296 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `zo`
- aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet (=als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden)
- achter de wolken schijnt de zon (=alle nare dingen zijn tijdelijk en daarna wordt het beter)
- achter iemand zoeken (=iemand kwaad proberen te doen)
- al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaalt haar wel (=leugens komen altijd uit)
- al zo oud als de weg naar Kralingen (=erg oud)
- al zouden de raven het uitbrengen (=ooit wordt de zaak bekend)
- alle kusten bezoeken (=met allerlei slecht volk omgaan)
- allemans raad is allemans zot. (=volg niet blindelings het advies van iedereen)
- als een kip zonder kop (=zonder beraad, onbesuisd)
- als een snoek op zolder (=totaal uit zijn element)
- als een zoutpilaar (=onbeweeglijk, stijf)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als honden konden bidden zou het kluiven regenen (=als is een niet ter zake doende opmerking)
- als sneeuw voor de zon verdwijnen (=ergens niets van over blijven)
- aprilletje zoet, heeft nog wel eens een witte hoed (=in het begin (de hoed) van april kan het nog wel eens sneeuwen)
- armoede zoekt list. (=armoede dwingt om op zoek te gaan naar alternatieve manieren om rond te komen)
- berouw komt na de zonde (=als het eenmaal gebeurd is komt pas de berouw)
- bezoek en vis blijven drie dagen fris (=je moet geen gasten te lang laten logeren want dan ga je je aan hun gewoonten ergeren)
- bitter in de mond maakt het hart gezond (=ook wat minder aangenaam is, kan gezond of goed zijn)
- blijf uit zijn kielwater of je raakt in zijn zog (=blijf uit zijn buurt, want je wordt er slechter van)
- dat gaapt zo wijd als een oven (=dat is hoogst onwaarschijnlijk)
- dat gaat zo tussen neus en mond (=dat gebeurt in een verloren ogenblik)
- dat is de goden verzoeken (=te grote risico`s nemen)
- dat is nog van voor de zondvloed (=dat is al heel oud)
- dat is zo breed als het lang is (=dat verandert niets aan de zaak)
- dat is zo vast als een huis (=dat is zeker)
- dat zal mij een zorg wezen (=daar trek ik me niets van aan)
- dat zet geen zoden aan de dijk (=dat is geen bijdrage van serieuze betekenis)
- de heler is net zo goed als de steler (=wie gestolen goed koopt is even slecht als de dief)
- de kruik gaat zo lang te water tot ze barst/breekt (=als men steeds risico`s blijft nemen, gaat het een keer mis)
- de kruik gaat zolang te water tot zij barst (=alles heeft zijn beperkingen)
- de rijzende/opgaande zon aanbidden (=in de gunst trachten te komen van iemand die succesvol is)
- de soep wordt nooit zo heet gegeten, als zij wordt opgediend (=er worden meestal minder zware maatregelen toegepast dan was aangekondigd)
- de uitzondering bevestigt de regel (=overal zijn er uitzonderingen)
- de verloren zoon is terecht (=wat (of wie) al lang verloren was, is teruggevonden)
- de zee is altijd zonder water. (=hebberige mensen willen altijd meer)
- de zon in het water kunnen zien schijnen (=kunnen verdragen dat een ander ook iets krijgt)
- de zon niet in het water kunnen zien schijnen (=jaloers zijn, iets niet kunnen verdragen)
- de zondebok zijn (=ergens de schuld van krijgen)
- een blind paard zou er geen schade doen (=een armoedig interieur)
- een dag is nooit zo nat of de zon schijnt altijd wat (=ook bij nare situaties zijn er lichtpuntjes)
- een haar in de boter vinden/zoeken (=op het kleinste detail vitten)
- een hark zonder steel (=iets waardeloos)
- een hartje zonder zorg (=een zorgeloos iemand)
- een klein visje een zoet visje (=een klein voordeel of winstje dat met weinig moeite is verkregen)
- een kort liedje is gauw gezongen (=het onaangename gaat snel genoeg voorbij)
- een kring om de zon brengt water in de ton. (=een halo rond de zon voorspelt meestal regen)
- een man zonder vrouw is als een paard zonder teugels. (=in het huwelijk hebben man en vrouw elkaar nodig)
- een naald in een hooiberg/hooimijt zoeken (=iets zoeken dat bijna niet te vinden is)
- een oortje in vieren zouden bijten (=erg gierig zijn)
424 betekenissen bevatten `zo`
- de wijde wereld ingaan/intrekken (=(onbezorgd) op reis vertrekken)
- op de vingers kijken (=(Op een vervelende manier) scherp toezien hoe iemand iets doet, zodat elke fout direct opgemerkt wordt)
- aan de veren kent men de vogel (=aan het uiterlijk (verzorging/kleding) kun je zien met wat voor iemand je te maken hebt)
- het achter de ellebogen hebben (=achterbaks; zonder zijn zelfzuchtige bedoelingen te laten zien)
- geen klaviertje over slaan (=alle bijzonderheden in acht nemen)
- aan alle kapelletjes aanleggen (=alle cafés onderweg bezoeken)
- bij elk heilig huisje aanleggen (=alle cafés onderweg bezoeken)
- alle heilige huisjes aandoen (=alle cafés onderweg bezoeken)
- het doel heiligt de middelen (=alle middelen zijn toegelaten, zolang het doel maar bereikt wordt)
- botertje aan de boom zijn / het is botertje tot de boom (=alles gaat goed zonder problemen)
- overdag hebben waar men `s nachts van droomt (=alles zomaar in de schoot geworpen krijgen)
- morgen gaat het beter (=als het vandaag niet zo best is gegaan...)
- grijze haren zijn kerkhofsbloemen (=als je grijze haren krijgt, ben je niet zo ver van het kerkhof)
- wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten (=als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen))
- in de nood eet de duivel vliegen. (=als je in nood verkeert, stel je je tevreden met dingen die je anders zou weigeren.)
- hoop doet leven (=als je kan hopen op betere tijden, dan krijg je toch weer levenslust / zo lang je nog hoop hebt zijn er ook nog mogelijkheden)
- geen bericht is goed bericht (=als je niet weet hoe het met iets of iemand gaat, kun je ervan uitgaan dat het goed gaat, zolang je geen slecht bericht ontvangt)
- wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft (=als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten)
- een gegeven paard mag men niet in de bek kijken. (=als men een geschenk krijgt, dan moet men niet zoeken of er hier of daar wat aan mankeert.)
- wat het huis verliest, brengt het weer terug (=als men iets in huis zoek maakt, komt het meestal vanzelf weer tevoorschijn)
- niet in een goed vel steken (=altijd ziek zijn, nooit gezond)
- armoede zoekt list. (=armoede dwingt om op zoek te gaan naar alternatieve manieren om rond te komen)
- aan de hand doen (=bezorgen)
- de koning te rijk zijn. (=bijzonder gelukkig zijn)
- in een goed blaadje staan (=bijzonder gewaardeerd worden)
- nijdig als een spin (=bijzonder nijdig)
- de lakense bril erbij opzetten (=bijzonder scherp toekijken)
- zo stijf als een bonenstaak (=bijzonder stijf)
- zo stil dat je een speld kunt horen vallen (=bijzonder stil)
- van luie Kees (=bijzonder traag)
- van een leien dakje gaan (=bijzonder vlot en zonder problemen verlopen)
- als Hollands welvaren (=blakend van gezondheid)
- dat is lariekoek (=dat heeft iemand verzonnen)
- zo gaan er dertien in een dozijn (=dat heeft weinig waarde, is niet zo bijzonder)
- dat is schering en inslag (=dat komt bijzonder vaak voor [onderdelen van een weefgetouw])
- dat houdt me op de been (=dat zorgt ervoor dat ik door kan blijven gaan; daardoor houd ik het vol)
- de eigen boontjes doppen (=de eigen zaken regelen zonder hulp van anderen)
- het verloren schaap (zijn) (=de gezochte (zijn))
- er dik in zitten (=de kans is groot dat het zo is)
- geen zorgen voor morgen, elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad (=de moeilijkheden van vandaag zijn genoeg om je zorgen over te maken)
- de mug uitzuigen en de kameel doorzwelgen (=de onschuldige straffen en zelf schaamteloos zondigen)
- met de helm (op) geboren zijn (=de toekomst kunnen voorspellen / bijzonder voorzichtig zijn)
- de kaas niet van het brood laten eten (=de voordelen niet zomaar laten afpakken)
- de koperen ploert (=de zon)
- de grote kaars gaat uit (=de zon gaat onder)
- een zondagse steek houdt geen week (=de zondag is geen werkdag maar de dag des Heeren)
- de oude adam (=de zondige natuur (aard))
- schijn bedriegt (=dingen zijn niet altijd zoals ze zich voordoen)
- op stel en sprong (=direct en zonder uitstel.)
- op de man af (=direct, zonder omwegen)
50 dialectgezegden bevatten `zo`
- `ha ich gistere hee gefrèète, dan zo ich heië besseme sjijte` (=Had ik dit, dan zou ik...(gezegde)) (Genker)
- `loop toch niet zo te emmeren` (=klooien, zeurderig iets doen, tegen heug en meug iets doen) (Utrechts)
- `n zo ist e en niet aorester (=en zo is het en niet anders) (Flakkees)
- `zot zôo zuut zat zèèn` (=zou het zo zoet genoeg zijn) (Tilburgs)
- ¨doë mauste mene rëg és vür krabbe (=voor zo weinig geld werk ik niet) (Bilzers)
- ''kek mar uit mee oew gek bakkes, dolluk sloi ut klokske van Rome en dan blijvet zo ston'' (=Bekken trekken) (Waalwijks)
- 'ek iet van au oan (=waarom kijk je zo naar me) (Wichels)
- 'Et regent ouwe waive mit bajonette. (=Het regent zo hard, dat het water opspat.) (Zaans)
- 'j es zo rond of ne bieljoardbal (=dom en onwetend zijn) (Knesselaars)
- 'k bè zo nat as ne messoop; k bè mesnat; 'k bè zeékende nat (=ik ben druipend nat van de regen) (Sint-Niklaas)
- 'k ben de pin af ; ze kunnen mè vangen onder een klak (=ik ben zo moe) (Sint-Niklaas)
- 'k zén da zoê muug as kaa pap (=ik ben dat zo beu als koude pap) (Sint-Katelijne-Waver)
- 'k zien ier geen steek vur min ogen (=het is hier zo donker, ik zie niets) (Sint-Niklaas)
- 'k zo a iet will'n vroagen (=Ik zou je iets willen vragen) (Bambrugs)
- 'kzî zo stijf als een bard (=ik ben heel stijf) (Sint-Niklaas)
- 'n beetje slinger'n en schiet'n (=niet zo nauw nemen) (Westerkwartiers)
- 'n profeet wordt ien zien eig'n laand niet eerd (=men wil van eigen inwoners niet zo pochen) (Westerkwartiers)
- 'oudoewe kwèk us (=zou u zo vriendelijk willen zijn om uw mond te houden?) (Bredaas)
- 't 'n steekt zooë nauwe nie (=zo nauwkeurig hoeft het nu ook niet te zijn) (Waregems)
- 't buosverveur is kloe, ete (=Het openbaar vervoer is niet zo geweldig.) (Nuths)
- 't è gank (=Het is zo ver!) (Kortrijks)
- 't ee oltijd azooë eweest (=het is altijd zo geweest) (Waregems)
- 't en es van geeën keure (=achteraf gezien liep het zo af) (Waregems)
- 't es aulzèlèven azuë geweest (='t is altijd zo geweest) (Meers)
- 't es ie nie ve ne gouë lowie zè (=het is niet zó belangrijk) (Ninoofs)
- 't es juust azooë (=het is precies zo) (Waregems)
- 't ès op zeeme noë viërig (=het is zo goed als klaar) (Bilzers)
- 't es pertank azoë (=het is nochtans zó) (Waregems)
- 't es pertank azoeë (='t is nochtans zó) (Waregems)
- 't es zjus en sjèttelvod (=hij is zo slap) (Bilzers)
- 't Fienste is oek jen oar zeker? (=Je bent ook niet zo fijn van begrip zeker?) (Poperings)
- 't Gae nie mi d'n staende waegen (=Het hoeft niet zo vlug, je kunt er de tijd voor nemen) (Zeeuws)
- 't geld groeit nie op me rik (=ik verdien ze niet zo gemakkelijk, mijn centjes) (Veurns)
- 't giet zo as't giet (=fatalistisch) (Vechtdals)
- 't gijt aans as aans (=het gaat niet zo als als we gewoon zijn) (Westerkwartiers)
- 't haddelt (=het gaat zo zo) (Zichers)
- 'T hef nog nooit zo duuster west of 't wer wa wier licht (=Het komt wel goed) (Twents)
- 't is àllemòòl gieën oorsnèèn op ene klètskop (S*) (=het is allemaal niet zo makkelijk) (Sintrùins)
- 't is den oart / 't is zijnn oart (=dat is zo / hij is zo) (Kaprijks)
- 't is gien aannomm'n waark (=dram niet zo) (Westerkwartiers)
- 't is gien aannoom'm waark! (=loop toch niet zo hard van stapel!) (Westerkwartiers)
- 'T is hiej zo duuster es 'ne zak, zakkeduuster (=Het is hier heel donker.) (Roermonds)
- 't is hier gien vetpot (=we hebben het niet zo ruim) (Westerkwartiers)
- 't is ier zo donker as een aal (=het is hier pikdonker) (Sint-Niklaas)
- 't is moar eev'm bijgoan (='t is zo gepiept hoor) (Westerkwartiers)
- 't is niet alles gold wat d'r blinkt (=niet alles is zo goed als het lijkt) (Westerkwartiers)
- 't is zo heller as wat (=het is zo duidelijk als maar kan) (Westerkwartiers)
- 't Is zo krom as 'n sikkel (=Het is erg krom) (Zeeuws)
- 't is zo laang as 't breed is (='t is allemaal één pot nat) (Westerkwartiers)
- 't is zo moar kloar (=het is snel klaar) (Westerkwartiers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
