3 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `over één`
- alles over een kam scheren (=alles en iedereen gelijk stellen)
- het over een andere boeg gooien (=het anders aanpakken)
- niet over een nacht ijs gaan (=eerst nadenken voor men iets doet - geen risico`s nemen)
6 betekenissen bevatten `over één`
- geen slapende honden wakker maken (=beter niet over een bepaald onderwerp beginnen / aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen)
- de touwtjes in handen hebben (=de controle hebben over een situatie.)
- er je eigen plasje overheen doen (=iets een beetje veranderen zodat helemaal naar je zin is. In werksituaties kan dit soms uit de hand lopen, als er veel belanghebbers zijn die allemaal hun eigen plasje over een document willen doen. Het kan dan resulteren in een onleesbare tekst.)
- iemand op iets aankijken (=over een eigenschap of daad van iemand niet tevreden zijn)
- iets op het tapijt brengen (=over een onderwerp beginnen (te praten))
- je moet geen `hei` roepen voordat je de brug over bent (=vreugde over een goede afloop is pas toepasselijk als er niets meer verkeerd kan gaan)
42 dialectgezegden bevatten `over één`
- ` Dat waor nog 'ns get veur in de Zònjèse brook` (=wordt gezegd over een langvormig voorwerp) (Steins)
- `Kèinjer Goads` (=uitroep van verbazing over een gebeurtenis) (Steins)
- 'n goeie haan die is niet vet (=gezegd over een magere man) (Westfries)
- 't Brand gjeen licht bovn (=Over een domme persoon) (maldegems)
- ‘t is woader over een inde (=het is nutteloos) (Kaprijks)
- ’t és skuë gerief mur ge meug ‘et nie in uis émmen (='t is een mooie vrouw, maar je mag ze niet in huis hebben (smalend gezegd door mannen over een vrouw, )) (Meers)
- alles over één kam scheer'n (=alles op dezelfde manier uitvoeren) (Westerkwartiers)
- As g' em wolt dueschieten moedde ne meter boven zijne kop mikken, ten èdem recht in zijn pritènse (=Over een hovaardig iemand) (Lokers)
- At hij tusse mijne paraa (prei) sukkelt vinnen z'em noot ne meer (=Over een dwerg zegt men soms ...) (Bevers)
- bekik daai éns, seffës vilt zë atërjeuver van kwoalëchéts (=over een trotse vrouw) (Tongers)
- daa ès veul vollek in de staasse (=over een rondborstige dame :) (Asses)
- dao liekt 'n houte sjink op de taofel (=over een familie die armoede lijdt) (wijlres)
- Daomet kense op dien vot nao Kaevelaer rieje (=Over een bot mes) (Tegels)
- Dat moidje het hoogwater. Gaat over een jongen met één broek, met te korte pijpen. (=Dat meisje heeft hoogwater (als je lange broek te kort of boven enkels was) .) (Westfries)
- De paster kriegt er stieve gedahtn van (=Over een mooi meisje:) (Brugs)
- dei ès goe verzien van ôërn en ¨pôëtn (=over een volslanke dame :) (Asses)
- Di zu nie op meinen teen meuge kakken (=Over een dikke persoon zegt men.) (Bevers)
- die femilie haet zich doeëd gedeildj (=familieruzie over een erfenis met gevolg dat er niet veel te verdelen valt) (Heitsers)
- die het ut tuuntsje in ut saat (=over een zwangere vrouw) (Leewarders)
- e nhond zoet doa z'n jongn nie were vin (=over een wanordelijke boel) (Iepers)
- eva in 't paradiês woor d'r 'n begien beej (=wordt gezegd over een vrijpostig meisje) (Weerts)
- hi-j kan wel strukeln over een lucefarsstokkie (=En ongeluk kan je zomaar overkomen) (Giethoorns)
- hij hi ginne zak mi erpel (=hij heeft geen zak met aardappelen (gezegd over een vader van een groot gezin) ) (Ossies)
- hij kent alle toal'n, behaalve betoal'n (=over een slechte betaler :) (Westerkwartiers)
- Ik heb hongu- vreet je je kop maar op ken je buikspreken (=Ik heb honger - we gaan over een (tijd) eten….) (Utrechts)
- Ik zou er met liefde een mittrailleur over halen/ Ik zou er zo een mittrailleur over willen halen (=Ik ben zo klaar met die (groep, etters , politici, etc etc) ( je hekel uitspreken over een groep of persoon)) (Utrechts)
- In een gelaskas gruut gebrocht zen (=Niet veel kennen of weten, maar over één zaak kunnen praten of afweten) (Hoeilaart)
- Laat um/der maar sjchuiven! (Antwoord op iemand die in negatief denigrerende zin spreekt over een ander alsof hij of zij ze niet op een rij heeft) (=Hij heeft t (financieel) beter voor elkaar dan jij (denkt)) (Utrechts)
- liëreker: ' k Em al op liëreker gezeet' n (=Bewonderende uitspraak over een vrouw) (Lebbeeks)
- Lietsje. (WT) (=Kinderspel: Met centen over een streep werpen) (Mechels (NL))
- over een halve staldeur scheiten (=iemand ongewenst zwanger maken) (Kalforts)
- over één nacht ies goan (=iets er zonder nadenken op wagen) (Westerkwartiers)
- per sjaos hochter zene kepie op (=de museumhouder viel over een naakt) (Munsterbilzen - Minsters)
- Pertil... (=Wordt honend gezegd over een mannelijk persoon.) (Zwevegems)
- Sloege su oek maar foor de tied was hy doad (=over een zeer langzaam iemand) (Leewarders)
- stront wie eet er ou gescheten? (=over een blasé persoon die zijn bescheiden afkomst ontkent) (Lokers)
- stront, wie eed a gesketen (=over een hoovaardig persoon wordt gezegd:) (Trejjens)
- stroont wie eet er ou gescheten? (=Zegt men over een hoogmoedig persoon) (Melseels)
- tis van Jantje in Mietje (=over een romantisch verhaal of film) (Maldegems)
- tizze gonsdich acht daag (=aanstaande woensdag, over een week) (Heldens)
- vandaag aacht daag (=vandaag over een week) (Wells)
- ze mag gezien wérren (=ze is mooi: gezegd over een meisje of vrouw met een mooi uiterlijk) (Meers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
