21 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `de man`
- aan de man brengen/helpen (=verkopen)
- als de nood aan de man komt (=als het ernstig wordt)
- als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan (=drank verdringt gezond verstand)
- als het bier is in de man dan is de wijsheid in de kan (=van dronkaards verwacht men geen verstandige woorden)
- de derde man brengt de spraak aan (=drie hebben gemakkelijker een gesprek dan twee)
- de gaande en komende man (=iedereen die komt opdagen)
- de kleren maken de man (=iemands kleding bepaalt het aanzien dat hij krijgt)
- de lange weg maakt een moede man (=een langdurige ziekte leidt tot uitputting)
- de man wel, maar het paard niet (=niet helemaal eerlijk zijn)
- de manchetten aandoen (=boeien aandoen)
- de mantel naar de wind hangen (=steeds de opinie van de anderen volgen)
- de rotte appels uit de mand halen (=de minder getalenteerde personen wegsturen, de minder goede dingen sorteren van de goede dingen)
- door de mand vallen (=doorzien worden)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- het ligt aan de schaatsen en nooit aan de man. (=men geeft het gereedschap eerder de schuld dan zichzelf)
- iemand de mantel uitvegen (=iemand hevig uitfoeteren)
- iets aan de man brengen (=iets verkopen)
- iets met de mantel der liefde bedekken (=iets niet met anderen bespreken maar stilzwijgen en accepteren)
- onder de mantel van (=onder de schijn van)
- op de man af (=direct, zonder omwegen)
- wat de vrouw graag mag, eet de man elke dag. (=mannen eten wat hun vrouw kookt, ook als het niet hun favoriete gerecht is)
18 betekenissen bevatten `de man`
- op de vingers kijken (=(Op een vervelende manier) scherp toezien hoe iemand iets doet, zodat elke fout direct opgemerkt wordt)
- alles malletje naar malletje doen/maken (=alles steeds weer op precies dezelfde manier doen)
- goed voorbeeld doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- goed voorgaan doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- de prins op het witte paard (=de man van je dromen)
- de haan is de baas als de hen niet thuis is. (=de vrouw is de baas in huis, ook al vindt de man van niet)
- je trekken thuis krijgen (=door anderen op dezelfde manier behandeld worden als je hun behandelde (bv met een streek))
- je mag wel ergens anders honger krijgen, als je thuis maar komt eten. (=een getrouwde man mag wel met knappe meisjes flirten, daar moet het bij blijven.)
- een oude bok lust nog wel een jong/groen blaadje (=een oude man is nog wel seksueel geïnteresseerd in een jong meisje)
- het is de toon die de muziek maakt (=het gaat om de manier waarop iets gezegd wordt)
- het dunnetjes overdoen (=het nog een keertje op dezelfde manier herdoen)
- het is goed aan hem besteed (=hij verdient het, hij zal er op de goede manier mee omgaan)
- dieven met dieven vangen (=mensen die niet eerlijk zijn of gemeen, moet je op dezelfde manier ook behandelen)
- het op een akkoordje gooien (=met elkaar afspreken iets op een bepaalde manier aan te pakken)
- met de maat waarmee gij meet, zal u weder gemeten worden (=op de manier zoals je een ander behandelt zal je ook zelf behandeld worden)
- op dezelfde voet voortzetten (=op dezelfde manier)
- iets door een gekleurde bril zien (=op een bevooroordeelde manier naar de zaak kijken)
- leer om leer zijn (=op gelijke manier straffen als de maner waarop iemand in de fout gegaan is)
17 dialectgezegden bevatten `de man`
- As d'r nen Mona Lisa op de baank (e) zit kriegie nen kearl 't hoes nich oet.* (=Als er een Mona Lisa op de bank zit krijg je de man de deur niet uit) (Twents)
- as de nood aan de man komt (=als de nood zich aandient) (Westerkwartiers)
- de haoën kan zoe hel kraeë as ter wilt, ët zin toch de hinne daaj de eer lègge (=de man mag zeggen wat hij wil, maar de vrouw beslist) (Munsterbilzen - Minsters)
- De kerrek is gróóter òs de tóóre (=De vrouw is groter dan de man) (Texels)
- De kliere maoke de vengt (=De kleren maken de man) (Antwerps)
- de liefde van de man geet dër de maog (=geen grotere liefde dan liefde voor lekker eten en drinken) (Munsterbilzen - Minsters)
- de man oet nog nen heiring waaj ter daud wos (=de man at nog een haring toen hij dood was) (Munsterbilzen - Minsters)
- de man oet nog nen heiring waaj ter daus wor (=dat is gemakkelijk) (Munsterbilzen - Minsters)
- de ploeme maoke de voëgel (=de kleren maken de man) (Bilzers)
- de stroutn afdwoële me iet / leurn (=rondgaan in de straten om iets aan de man te brengen) (Moorsel)
- kleer'n moak'n de man (=men maakt meer indruk als men mooi gekleed is) (Westerkwartiers)
- loopt deumenie mit de bul (stier). (=Als de nood aan de man komt .........) (Zaans)
- raech én zen smoel (=op de man af) (Munsterbilzen - Minsters)
- tgraut lëwaet ès haaj (=de man met grote mond is aangekomen) (Munsterbilzen - Minsters)
- van boëve blinke, mer vanonder stinke (=mooie kleren maken de man niet) (Bilzers)
- vrolaaj daaj meine datte liefde van de man dër de maog geet, hëbbe get hauch gemik (=de liefde van de man kan lager uitvallen dan gedacht) (Munsterbilzen - Minsters)
- vur un goej en lèkker mènneke gonge de mèskes vruuger ter bèèvert naor ut Meuleschots, St. Anneke's kepèlleke. (=Om aan de man te komen gingen vroeger (maar ook nu nog) de dames op bedevaart naar het Sinte Anna's kapelleke te Molenschot) (Tilburgs)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
