52 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `en me`
- daar zijn de daken met vlaaien bedekt (=daar is men rijk / Daar heeft men overvloed)
- dat is huilen met de pet op (=bedroevend resultaat)
- dat zijn aambeien met slagroom (=dat heeft niets met elkaar te maken)
- de vloer aanvegen met iemand (=iemand gemakkelijk kloppen/verslaan)
- denken met kousen en schoenen in de hemel te komen (=denken dat men zich niet moet inspannen)
- dieven met dieven vangen (=mensen die niet eerlijk zijn of gemeen, moet je op dezelfde manier ook behandelen)
- dweilen met de kraan open (=geen kans op succes hebben, omdat men de symptomen bestrijdt zonder de oorzaak aan te pakken)
- een hen met sporen. (=een bazige vrouw.)
- een koude mei een gouden mei. (=koude in mei is goed voor het land)
- een meid en een aardappel kies je zelf (=een vrouw kun je niet door iemand anders laten uitkiezen)
- een mens is alleen onmisbaar bij zijn begrafenis (=niemand is onmisbaar.)
- een mens is geen aardappel (=iedereen heeft zo nu en dan behoefte aan ontspanning)
- een mens moet werken voor de brok en voor de rok. (=je moet werken om te kunnen eten en kleding te kunnen kopen.)
- een paard dat stormt en een meisje dat wil trouwen zijn niet tegen te houwen. (=niet tot iets anders te bewegen)
- een paard met een zachte mond moet men met zachte toom besturen. (=zachtaardige mensen moet men niet streng behandelen)
- een tien met een griffel en een zoen van de juffrouw (=in de volksmond: De beste beloning voor een 19e eeuws schoolkind)
- er een melkkoetje aan hebben (=er veel voordeel uit kunnen halen)
- er komen met krabben en bijten (=er met heel veel moeite komen)
- er niet van kunnen meespreken (=er niets over weten)
- geen complimenten maken met (=niet ontzien, beslist optreden)
- geen mens is zijn eigen maker. (=beoordeel iemand niet om hun uiterlijk.)
- geen mens zo gek of hij heeft een goeie trek. (=zelfs vreemde mensen hebben goede eigenschappen)
- geen teken van leven meer geven (=niets meer van zich laten horen)
- geen tien paarden brengen me daar naar toe. (=in geen geval ga ik daar naar toe)
- het is goed sollen met een dood paard. (=iemand die geen verzet biedt, is een makkelijk slachtoffer)
- het is water en melk (=het is een futloze zaak)
- huilen met de wolven in het bos (=het er niet mee eens zijn maar wel de baas gelijk geven en bevestigen)
- iemand blij maken met een dode mus (=iemand iets goeds in het vooruitzicht stellen, dat uiteindelijk waardeloos zal blijken te zijn)
- iemand doodverven met iets (=iemand bestemd voor een post achten, iemand als de dader van iets afschilderen (doodverf is grondverf)[1])
- iemand koeien met gouden horens beloven (=iets moois beloven maar niet nakomen)
- iemand van het hoofd tot de voeten meten (=iemand heel nauwkeurig onderzoeken)
- in het schuitje zitten en mee moeten varen (=mee moeten doen, zich niet meer kunnen terugtrekken)
- kaart, keurs en kan, bederven menig man. (=ten onder gaan aan gokken, vrouwen en drank)
- koeien met gouden horens beloven (=het onmogelijke beloven)
- komen met de paal als het brood in de oven is (=te laat komen)
- lopen als een muis in een meelton (=onrustig heen en weer lopen)
- men vangt meer vliegen met honing/stroop dan met azijn (=door vriendelijk te zijn bereik je meer bij iemand dan met lelijke woorden)
- men wordt wel door een mestkar maar niet door een rijtuig overreden (=goed opgevoede mensen beledigen anderen minder)
- met alle winden meedraaien (=altijd iedereen gelijk geven)
- met de ogen meten (=schatten)
- met een metworst naar een zij spek gooien (=iets weinig waardevols opofferen om iets waardevols terug te krijgen)
- met passen en met meten wordt de meeste tijd versleten (=voorbereidingen zijn dikwijls het meest tijdrovend onderdeel van een taak)
- met twee maten meten (=niet voor alles of iedereen even streng zijn)
- naai geen zakken met zijde (=verspil geen dingen aan iets wat niet wordt gewaardeerd)
- reageren met de voeten (=door ergens weg te gaan, weg te blijven of niet meer terug te keren, aangeven dat men niet tevreden is)
- roeien met de riemen die je hebt (=je moet het doen met de middelen die je hebt.)
- tegen heug en meug (=met tegenzin doen)
- tranen met tuiten huilen/schreien (=heel erg huilen zonder dat het echt erg is)
- vang vossen met vossen (=je moet een slimme persoon vangen door slim te zijn)
- vegen met de spons van blanus (=een teleurstelling ondervinden)
125 betekenissen bevatten `en me`
- aan de veren kent men de vogel (=aan het uiterlijk (verzorging/kleding) kun je zien met wat voor iemand je te maken hebt)
- het tafellaken doorsnijden (=alle bindingen met iemand verbreken)
- zonder geluk vaart niemand wel (=alleen met hard werken komt men er niet, ook een beetje geluk is nodig om ergens te komen)
- lief en leed delen (=allerlei plezierige en droevige dingen met elkaar beleefd hebben)
- als `t schip zinkt dan zinkt ook de lading (=als een zaak bankroet gaat, dan is men meestal ook alles kwijt)
- als oude honden blaffen, is het tijd om uit te zien (=als ervaren mensen waarschuwen moet je luisteren)
- in de nood eet de duivel vliegen. (=als je in nood verkeert, stel je je tevreden met dingen die je anders zou weigeren.)
- begaan zijn met (=bedroefd zijn omdat het met iemand niet goed gaat, meeleven met)
- van wal steken (=beginnen met spreken, beginnen met een verhaal)
- van leer trekken (=beginnen met vechten, duidelijk laten merken dat iets als vervelend ervaren wordt)
- de kerk in het midden laten (=bij een meningsverschil geven beide personen wat toe om het eens te worden)
- voeling houden met (=contact houden met)
- dat is de druppel die de emmer doet overlopen (=dat is maar een kleine ergernis, maar samen met wat er al gebeurd is, wordt het niet meer geaccepteerd)
- herenzonden boerenleed. (=de gewone mensen boeten voor de fouten van de mensen met macht)
- zoete broodjes bakken (=dingen zeggen om een goede indruk achter te laten bij mensen met invloed)
- iemand links laten liggen (=doen alsof iemand er niet is, niet bemoeien met iemand)
- de ochtendstond/morgenstond heeft goud in de mond (=door vroeg te beginnen kan men meer werk verrichten)
- volle krop, dolle kop. (=dronken mensen doen gekke dingen)
- een leugentje om bestwil (=een leugen met een goede bedoeling)
- iets in petto houden (=een mededeling voor later bewaren)
- dat zijn twaalf eieren en dertien kuikens. (=een meevaller)
- advocaat van de duivel spelen (=een mening geven waar je het zelf niet mee eens bent, maar die je geeft om reacties uit te lokken)
- de wind waait uit die hoek (=een mening van iemand uit een bepaalde groep/partij)
- de mens zal bij brood alleen niet leven. (=een mens heeft niet alleen lichamelijke maar ook geestelijke behoeftes.)
- door schade en schande wordt men wijs (=een mens leert het beste van z`n fouten)
- een gouden zadel maakt geen ezel tot paard. (=een mens verandert niet door uiterlijkheden)
- altijd brood eten verdriet ook. (=een mens wil ook eens een verzetje.)
- een patat geven (=een mep geven)
- iemand het voordeel van de twijfel gunnen (=een onzekere factor voor hem zo gunstig mogelijk laten meetellen)
- de kool en de geit sparen (=een oplossing vinden waar beide partijen tevreden mee kunnen zijn)
- het hart op de goede plaats hebben (=een oprecht en menslievend karakter hebben)
- de muren hebben oren (=er kan ongewenst worden meegeluisterd door anderen)
- de soep wordt nooit zo heet gegeten, als zij wordt opgediend (=er worden meestal minder zware maatregelen toegepast dan was aangekondigd)
- er zijn kapers op de kust (=er zijn er die willen meeprofiteren)
- in zijn sas zijn (=erg tevreden met iets zijn of plezier met iets hebben)
- iets in de vingers hebben (=ergens ervaring en deskundigheid over hebben opgebouwd, waardoor men met grote kwaliteit en zonder fouten te maken, zich hiermee bezig kan houden)
- een oude vogel is niet licht te vangen. (=ervaren mensen laten zich niet makkelijk foppen.)
- een oude rat vindt licht een gat. (=ervaren mensen weten vaak een oplossing te vinden)
- jezelf tegenkomen (=geconfronteerd worden met de gevolgen van je eigen acties.)
- uit de kleine kinderen zijn (=geen kleine kinderen meer hoeven opvoeden)
- een hart van steen hebben (=geen medelijden met anderen hebben)
- kind noch kraai hebben (=geen nazaten of andere familieleden hebben, alleen rekening moeten houden met zichzelf)
- al zijn kruit verschoten hebben (=geen verdere oplossingen meer weten - niet meer verder kunnen)
- eten uit de korf zonder zorg (=geen zorgen meer hebben over zijn levensonderhoud)
- geluk is de kunst een boeket te maken van de bloemen waar je bij kunt (=gelukkig leven met de gegeven mogelijkheden/beperkingen)
- als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg gaan (=genoegen nemen met wat er beschikbaar/mogelijk is)
- op één been kan je niet lopen. (=gezegd als je één drankje gehad hebt en meer wilt)
- een goede gevel versiert het huis. (=gezegd over mensen met een grote neus)
- met onwillige honden is het slecht hazen vangen (=het is moeilijk om samen te werken met mensen die niet willen)
- het ene oor in, het andere weer uit (=het wel horen en meteen weer vergeten)
8 dialectgezegden bevatten `en me`
- de konehinne kan lekker ehetn en me nie lekkerder as ik (=lekker gegeten) (Zeeuws)
- de stees èn me zich (=je belemmert mijn uitzicht) (Munsterbilzen - Minsters)
- ich bèn nog mieg èn me gezich (=laat in, of vroeg uit bed) (Munsterbilzen - Minsters)
- ik woe'en in bênaa waa ze kappe en snijn en mé de keurrewaage rijn.. (=ik woon in bonheiden waar ze kappen en snijden en met de kruiwagen rijden.) (Bonheidens)
- Ik wuen in Benaa, waa ze kappe en snaae en me de keurrewage raae (=Ik woon in Bonheiden, waar ze kappen en snijden en met de krijwagen rijden) (Bonheidens)
- lievër e koet èn mëne sjoen, dan ne sjoen èn me koet (=ik verkies een gat in mijn schoen boven een schoen in mijn gat) (Munsterbilzen - Minsters)
- me jeske en me këbeske, ich bèn voert (=kom, geef me alles wat van mij is, dat ik hier rap weg ben) (Munsterbilzen - Minsters)
- Me Sint-Jan zoe hiët ast kan, en me Sinte-Peter ist nôg hiêter . (=Met Sint-Jan zo heet als het kan, en met Sint-Peter is het nog heter.) (Kastels)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
