44 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `reken`
- buiten de waard rekenen (=niet gerekend hebben op hoe anderen er werkelijk over denken)
- buiten zijn rekening gaan. (=als het anders loopt dan verwacht)
- de kan aanspreken (=drinken)
- de ontbrekende schakel (=iets dat nog mist om iets compleet te maken)
- de prins spreken (=dronken zijn)
- distels breken is distels kweken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- een fles de nek breken (=uitdrinken)
- een gepeperde rekening (=een hoge rekening)
- een lans breken voor iemand (=het voor iemand opnemen, voor iemand de best doen diegene ergens mee te helpen iets te verkrijgen)
- een potje bij hen kunnen breken (=veel getolereerd worden)
- een streep door de rekening halen (=de schuld van iemand kwijtschelden en het er niet meer over hebben)
- een streep door de rekening. (=het gaat onverwacht niet door)
- een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken (=mensen veranderen zelden echt)
- effen rekening maakt goede vrienden (=of anders: schulden maken vijanden)
- er is een tijd van spreken en er is een tijd van zwijgen. (=soms is het beter om niets te zeggen)
- er niet van kunnen meespreken (=er niets over weten)
- ergens een potje kunnen breken (=ergens graag gezien zijn)
- het hoofd breken over iets (=trachten een antwoord te vinden op een moeilijke vraag)
- het ijs breken / het ijs is gebroken (=een vriendelijk gesprek op gang brengen na een kil begin)
- het kind van de rekening (=degene die schade lijdt, terwijl anderen niets hebben)
- iemand de rekening presenteren (=iemand de kosten ten laste brengen (ook figuurlijk))
- iemand kunnen maken en breken (=de mogelijkheid hebben te beslissingen over iemands leven en dood en welbevinden)
- iemand onder vier ogen spreken (=praten met iemand zonder dat anderen erbij zijn)
- iemand spreken door het oor van een turfmand (=iemand heimelijk spreken, zodat niemand anders het hoort)
- je kan geen ijzer met handen breken (=men kan het onmogelijke niet doen)
- je kan geen omelet maken zonder eieren te breken (=soms moet men iets verliezen om een hoger doel te bereiken)
- kinderen en dronkaards spreken de waarheid (=ze zeggen wat ze vinden, ze zijn ongeremd)
- korte afrekening maakt lange vriendschap (=snel terugbetalen (teruggeven) voorkomt ruzie)
- korte rekeningen maken lange vriendschappen. (=financiële geschillen moet je direct oplossen)
- kunnen maken en breken (=er veel macht over hebben)
- lelijke streken op zijn kompas hebben (=gemene en lelijke streken uithalen)
- leven als vrienden en rekenen als vijanden (=vriendelijk met elkaar omgaan uit een soort van formaliteit maar eigenlijk helemaal niet zo op elkaar gesteld zijn)
- met het leven afrekenen (=sterven)
- met iemand afrekenen (=iemand betalen; iemand iets betaald zetten)
- met iemand breken (=met iemand niet meer verder werken, leven)
- met opgestoken/opgestreken/opgezet zeil naar iemand toe gaan (=boos naar iemand toe gaan of boos bij iemand binnen komen)
- op het appèl ontbreken (=niet aanwezig zijn)
- ouderdom komt met gebreken (=als je ouder wordt ga je van alles mankeren)
- per slot van rekening (=uiteindelijk)
- streken onder je staart hebben. (=niet te vertrouwen zijn)
- voor de ganzen preken (=aan dovemans oren zeggen)
- voor de vuist weg (spreken) (=zonder voorbereiden iets moeten vertellen)
- voor dovemans oren spreken (=spreken tegen personen die niet willen horen)
- zuur opbreken (=ergens mee in moeilijkheden komen (later))
72 betekenissen bevatten `reken`
- met de vork schrijven (=afzetten, meer kosten rekenen dan werkelijk gemaakt)
- het tafellaken doorsnijden (=alle bindingen met iemand verbreken)
- dan moet de wal het schip maar keren (=als iemand niet vooraf rekening houdt met een naderend probleem, dan moet het probleem maar daadwerkelijk in volle omvang ontstaan, en dan alsnog worden opgelost)
- van wal steken (=beginnen met spreken, beginnen met een verhaal)
- dat is Beulemans Frans (=dat is slecht Frans spreken. In België zeggen de Vlamingen dat over Waals. Walloniërs op hun beurt vinden Vlaams weer slecht Nederlands)
- volgens Bartjens (=de allereenvoudigste rekenstof (als referentie aan onderwijzer Willem Bartjens die een bekend rekenboekje schreef))
- een harde noot kraken (=dingen bespreken die moeilijk liggen, een moeilijk karwei doen)
- een hoge toon aanslaan (=doen alsof je het voor het zeggen hebt / luid en dwingend spreken)
- een Babylonische spraakverwarring (=door elkaar spreken zonder naar elkaar te luisteren en elkaar niet verstaan)
- met gesloten beurs betalen (=door middel van een wederzijdse schuld het bedrag verrekenen)
- liefde is blind (=door verliefdheid de gebreken van een ander niet zien)
- man en paard noemen. (=duidelijke taal spreken)
- een gepeperde rekening (=een hoge rekening)
- schone appels zijn ook wel zuur. (=een mooie vrouw is niet vanzelfsprekend een goede echtgenote)
- je woorden kauwen (=eerst nadenken en dan pas spreken)
- terminus ad quem (=eindpunt van de tijdsberekening)
- er geen woorden aan vuilmaken (=er niets eens over spreken)
- voor ogen houden/staan (=er steeds rekening mee blijven houden)
- genade vinden (=ergens geen straf voor krijgen of iets niet toegerekend worden)
- kind noch kraai hebben (=geen nazaten of andere familieleden hebben, alleen rekening moeten houden met zichzelf)
- geluk en glas breekt even ras. (=geluk is niet vanzelfsprekend)
- op de kaart zetten (=gemaakt tot iets waar rekening mee gehouden wordt.)
- lelijke streken op zijn kompas hebben (=gemene en lelijke streken uithalen)
- een goed mondstuk hebben (=goed kunnen spreken)
- iemand aanschieten (=iemand aanspreken)
- iemand spreken door het oor van een turfmand (=iemand heimelijk spreken, zodat niemand anders het hoort)
- iemand een hart onder de gordel/riem steken (=iemand moed inspreken)
- iemand of iets over het hoofd zien (=iemand niet opmerken, vergeten met iemand of iets rekening te houden, iets niet zien)
- iets in de groep gooien (=iets in een groep bespreken)
- iets met de mantel der liefde bedekken (=iets niet met anderen bespreken maar stilzwijgen en accepteren)
- een waarheid als een koe (=iets totaal vanzelfsprekends)
- iets over het hoofd zien (=iets vergeten of ontbreken)
- ruiten tikken (=inbreken)
- met twee monden praten (=jezelf tegenspreken in verschillende situaties, niet eerlijk zijn)
- kattenkwaad uithalen (=kwajongensstreken)
- te woord staan (=luisteren naar en bereid zijn te spreken met)
- je licht niet onder de korenmaat zetten (=meespreken, je mening geven en laten merken dat je er iets van weet)
- over de doden niets dan goeds (=men ziet kwaadspreken over overledenen als iets heel onbeleefd, er mag niet gespot worden met de dood)
- het op een akkoordje gooien (=met elkaar afspreken iets op een bepaalde manier aan te pakken)
- een lelijke noot met iemand te kraken hebben (=met iemand nog iets af te rekenen hebben)
- buiten de waard rekenen (=niet gerekend hebben op hoe anderen er werkelijk over denken)
- er een vouwtje bij leggen (=niet meer over spreken)
- je woorden inslikken (=niet uitspreken)
- geen vlees zonder been (=niets zonder gebreken)
- iets te verhakstukken hebben (=nog iets met iemand te bespreken hebben, nog iets te doen hebben)
- in de rede vallen (=onderbreken, het woord ontnemen)
- een liedje van verlangen zingen (=op allerlei manieren een wens uitspreken)
- op je stokpaardje zitten (=over je lievelingsthema spreken)
- de vuile was buiten hangen (=over onaangename zaken spreken met buitenstaanders)
- het woord voeren (=spreken (als afgevaardigde door anderen))
5 dialectgezegden bevatten `reken`
- da kunde wel zee-ge ja (=ja reken maar) (Oudenbosch)
- den hond zën Kl...., ja ! (=reken daar maar niet op !) (Munsterbilzen - Minsters)
- Leg ter a boenen ma ni op te weik (=reken er maar niet op) (Londerzeels)
- Legter aa boeëne mau nie oep te waak (=reken er maar niet op) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- vliege de zwelmerkes leig, dan bliffet nie dreig (=roepen de duiven keer op keer, reken dan maar op goed weer) (Munsterbilzen - Minsters)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
