1018 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `het`
- aan de rand van het graf staan (=bijna dood zijn)
- aan de rand van het ravijn bloeien de mooiste bloemen (=de beste resultaten dragen tegelijkertijd de grootste risico`s)
- aan een balk, die uit het bos gehaald wordt, moet veel gehakt worden, voor hij in het huis past (=in een religieuze groep, vereniging, etc,: je kunt leden uit een gemeenschap winnen, maar hun moet wel geleerd worden zich aan te passen)
- aan gene zijde van het graf (=na de dood)
- aan het (sleep)touw houden (=bezig houden / aan het lijntje houden)
- aan het andere eind van de wereld (=heel ver weg)
- aan het eind van zijn akker zijn (=het geld is op)
- aan het eind van zijn Latijn zijn (=uitgeput zijn)
- aan het klokzeel hangen (=bekend maken)
- aan het kortste eind trekken (=in de ongunstigste positie zijn / verliezen)
- aan het laatje zitten (=bij de bron zitten / geld hebben)
- aan het langste eind trekken (=in de voordeligste positie zijn)
- aan het licht brengen (=bekend maken (bijz. van ongunstige dingen))
- aan het licht komen (=bekend worden van ongunstige dingen)
- aan het lijf schieten (=haastig aantrekken (kleding))
- aan het lijntje hebben/houden (=aan de praat houden / beloven, maar steeds weer uitstellen)
- aan het roer zitten/staan (=de leiding hebben)
- aan het verkeerde kantoor zijn (=iemand die je niet kan helpen)
- aan het verstand brengen (=duidelijk maken)
- aan het vinkentouw zitten (=in spanning iets afwachten en graag door willen)
- aan hetzelfde euvel mank gaan (=dezelfde fouten maken als iemand anders)
- achter het net vissen (=een kans missen)
- al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding (=wie zich mooi aankleedt wordt daarmee zelf nog niet mooi)
- al het goede komt van boven (=alle zegen komt van god)
- al moesten de kraaien het uitbrengen (=ooit wordt de zaak bekend)
- al voor heter vuren gestaan hebben (=er erger meegemaakt hebben)
- al zouden de raven het uitbrengen (=ooit wordt de zaak bekend)
- alle baat helpt zei de schipper, en hij blies in het zeil (=alle beetjes helpen)
- alles door het halsgat jagen (=alles opmaken aan eten en drinken)
- alles komt uit al moesten de kraaien het uitbrengen (=de waarheid komt altijd uit)
- alles op het spel zetten (=alles inzetten en mogelijk alles verliezen)
- als buurmans huis brand is het tijd om uit te zien. (=leer van andermans problemen)
- als de armoede binnenkomt vliegt de liefde het venster uit (=armoede betekent vaak het einde van vriendschappen en relaties)
- als de boeren niet meer klagen en de pastoors niet meer vragen, dan nadert het einde der dagen (=sommige mensen veranderen nooit)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- als de kalveren op het ijs dansen (=nooit)
- als de kat om de hete brij heen draaien (=iets wel willen, maar het niet durven)
- als de nood het hoogste is, is de redding nabij (=in hoge nood komt er vaak plotseling een oplossing)
- als een pareltje in het goud zitten (=zich tussen aangename personen (buren) bevinden)
- als een spin in het web (=de persoon of organisatie waar alles om draait)
- als een vis op het droge (=iemand die zijn draai niet kan vinden of daar niet thuis hoort)
- als het bier is in de man dan is de wijsheid in de kan (=van dronkaards verwacht men geen verstandige woorden)
- als het geen broertje is dan is het een zusje. (=het is één of het ander)
- als het geld op is, is het kopen gedaan (=zonder liquide middelen zijn er geen uitgaven meer mogelijk)
- als het hek van de dam is lopen de varkens in het koren (=als er geen toezicht is springen kinderen of ondergeschikten uit de band)
- als het hemd scheurt dan heeft het een gat (=wees niet vooraf al nodeloos bezorgd)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- als het in de kajuit regent ,druipt het in de hut (=als de baas problemen heeft, krijgen ook de ondergeschikten hun deel)
- als het kalf verdronken is dempt men de put (=pas als het te laat is, neemt men maatregelen)
- als het kind maar een naam heeft (=passend of niet, je moet het kunnen noemen (een naam geven))
956 betekenissen bevatten `het`
- de morgen doet het werk. (=`s morgens ben je het productiefst)
- het smelt als boter in de mond (=(van eten) het is erg mals)
- wat de heren wijzen moeten de gekken prijzen (=aan beslissingen van het hoger gezag moet men zich onderwerpen)
- lapsus memoriae (=aan het geheugen ontsnapt)
- op het sleeptouw houden (=aan het lijntje houden)
- op tui houden (=aan het lijntje houden)
- aan de veren kent men de vogel (=aan het uiterlijk (verzorging/kleding) kun je zien met wat voor iemand je te maken hebt)
- de kap maakt de monnik niet (=aan het uiterlijke kan men het innerlijke niet beoordelen)
- bakkerskinderen eten oud brood. (=aan het vak dat men uitoefent, besteedt men in zijn directe omgeving weinig aandacht.)
- in het getouw (=aan het werk)
- in het gareel spannen (=aan het werk zetten)
- van achteren kijkt men de koe in zijn gat (=achteraf is het makkelijk kritiek geven)
- achterna kakelen de kippen (=achteraf is het makkelijk kritiek geven)
- je leven in de waagschaal stellen (=actie ondernemen waarbij het eigen leven in gevaar kwam)
- vragen kost geen geld (=al heb je weinig kans, je kan het in elk geval maar vragen)
- de lijdensbeker tot de bodem ledigen (=al het slechte, tot het laatste toe, over zich heen krijgen)
- in de kiem smoren (=al van bij het begin doen stoppen)
- alles op haren en snaren zetten (=alle middelen aanwenden / alles in het werk stellen)
- het doel heiligt de middelen (=alle middelen zijn toegelaten, zolang het doel maar bereikt wordt)
- achter de wolken schijnt de zon (=alle nare dingen zijn tijdelijk en daarna wordt het beter)
- om den brode doen (=alleen werken voor het geld en niet omdat het werk fijn/leuk is)
- eet geen paaseieren op goede vrijdag (=alles op zijn tijd, het feest niet te vroeg vieren)
- een oude rot in het vak (zijn) (=alles van het vak afweten en alles weten hoe te doen)
- als de herder dwaalt dolen de schapen (=als de leider het verkeerd doet weten de mensen die hem volgen niet wat ze doen moeten)
- mal moertje mal kindje (=als de moeder te veel toegeeft zal het kind niet deugen)
- vele handen maken licht werk (=als een karwei samen wordt opgepakt is het snel en gemakkelijk gedaan)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- als je geschoren wordt, moet je stilzitten (=als er scherpe kritiek op je is (je wordt geschoren), kun je beter rustig wachten tot het voorbij is, in plaats van erop in te gaan)
- buiten zijn rekening gaan. (=als het anders loopt dan verwacht)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- het is maar een weet (=als het eenmaal bekend is, is het niet moeilijk meer)
- berouw komt na de zonde (=als het eenmaal gebeurd is komt pas de berouw)
- als de nood aan de man komt (=als het ernstig wordt)
- als puntje bij paaltje komt (=als het erop aankomt)
- bij nacht zijn alle katjes grauw en alle mondjes even nauw (=als het erop aankomt zijn we allen gelijk)
- gezelligheid kent geen tijd (=als het gezellig is, is het niet erg als het wat later wordt)
- mei koel en wak, veel koren in de zak. (=als het in mei nat en koud is wordt de opbrengst hoog)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- morgen gaat het beter (=als het vandaag niet zo best is gegaan...)
- als het schip lek is, gaan de ratten van boord. (=als het verkeerd loopt, laten valse vrienden je in de steek)
- allemans werk is niemands werk. (=als iedereen verantwoordelijk is, doet niemand het daadwerkelijk.)
- dan moet de wal het schip maar keren (=als iemand niet vooraf rekening houdt met een naderend probleem, dan moet het probleem maar daadwerkelijk in volle omvang ontstaan, en dan alsnog worden opgelost)
- laat je linkerhand niet weten wat je rechterhand doet (=als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten)
- gedeeld geheim, verloren geheim. (=als je een geheim doorvertelt is het geen geheim meer)
- een pakje wordt een zakje. (=als je een probleem niet aanpakt kan het zich uitbreiden en erger worden.)
- wie a zegt moet ook b zeggen (=als je eenmaal ergens aan begonnen bent, moet je het ook afmaken)
- wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het meest (=als je ergens nauw bij betrokken bent, geniet je het meeste voordeel ervan)
- grijze haren zijn kerkhofsbloemen (=als je grijze haren krijgt, ben je niet zo ver van het kerkhof)
- wie zwijgt, stemt toe (=als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen)
- niet geschoten is altijd mis (=als je het niet probeert, komt er ook niks van)
50 dialectgezegden bevatten `het`
-
Laotj eug linkse handj neet wete det de rechse aan 't wek is! (=Laat uw linker hand niet weten dat de rechter aan het werken is.) (Kinroois)
-
veur en nao 't aete kumtj alles inne sjakosj! (=voor en na het eten komt alles in orde!) (Kinroois)
- (=Als het meevalt gaat de boer worsten) (Achterhoeks)
- ('k) doch 't-iet! (= (ik) dacht het niet!) (Noordwijks)
- (h) eur oir'neen getuut (=Alsof ze het gehoord heeft) (West-Vlaams)
- De henj boven 't laken haoje. (=De handen boven het laken houden.) (Kinroois)
- dn duuvl ist wys (=niemand weet het) (Lichtervelds)
- Nae is niks anges es 't teengegestèldje van Jao! (=Neen is niets anders dan het tegengestelde van ja!) (Kinroois)
- `'t zal waal oetkome` zag de gek en hae zejdje zaegmael (=je kunt 't proberen, maar het zal niet helpen) (Weerts)
- `Aame` zach de köster van Zjwaame. (=het is uit, afgelopen.) (Roermonds)
- `En aunders ` `Gieen spaunders` (=op de vraag: `hoe gaat het voor de rest met u ` komt het antwoord:`alles gaat goed`) (Lokers)
- `Es` is 'n kròm lètter (=uitspraken die beginnen met het woordje `als` zijn maar veronderstellingen) (Steins)
- `je gaot nog lang niet doad he jochie /messie/wijfie II: Je gaat bij lange na niet dood/hemeluh .. wat een stank. (=iemand die stinkt na poepen op het toilet/wc) (Utrechts)
- `n zo ist e en niet aorester (=en zo is het en niet anders) (Flakkees)
- `t git (=het gaat) (Nijmeegs)
- `tèsse dei twie ès 't fèl oan`; ès 't nog oan? nèèje, 't ès oaf (=`tussen die twee is het ferm aan`; `Is het nog aan? Neen het is uit.) (Genker)
- `witte gè ut geld van Willem Holleeder, daor hè-k nie genogt vèèref veur `! (=`witwas jij het geld van Willem Holleeder ` (verrassend antwoord) ) (Tilburgs)
- `zot zôo zuut zat zèèn` (=zou het zo zoet genoeg zijn) (Tilburgs)
- ´T hee gen avaans. (=het is zinloos.) (Balens)
- ´t ken me gien spier schill´n (=het interesseert mij helemaal niets) (Westerkwartiers)
- ... dat 't e frang is (=... dat het een lieve lust is) (Veurns)
- ...tot het ne frang ès (=eeuwig) (Munsterbilzen - Minsters)
- ' ès rapper gezaach dan gedoeën (=het is sneller gezegd dan gedaan) (Munsterbilzen - Minsters)
- ' t is nao de wuppe (=het is naar de vaantjes) (Kortemarks)
- ''Bèste bang dat dien moel iëder verslete is es dien vot!?` (=opmerking als iemand je in het voorbijgaan niet groet) (Steins)
- 'dèè op het wèèr lèt èn op aaner mans hin wijver, dèè doehgt nie' (=die op het weer let en op andermans vrouwen, deugd niet) (Genker)
- 'et giet weer niet deur (=het gaat weer niet door) (Hoogeveens)
- 'Et is op z'n donders azzik 't lete ken. (=Ik kan het niet laten.) (Zaans)
- 'Et regent ouwe waive mit bajonette. (=het regent zo hard, dat het water opspat.) (Zaans)
- 'Et waait ouwe waive mit hoede op. (=het stormt.) (Zaans)
- 'Et wordt 'n waterskip vedaag. (=het wordt regenen vandaag.) (Zaans)
- 'Et wordt me te jauker (=het wordt me te duur) (Zaans)
- 'k ben den tronnot nog nie terug gewoon (=ik ben het werkritme nog niet terug gewwon) (Antwerps)
- 'k ben der bolwoirde van (=het wordt mij te veel (lawaai, complexe uitleg)) (Wevelgems)
- 'k ben nuh mijnen droad kwijt (=het verband niet meer zien) (Lovendegems)
- 'k ben tekikke (=ik ben het) (Kaprijks)
- 'k ben uit (uitgerokt) ; kan uitspelen (=ik heb gewonnen bij het kaartspel) (Sint-Niklaas)
- 'k docht bè (in) min eigen (=ik was aan het denken...) (Sint-Niklaas)
- 'k doent noë (=ik doe het niet graag) (Veurns)
- 'k e der gin itte of gin koue van (=het kan mij niet schelen) (Zelzaats)
- 'k ee d'r geeën goe ooëg' ip (=ik vertrouw het (zaakje) niet) (Waregems)
- 'k eint au mij zieel (=ik heb het zitten) (Vels)
- 'k em en neu vuidui gat (=Ik ben verjaard en het 1ste getal is veranderd.) (Hals)
- 'k em kaa (=ik heb het koud) (Antwerps)
- 'k Em kouw. (=Ik heb het koud.) (Roosendaals)
- 'k emmet aon mijne schreper (=ik heb het vlaggen) (Vels)
- 'k emmet gepeist (=ik had het wel gedacht / dat dacht ik al) (Wetters)
- 'k en der dere van (e van pet, e van put) (=het doet me leed) (Veurns)
- 'k èn dur min bekomst van (=het is genoeg geweest) (Sint-Niklaas)
- 'k en forten nodzak (=het geld valt uit mijn beurs (ik deel uit)) (Veurns)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
