is een niet ter zake doende opmerking)
- je kan niet alle meisjes haten om één (=als je bent getrouwd wilt dat niet zeggen dat vrouwen je niet meer interesseren)
- wie zijn ogen sluit, waant zich in Rome (=als je de realiteit negeert, ben je niet bewust van wat er werkelijk gaande is.)
- laat je linkerhand niet weten wat je rechterhand doet (=als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten)
- een pakje wordt een zakje. (=als je een probleem niet aanpakt kan het zich uitbreiden en erger worden.)
- wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het meest (=als je ergens nauw bij betrokken bent, geniet je het meeste voordeel ervan)
- grijze haren zijn kerkhofsbloemen (=als je grijze haren krijgt, ben je niet zo ver van het kerkhof)
- wie appelen vaart, die appelen eet (=als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken. / Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van)
- wie zwijgt, stemt toe (=als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen)
- niet geschoten is altijd mis (=als je het niet probeert, komt er ook niks van)
- een spiering is vis als er anders niet is (=als je honger hebt, ben je niet kieskeurig / bij gebrek aan beter)
- ongevraagd, ongeweigerd (=als je iets doet waarvoor geen toestemming is gevraagd kan het achteraf niet meer geweigerd worden omdat het al gebeurd is)
- van uitstel komt afstel (=als je iets niet meteen doet, loop je het risico dat het nooit meer gebeurt)
- uitstel is geen afstel (=als je iets uitstelt wil dat nog niet zeggen dat je het nooit meer gaat doen)
- wee de wolf die in een kwaad gerucht staat (=als je je goede naam verliest is die haast niet terug te winnen)
- waar geen aardappelen gepoot worden, zullen er ook geen groeien (=als je niet een goed begin voor iets legt, zal er ook niets van worden)
- geen bericht is goed bericht (=als je niet weet hoe het met iets of iemand gaat, kun je ervan uitgaan dat het goed gaat, zolang je geen slecht bericht ontvangt)
- gissen doet missen (=als je niet zeker bent van je zaak maar gokt, gaat het meestal fout)
- een geplaveide weg is des duivels oorkussen (=als je niets doet en lui bent, doe je ook niks goeds / mensen die zich vervelen omdat ze niets te doen hebben, kunnen tot de slechts dingen komen daardoor)
50 dialectgezegden bevatten `niet`
-
geröstj laeve is neet sterve (=gerust leven is niet sterven) (Kinroois)
-
Laotj eug linkse handj neet wete det de rechse aan 't wek is! (=Laat uw linker hand niet weten dat de rechter aan het werken is.) (Kinroois)
- (antwoord) as se niet binnen binne binne se buten (an ut speule) (=waar zijn de kinderen?) (Leewarders)
- (h) oud oi weezn! (=kom niet tussen / onderbreek me niet (uithaal) ) (Waregems)
- ` 't zal d'r aan ligke wi-j 't veltj` zag de bezeuker wi-j ze 'm vrooge um te bliêve aete en hae keek nao de dröppel aan de vrouw eur naas (=niet meteen toehappen, een slag om de arm houden) (Weerts)
- `'t zal waal oetkome` zag de gek en hae zejdje zaegmael (=je kunt 't proberen, maar het zal niet helpen) (Weerts)
- `dao gieët niks bove d'n hândel` zag Geel en hae ging met twieë hieringe nao Beul (=handel die niet loont) (Weerts)
- `ich zal toeris goeën zègge dat Zjef heië nie thinnis ès, dan kan d'ne jóng dieëzen achtere no tous koeëme` (=`Ik zal bij u thuis gaan zeggen dat Jef vandaag niet bij hem thuis is, dan kan uw kind namiddag naar thuis komen.`) (Genker)
- `je gaot nog lang niet doad he jochie /messie/wijfie II: Je gaat bij lange na niet dood/hemeluh .. wat een stank. (=iemand die stinkt na poepen op het toilet/wc) (Utrechts)
- `loop toch niet zo te emmeren` (=klooien, zeurderig iets doen, tegen heug en meug iets doen) (Utrechts)
- `n zo ist e en niet aorester (=en zo is het en niet anders) (Flakkees)
- `Wat kiekst ja roar, bist nait goud? (=Wat kijk je raar, ben je niet goed?) (Gronings)
- ¨doë mauste mene rëg és vür krabbe (=voor zo weinig geld werk ik niet) (Bilzers)
- ... te wannut (=deze broek draag ik niet meer, hij is te slordig) (Midden-Walchers)
- ...en guel den annekesnest (=... en wat weet ik niet nog allemaal / enzovoort) (Lochristis)
- ''Bèste bang dat dien moel iëder verslete is es dien vot!?` (=opmerking als iemand je in het voorbijgaan niet groet) (Steins)
- 'd As nog nie gezieevert he (=Dat is niet niks.) (Bevers)
- 'dèè op het wèèr lèt èn op aaner mans hin wijver, dèè doehgt nie' (=die op het weer let en op andermans vrouwen, deugd niet) (Genker)
- 'et giet weer niet deur (=Het gaat weer niet door) (Hoogeveens)
- 'Et is op z'n donders azzik 't lete ken. (=Ik kan het niet laten.) (Zaans)
- 'j é ne slag van de meuln gad (=niet goed bij zijn verstand) (Knesselaars)
- 'j est an zijne rekkere (=hij is niet meer te redden) (Knesselaars)
- 'j ét tzeel an (=niet meer te redden) (Knesselaars)
- 'k 'n weete geên beskeeêt, 'k weete van niet'n (=ik ben niet ingelicht) (Waregems)
- 'k 'ndoe niemer mee (=ik doe niet meer mee) (Waregems)
- 'k ben den tronnot nog nie terug gewoon (=ik ben het werkritme nog niet terug gewwon) (Antwerps)
- 'k ben heul'ndaal leeg (=ik kan niet meer goed nadenken) (Westerkwartiers)
- 'k ben m'n and'n ofgesneen (=werk niet kunnen verderzetten door omstandigheden) (Waregems)
- 'k ben nuh mijnen droad kwijt (=het verband niet meer zien) (Lovendegems)
- 'k ben toch niet agtelijk , 'k ben toch niet besodemieterd, of wel dan (=ik ben toch niet gek) (Utrechts)
- 'k Bin sloerderig in 'n balg. (=ik voel me niet helemaal fit.) (Vechtdals)
- 'k bin sloerig in 'n rakker (=ik voel me niet lekker) (Twents)
- 'k doent noë (=ik doe het niet graag) (Veurns)
- 'k drink nie uit da glas worda torjuust iemand ö gezabberd eet (=ik drink niet uit dat glas waar net iemand anders van dronk) (Sint-Niklaas)
- 'k è d'er gieën attensj'op gedaan (=ik heb er niet goed op gelet) (Kaprijks)
- 'k e der gin itte of gin koue van (=Het kan mij niet schelen) (Zelzaats)
- 'k ê mijn gat nog nie gedroait of ... (=ze hebben niet gewacht om ...) (Kaprijks)
- 'k ee d'r geeën goe ooëg' ip (=ik vertrouw het (zaakje) niet) (Waregems)
- 'k ee d'r geeën ofdroag'n van (=ik voel me niet benadeeld) (Waregems)
- 'k Em gien oege oep me gat zenne! (=Ik kan niet alles gezien hebben!) (Mechels (BE))
- 'k em gin oejge oep ma gat! (=ik kan niet alles zien!) (Antwerps)
- 'k en maag ekik nie kloagen (=ik mag niet klagen) (Wichels)
- 'k en rooj (=het werk vlot niet) (Veurns)
- 'k enkan ou nie thuis bringn (=Ik herken u niet) (Brakels)
- 'k ga versteekn (=ik krijg mijn eten niet meer op) (Waregems)
- 'k geejve mij bot (=ik geef het op; ik vind de oplossing niet) (Eekloos)
- 'k goa d'r nie veurn strij'n (=ik ben het niet 100 zeker) (Waregems)
- 'k goa nie lange lett'n (=ik blijf niet lang) (Wevelgems)
- 'k Goa nie lange lett'n. (=Ik zal niet lang blijven.) (Wevelgems)
- 'k gon nie lange letten (=ik blijf niet lang) (Veurns)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
