90 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `tel`
- aan een oud dak moet je veel herstellen (=verouderde zaken vergen nu eenmaal onderhoud)
- als David zijn volk telde verloor hij de strijd (=tel de winst pas uit bij het einde van de strijd)
- als het melk regent, staan mijn schotels omgekeerd (=wanneer ergens iets voordeligs te verkrijgen valt, loop ik het steevast mis)
- daar kun je ketelaar van blijven (=dat zal niets opbrengen)
- dat zit gebeiteld (=dat komt in orde)
- de bijl aan de wortel leggen (=het kwaad in de oorsprong trachten uit te roeien)
- de bijl ligt al aan de wortel (=de straf zal spoedig volgen)
- de druk is van ketel (=de grootste spanning is voorbij)
- de één mag een paard stelen, de ander mag niet over het hek kijken. (=sommigen mogen alles, anderen mogen niets)
- de heler is net zo goed als de steler (=wie gestolen goed koopt is even slecht als de dief)
- de mantel naar de wind hangen (=steeds de opinie van de anderen volgen)
- de neuzen tellen (=het aantal aanwezigen tellen)
- de pot verwijt de ketel dat die zwart ziet (=een ander aanwijzen als schuldige, terwijl die zelf hetzelfde gedaan heeft)
- de sleutel op de doodskist leggen (=een erfenis weigeren)
- de wet stellen (=zijn wil opleggen)
- distels breken is distels kweken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels maaien is distels zaaien (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels trekken is distels stekken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- een daad stellen. (=concrete aktie ondernemen)
- een gewaarschuwd mens telt voor twee (=iemand die vooraf weet wat er fout kan gaan moet zich er maar op voorbereiden)
- elk zijn meug, zei de boer en hij at paardenkeutels in plaats van vijgen. (=boeren zijn koppige mensen die hun eigen zin doen)
- er geen tittel of jota van afweten (=er helemaal geen kennis van hebben)
- er paal en perk aan stellen (=orde op zaken stellen)
- erbij staan of men geen tien kan tellen (=er onnozel bijstaan)
- feestelijk danken (=er voor danken maar het zeker niet aannemen)
- geef een ezel haver en hij loopt naar de distels. (=mensen zijn soms koppig en willen geen hulp of advies)
- geef een ezel klaver hij loopt naar de distels/biezen. (=sommige mensen zijn nooit tevreden met wat ze hebben)
- getelde schapen lopen het hok uit. (=exact alles van tevoren weten)
- gierigheid is de wortel van alle kwaad (=door gierigheid ontstaan er veel problemen en is er veel ellende in de wereld)
- het bekomt hem als de hond de knuppel na het stelen van de worst (=het valt hem zwaar tegen)
- het is altijd vet op een andermans schotel (=een ander heeft het schijnbaar altijd beter)
- het is een hopje in een brouwketel (=het is zo goed als niets)
- het is kwaad stelen waar de waard een dief is. (=het is moeilijk om een bedrieger te bedriegen)
- het niet meer kunnen navertellen (=er aan sterven)
- het regent pijpenstelen (=het regent heel hard)
- het vet is van de ketel. (=het meeste voordeel is al verdwenen.)
- iemand de brokken in de mond tellen (=iemand iets helemaal niet gunnen)
- iemand de mantel uitvegen (=iemand hevig uitfoeteren)
- iemand de wet stellen (=iemand iets opdragen te doen)
- iemand iets onder de roos vertellen (=iemand in het geheim iets meedelen)
- iemand op de proef stellen (=iemand testen om te zien of die te vertrouwen is of het aan kan)
- iemand ter aarde bestellen (=iemand begraven)
- iemand uit de loog borstelen (=hem nieuwe kleren geven)
- iets aan de kaak stellen (=bekend maken wat niet in orde is)
- iets in geuren en kleuren vertellen (=iets zeer uitvoerig en gedetailleerd vertellen)
- iets met de mantel der liefde bedekken (=iets niet met anderen bespreken maar stilzwijgen en accepteren)
- iets op je vingers kunnen natellen (=iets erg gemakkelijk kunnen nagaan/checken)
- iets van haver tot gort vertellen (=iets tot in detail vertellen)
- in de schaduw stellen (=het beter doen dan een ander, iemand overtreffen)
- in de waagschaal stellen (=groot risico nemen)
178 betekenissen bevatten `tel`
- distels breken is distels kweken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels maaien is distels zaaien (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels trekken is distels stekken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- aan het lijntje hebben/houden (=aan de praat houden / beloven, maar steeds weer uitstellen)
- je hart uitstorten (=aan iemand alles (in vertrouwen) vertellen)
- alles op haren en snaren zetten (=alle middelen aanwenden / alles in het werk stellen)
- de bastaard van de graaf wordt later bisschop (=alleen hoge heren kunnen hun buitenechtelijke kinderen een toekomst bieden)
- de Mammon dienen (=alleen maar belangstelling hebben voor geld)
- iemand over de hekel halen (=allerlei slechte dingen vertellen over iemand)
- alles over een kam scheren (=alles en iedereen gelijk stellen)
- men noemt geen koe bont, of er is een vlekje aan (=als er allerlei vervelende dingen worden verteld is er vast wel iets van waar)
- lieg ik, dan lieg ik in commissie (=als ik niet de waarheid vertel komt dat omdat ik niet beter weet of vertel wat anderen vertellen)
- gedeeld geheim, verloren geheim. (=als je een geheim doorvertelt is het geen geheim meer)
- uitstel is geen afstel (=als je iets uitstelt wil dat nog niet zeggen dat je het nooit meer gaat doen)
- in de nood eet de duivel vliegen. (=als je in nood verkeert, stel je je tevreden met dingen die je anders zou weigeren.)
- wie zijn klomp breekt, schiet gemakkelijk uit zijn slof (=als je wordt teleurgesteld, kun je gemakkelijk boos worden)
- het is altijd koekoek éénzang (=altijd hetzelfde verhaal vertellen of zelfde voorbeeld geven)
- in een andere vorm gieten (=anders voorstellen)
- breek me de bek niet open (=begin daar maar niet over, want daar kan ik heel veel negatieve dingen over vertellen)
- geen slapende honden wakker maken (=beter niet over een bepaald onderwerp beginnen / aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen)
- buiten westen (=bewusteloos)
- van de sokken gaan/raken/vallen (=bewusteloos vallen)
- door de wol geverfd zijn (=brutaal , schaamteloos zijn)
- de puntjes op de i zetten (=de details erbij zetten - orde op zaken stellen)
- paal en perk stellen (=de grens leggen / een einde stellen aan)
- er is meer gelijk dan eigen gelijk (=de mening van anderen telt ook)
- er is meer dan een koe die blaar/bles heet (=de mening van anderen telt ook)
- de mug uitzuigen en de kameel doorzwelgen (=de onschuldige straffen en zelf schaamteloos zondigen)
- er geen doekjes om winden (=de waarheid onverbloemd vertellen)
- de leer veroordelen maar de leraar sparen (=de wortel van het probleem niet aanpakken)
- de waarheid in pacht hebben (=denken de enige te zijn die de waarheid kent of vertelt)
- op stel en sprong (=direct en zonder uitstel.)
- door vragen wordt men wijs (=door het stellen van vragen kun je veel te weten komen en veel kennis opdoen)
- voor Pampus liggen (=dronken of bewusteloos zijn)
- jut en jul (=een apart of raar stelletje)
- zand schuurt de maag (=een beetje zand eten is niet erg (meer algemeen: stel je niet aan!))
- een aangeklede aap (=een bespottelijk iemand)
- een te grote broek aantrekken (=een doel stellen waarvoor je niet de benodigde middelen hebt)
- de ene pijl de andere nazenden (=een dwaze of nutteloze daad herhalen)
- het juiste midden vinden (=een goed evenwicht vinden tussen twee tegengestelde aanpakken. Bijvoorbeeld, als het er om gaat hoeveel bevoegdheden de politie moet hebben om de rechtsstaat te handhaven)
- een draai aan het verhaal geven (=een hele eigen versie van wat er gebeurd is vertellen)
- de mens zal bij brood alleen niet leven. (=een mens heeft niet alleen lichamelijke maar ook geestelijke behoeftes.)
- hoe eerder dood, hoe eerder begraven. (=een nare klus beter niet uitstellen)
- van praat komt praat (=een nieuwtje wordt snel verder verteld)
- een pleister op een houten been (=een nutteloos voorstel)
- iemand het voordeel van de twijfel gunnen (=een onzekere factor voor hem zo gunstig mogelijk laten meetellen)
- de vierschaar spannen. (=een rechtzitting houden. (vierschaar = middeleeuws gerechtelijk bestuur))
- vegen met de spons van blanus (=een teleurstelling ondervinden)
- iets te berde brengen (=een voorstel doen; iets ter sprake brengen)
- een man in bonis (=een welgesteld man)
8 dialectgezegden bevatten `tel`
- dè tel ik wèènig (=daar heb ik een hekel aan) (Tilburgs)
- effen tel (=afgerond) (Veurns)
- hae sloeg tilt (=de kassier was de tel kwijt) (Munsterbilzen - Minsters)
- hij ' s niet ien tel (=hij wordt niet geacht) (Westerkwartiers)
- hij is niet ien tel (=met hem wordt geen rekening gehouden) (Westerkwartiers)
- ich sloëp asnen os.... (=als ik ga slapen tel ik schaapjes, als ik slaap zie ik nachtmerries) (Bilzers)
- taal mor alles toûp (=tel maar alles samen op) (Sint-Niklaas)
- tel toch nich wat ie mist maar wat ie hebt (=tel wat je hebt en niet wat je mist) (Twents)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
