37 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `gek`
- al te goed is buurmans gek (=van te veel goedheid wordt misbruik gemaakt)
- alle gekheid op een stokje (=maar nu liever ernstig)
- allemans vriend is allemans gek. (=als je iedereen te vriend wil houden, zal men misbruik van je maken.)
- als het melk regent, staan mijn schotels omgekeerd (=wanneer ergens iets voordeligs te verkrijgen valt, loop ik het steevast mis)
- beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald (=je kan beter iets voortijdig stoppen dan doorgaan tot het helemaal verkeerd gaat)
- de boon van de koek gekregen hebben (=geluk gehad hebben)
- de gek in de mouw dragen (=eigenaardigheden verbergen voor anderen)
- de gek met iemand steken (=spotten met iemand)
- de gekken krijgen de beste kaarten (=het geluk is met de dommen)
- de gekken krijgen de kaart (=dwaze en onverstandige mensen krijgen hun gelijk of ze dat hebben of niet)
- de omgekeerde wereld (=het tegenovergestelde van wat normaal en logisch is)
- doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. (=blijf vooral normaal doen)
- dwazen en gekken schrijven hun namen op deuren en hekken (=dwazen doen gekke dingen)
- een aangeklede aap (=een bespottelijk iemand)
- een gek en zijn geld blijven nooit lang bij elkaar (=geld uitgeven aan nutteloze en onnodige dingen)
- een klap van de molen gekregen hebben (=niet goed meer bij verstand zijn)
- elke gek heeft zijn gebrek (=er valt op iedereen wel iets aan te merken)
- er de gek mee scheren (=iets of iemand bespotten)
- er voor geknipt zijn (=er zeer geschikt voor zijn)
- geen mens zo gek of hij heeft een goeie trek. (=zelfs vreemde mensen hebben goede eigenschappen)
- gekke Henkie (=iemand die niets in de gaten heeft (bv. `Je denkt toch niet dat ik gekke Henkie ben ?`))
- gekken en dwazen schrijven hun namen op deuren en glazen (=dwazen doen gekke dingen)
- gekroesd haar, gekroesde zinnen (=vreemdelingen hebben andere zeden en gewoonten)
- gekruld haar, gekrulde zinnen (=vreemdelingen hebben andere zeden en gewoonten)
- het is sop en gekookt eten. (=het is hetzelfde.)
- het is van de gekke (=het zou niet mogen)
- hou ouder, hoe gekker. (=ouderen maken zich minder druk om wat anderen van hen denken)
- iets door een gekleurde bril zien (=op een bevooroordeelde manier naar de zaak kijken)
- op de eerste april zendt men de gekken waar men wil (=op 1 april worden grappen uitgehaald)
- van alle markten teruggekomen zijn (=nergens voor deugen)
- veel beloven en weinig geven, doet de gek in vreugde leven (=veel mensen zijn al blij met een belofte en geloven alles)
- verstand hebben van gekookt eten. (=ergens verstand van hebben.)
- wat de heren wijzen moeten de gekken prijzen (=aan beslissingen van het hoger gezag moet men zich onderwerpen)
- wie gekheid zaait zal dwaasheid oogsten. (=als je ongebruikelijke dingen doet krijg je ook ongebruikelijke resultaten)
- zachtgekookt ei (=onheldhaftig persoon)
- zijn rokje gekeerd hebben (=standpunten veranderen)
- zo gek als een deur (=stapelgek)
56 betekenissen bevatten `gek`
- voor heter vuren gestaan hebben (=al groter problemen gekend hebben)
- na gedane arbeid is het goed rusten (=als een klus geklaard is kan men er tevreden op terug kijken)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- ben je belatafeld (=ben je gek)
- van de ratten besnuffeld/gebeten zijn (=ben je nu helemaal gek!)
- dat heb ik nog nooit op een klomp horen spelen (=dat is al te gek)
- de dingen op hun kop zetten (=de dingen verkeerd of omgekeerd bekijken)
- de molen is/loopt door de vang (=de zaak of persoon is in de war (gek))
- goed gereedschap is het halve werk (=door de juiste hulpmiddelen te gebruiken wordt het karwei snel geklaard)
- volle krop, dolle kop. (=dronken mensen doen gekke dingen)
- dwazen en gekken schrijven hun namen op deuren en hekken (=dwazen doen gekke dingen)
- gekken en dwazen schrijven hun namen op deuren en glazen (=dwazen doen gekke dingen)
- ambt geeft verstand. (=een baan gekregen hebben zonder er iets van af te weten)
- op de lappen (=een beetje opgeknapt - op stap om te drinken)
- twee zotten onder één kaproen (=een gek is zelden alleen)
- de bom is gebarsten (=een langdurige spanning of conflict is tot een uitbarsting gekomen)
- een gehuurd paard en eigen sporen maken korte mijlen (=eigen bezit beschadigt men minder dan gekregen of gehuurd bezit)
- elkaar bij de neus nemen (=elkaar voor de gek houden)
- er een punthoofd van krijgen (=er compleet gek van worden)
- de soep wordt nooit zo heet gegeten, als zij wordt opgediend (=er worden meestal minder zware maatregelen toegepast dan was aangekondigd)
- iets hoog opnemen (=ergens zeer gekrenkt over zijn)
- niet wel bij het hoofd (=gek)
- niet goed snik zijn (=gek zijn (iemand))
- van God los zijn (=gek zijn, boven de wet staan)
- een klap van een lamme aap krijgen (=gekwetst worden)
- ruim zijn aandeel in `s werelds lief en leed gehad hebben (=genoeg geluk en tegenslagen gekend hebben)
- zo glad als een aal (=geslepen, uitgekookt, iemand die zich overal uitpraat)
- het is geen roofgoed (=het heeft veel geld (of moeite) gekost)
- wie het eerst komt, het eerst maalt (=het wordt toegekend aan degene(n) die het eerst komt)
- er loopt bij hem een streep door (=hij is een beetje gek)
- zijn eigen luizen bijten hem (=hij wordt gekweld door zijn eigen kinderen)
- oud mal gaat bovenal (=hoe ouder hoe gekker)
- gekke Henkie (=iemand die niets in de gaten heeft (bv. `Je denkt toch niet dat ik gekke Henkie ben ?`))
- iemand voor het lapje houden (=iemand iets wijs maken of voor de gek houden)
- kroes haar kroeze zinnen (=iemand met gekruld haar is wispelturig)
- iemand in de maling nemen (=iemand voor de gek houden)
- met iemand spelen als de kat met de muis (=iemand voor de gek houden)
- met iemand zijn voeten spelen (=iemand voor de gek houden)
- iemand bij de neus nemen (=iemand voor de gek houden; iemand bedriegen)
- geen man over boord zijn (=iets is niet zo erg, het had veel erger gekund)
- iemand in het ooitje nemen (=met iemand een grap uithalen of voor de gek houden)
- op salet zitten (=mooi aangekleed zijn en niet werken)
- gewogen en te licht bevonden (=na onderzoek afgekeurd zijn)
- hier niet zijn om vliegen te vangen (=niet gekomen om de tijd de verdoen)
- niet goed bij zijn hoofd zijn (=niet goed wijs zijn, gekke dingen doen)
- het achterste voor (=omgekeerd)
- met de noorderzon vertrekken (=onaangekondigd vertrekken en niets meer van zich laten horen)
- de berg heeft een muis gebaard (=ondanks de grote beloften is er vrijwel niets van terecht gekomen)
- op je paasbest zijn (=op zijn best gekleed en goed verzorgd zijn)
- petje af (=respect betonen voor hoe iemand iets voor elkaar gekregen heeft)
50 dialectgezegden bevatten `gek`
- `'t zal waal oetkome` zag de gek en hae zejdje zaegmael (=je kunt 't proberen, maar het zal niet helpen) (Weerts)
- ''kek mar uit mee oew gek bakkes, dolluk sloi ut klokske van Rome en dan blijvet zo ston'' (=Bekken trekken) (Waalwijks)
- 'k ben toch niet agtelijk , 'k ben toch niet besodemieterd, of wel dan (=ik ben toch niet gek) (Utrechts)
- 'k loat me gien oor'n aannaai'n (=ik laat me niet voor de gek houden) (Westerkwartiers)
- 't es iene va Lei (=gek zijn) (Aalsters)
- 't is gien gek die 't veurdut, moar die 't noadut (=degene die iets nadoet is niet goed bezig) (Westerkwartiers)
- 't Is hee knijns! (=Het is te gek voor woorden / Het is bij de konijnen af!) (Veens)
- 't is moar net wat 'n gek d'r veur geft (=daar kun je geen prijs aan verbinden) (Westerkwartiers)
- 't Ken te gek ôk! (=Dit gaat me te ver!) (Westfries)
- ' t is beeter droenke zien of zot, ' t deurt zolange nieë (=liever dronken dan gek) (Veurns)
- a es plasje zot (=iemand die volledig gek is) (Meers)
- a ne zot zalt grouë (=zelfs een gek weet dat) (Temses)
- Aa angt wee de kloon oët (=Hij doet weer gek) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- áánt begaaije (=te gek maken) (`t-Heikes)
- ae vangt / sloat d'r neffen / droat deur / zie ze vliegen / ee ne slag van de meulen g'ad (=hij is gek) (Wichels)
- aj gek word, komt joe in de kop an (=als je gek wordt, gebeurt het in je hoofd) (Klazienaveens)
- Akkerhel nog nie henne! (=Je zou er gek van worden!) (Luyksgestels)
- Anmun grope (=Houdt een ander voor de gek) (Flakkees)
- As de broek gespannen staat, ben je gek als je er niet voor 'slaat' (=De verleiding) (Giethoorns)
- As de broek gespannen staat, ben je gek als je er niet voor slaat (=verleiding) (Giethoorns)
- As die nog s wijs wordt is ie weer gek van blijdschap (=Hij is gek) (Leids)
- Ast er iet is.....da welle gekreege hemme van ozze lieven hiejer. Dan ist toch wel `TIJD` en een lijf in ozze bloewete. Ge zoo zot mutte zen, oem da deur een aander te loate verkloewete. (=Als er iets is dat we gekregen hebben van onzen Lieven Heer, dan is het toch wel `TIJD` en een lichaam in onzen bloten. Ge zou toch gek moeten zijn, om dat door iemand anders let laten verkloten.) (Geels)
- baeter ne kleene bek asne kleene gek (=beter een klein mondje dan een klein kontje (orgaan)) (Munsterbilzen - Minsters)
- bealchjen, gek dwan (=hard werken) (Fries)
- beeter gèk gepròt as gèk gedaon (=beter gek gesproken dan gek gedaan) (Tilburgs)
- beiye gek eworren (=ben je gek geworden) (Urkers)
- Belazerd, van de pot gerukt / gepleurd (=gek) (Haarlems)
- ben de gaei gek (=ben je gek) (Brabants)
- ben de helemaal betoeterd (=Ben je gek) (Nieuw-vossemeers)
- Ben de nouw 'n aartje betoeterd (=Ben je nou helemaal gek geworden) (Bredaas)
- Ben ie op oen achterheufd evallen (=Ben jij gek) (Hoogeveens)
- ben je belaai(e)tafeld (=ben je gek geworden) (Utrechts)
- Ben je besodemietu(r)t / besansodemieterd of zo, gèk?
Ben je Belaaitafelt ? (=ben Je gek geworden) (Utrechts)
- Ben je door de ratten besnuffeld? (=Ben je gek geworden?) (Rotterdams)
- Bén je haartje besodemietert... ?! (=Ben je nou helemaal gek geworden?!) (Rotterdams)
- ben je nou belaartafeld (=ben je gek geworden?) (Westlands)
- Bende benukt (=Ben je gek) (Bredaas)
- bende gauw gek! (=ben je helemaal gek geworden!) (Bosch)
- bende ge naaw hillemoal gek geworre (=ben je nu helemaal gek geworden) (Brabants)
- bende gij nouw hellemoal gek geworre? (=ben je nou helemaal gek geworden?) (Brabants)
- bènde naa himmôl belaojtòffeld (=ben je gek geworden) (Tilburgs)
- Bende nou hillemoal betoeterd? (=Ben je nu helemaal gek geworden?) (Helenaveens)
- bende nou himmol betoetert (=ben je nu gek geworden) (Maas en waals)
- bende nouw eulemaol gek geworre (=je bent niet goed man!) (Oudenbosch)
- bezeik dien eige sjoon (=hou je zelf voor de gek) (Berg en Terblijts)
- bì je noe hlad gek! (=ben je nou helemaal gek) (Zeeuws)
- Bi'j gek of wi'j 't worden (=Ben je gek) (Giethoorns)
- Bi'j zestg (=Ben je gek ben je mal) (Giethoorns)
- bij hem zit ' n schroefke lös (=hij is een beetje gek) (Westerkwartiers)
- Bin je nou helemaal betoeterd (=Ben je nou helemaal gek) (Slands)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
