56 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `als de`
- al zo oud als de weg naar Kralingen (=erg oud)
- als de armoede binnenkomt vliegt de liefde het venster uit (=armoede betekent vaak het einde van vriendschappen en relaties)
- als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg gaan (=genoegen nemen met wat er beschikbaar/mogelijk is)
- als de boeren niet meer klagen en de pastoors niet meer vragen, dan nadert het einde der dagen (=sommige mensen veranderen nooit)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- als de bruid verpatst is wordt zij gewild. (=wat niet meer beschikbaar is lijkt aantrekkelijker voor anderen)
- als de dagen lengen begint de winter te strengen. (=wanneer de dagen korter worden komt de winter eraan)
- als de dagen lengen, gaan de nachten strengen (=het koudste deel van de winter valt na de kortste dag)
- als de dood zijn voor iets (=heel erg bang zijn voor iets)
- als de ene blinde de ander leidt vallen ze beiden in de gracht (=wanneer onbekwamen andere onbekwamen adviseren gaat het fout)
- als de ene hand de andere wast worden ze beide schoon (=de taak wordt gemakkelijk als je elkaar helpt)
- als de ganzen (=achter elkaar op een rijtje)
- als de herder dwaalt dolen de schapen (=als de leider het verkeerd doet weten de mensen die hem volgen niet wat ze doen moeten)
- als de kalveren op het ijs dansen (=nooit)
- als de kan vol is, loopt zij over. (=als je te veel drinkt komt het er weer uit)
- als de kat om de hete brij heen draaien (=iets wel willen, maar het niet durven)
- als de kat van honk is dansen de muizen op tafel (=als er geen toezicht is, doen de ondergeschikten hun zin)
- als de kat zich wast, komt er gewis een gast (=als de kat zich wast komt er visite.)
- als de maan vol is schijnt ze overal (=als iemand gelukkig is, kan iedereen dat zien)
- als de nood aan de man komt (=als het ernstig wordt)
- als de nood het hoogste is, is de redding nabij (=in hoge nood komt er vaak plotseling een oplossing)
- als de ragebol rust werkt de spin (=zonder onderhoud raakt `n huis (de omgeving) snel in verval)
- als de rechte Adam komt gaat Eva mee (=gezegd van `n meisje dat liever niet wil trouwen)
- als de stok stijf staat is de uil gaan vliegen (=zit je eenmaal met een erectie, dan is de wijsheid ver zoeken)
- als de vis goedkoop is stinkt ze (=de herkomst ergens van is niet te vertrouwen)
- als de vos de passie preekt boer pas op je ganzen (=een huichelaar is niet te vertrouwen)
- als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan (=drank verdringt gezond verstand)
- bekend staan als de bonte hond met de blauwe staart (=berucht)
- betalen als de paus geus wordt (=nooit betalen)
- brutaal als de beul (=zeer brutaal)
- dat gebeurt pas als de Paus een geus wordt (=dat gebeurt nooit)
- de haan is de baas als de hen niet thuis is. (=de vrouw is de baas in huis, ook al vindt de man van niet)
- de heler is net zo goed als de steler (=wie gestolen goed koopt is even slecht als de dief)
- er als de kippen bij zijn (=er razendsnel bij zijn)
- er naar uitkijken als de pastoor naar het geld in het kerkenzakje (=iets vol verwachting tegemoet zien)
- er uitzien als de dood van Ieper (=er slecht uitzien)
- eruit zien als de dood van ieperen (=er bijzonder slecht uitzien)
- het bekomt hem als de hond de knuppel na het stelen van de worst (=het valt hem zwaar tegen)
- het is beter de bakkers te paard, als de dokters. (=je kunt beter voldoende en gezond eten, dan straks naar de dokter te moeten)
- hooi als de zon schijnt (=je moet de gelegenheid gebruiken als die zich voordoet)
- hooien als de zon schijnt (=van de gunstige gelegenheid gebruik maken)
- klaar als de dag. (=overduidelijk)
- liefhebben als de appel van zijn oog (=erg veel van iemand houden)
- met iemand spelen als de kat met de muis (=iemand voor de gek houden)
- met Sint Juttemis als de kalveren op het ijs dansen (=nooit (Sint Juttemis valt op 17 augustus, en dan ligt er geen ijs))
- wat baten kaars en bril als de uil niet zien en lezen wil (=het is vruchteloos iemand te willen voorlichten als hij dat niet wil)
- wat baten kaars of bril, als de uil niet zien en wil. (=gezegd als een koppig iemand advies of hulp negeert)
- zo arm als de mieren (=straatarm)
- zo brutaal als de beul zijn (=erg brutaal zijn)
- zo oud als de straat. (=erg oud.)
24 betekenissen bevatten `als de`
- als het in de kajuit regent ,druipt het in de hut (=als de baas problemen heeft, krijgen ook de ondergeschikten hun deel)
- het is alle dagen visdag maar geen vangdag (=als de buit of vangst tegen valt)
- het ene woord haalt het andere uit (=als de ene persoon een grote mond opzet, krijgt die dat van de ander terug)
- komt men over de hond, dan komt men over de staart (=als de grootste moeilijkheden overwonnen zijn, dan komt de rest vanzelf)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als de kat zich wast, komt er gewis een gast (=als de kat zich wast komt er visite.)
- als de herder dwaalt dolen de schapen (=als de leider het verkeerd doet weten de mensen die hem volgen niet wat ze doen moeten)
- liggende maan, staande matrozen. (=als de maan op zijn kant staat komt er storm op zee)
- mal moertje mal kindje (=als de moeder te veel toegeeft zal het kind niet deugen)
- als het voeten heeft (=als de omstandigheden gunstig zijn)
- de ratten verlaten het zinkende schip (=als de omstandigheden verslechteren denken sommigen alleen aan zichzelf en vertrekken)
- in het donker zijn alle katten grijs/grauw (=als de situatie niet duidelijk is, zijn de zaken niet goed te beoordelen)
- altijd de kwade pier zijn (=altijd als de schuldige aangewezen worden)
- de aardappelen komen niet voor de eikenblaren (=boerenregel. De aardappelplant begint te groeien als de eik in het blad komt)
- de bezem uitsteken (=doen en laten wat men wil als de baas of leidinggevende er niet is)
- het zinkende schip verlaten (=ervandoor gaan als de zaak misgaat)
- het oog van de meester maakt het paard vet (=het werk gebeurt beter als de baas toezicht houdt)
- iemand iets in de schoenen schuiven (=iemand aanwijzen als de schuldige of als de verantwoordelijke voor een mislukking)
- iemand doodverven met iets (=iemand bestemd voor een post achten, iemand als de dader van iets afschilderen (doodverf is grondverf)[1])
- met zijn pink manoeuvreren (=iets als de beste kunnen)
- leer om leer zijn (=op gelijke manier straffen als de maner waarop iemand in de fout gegaan is)
- in het gareel lopen (ook: in de pas lopen) (=precies zo doen als de anderen)
- de aftocht blazen (=vertrekken als de situatie bedreigend of te moeilijk wordt)
- de heler is net zo goed als de steler (=wie gestolen goed koopt is even slecht als de dief)
50 dialectgezegden bevatten `als de`
- 't Es duvelkeskermis (=als de zon schijnt en het regent) (Hulsters (NL))
- 't oog van de meester moakt 't peerd vet (=als de baas aanwezig is wordt er harder gewerkt) (Westerkwartiers)
- 'tis moar nen bruinen (=als de zon zich niet laat zien en het weer overtrokken en regenachtig is) (Lokers)
- A de katte van us es dansn de muzn (=als de kat van huis is dansen de muizen) (West-Vlaams)
- a eet d'neef opgeten (=hij is verantwoordelijk, hij wordt aangewezen als de schuldige) (Meers)
- acht'r da 't moar zjuust es (=als de som maar uitkomt) (Waregems)
- alleen kènder en zaotë minse spraekë de woerd (=als de wijn is in de man, ligt de wijsheid in de kan) (Munsterbilzen - Minsters)
- as 'ne boer 'n hin slacht, ès de boer zik och de hin. (=als de boer zijn hen slacht...) (Genker)
- As 't kop van de rompe is eske'jn, is 't biest dood. (=als de kop van het lichaam is geschieden, is het dier dood.) (Sallands)
- as de doëch lenge geet de wênter strenge (=als de dagen lengen wordt het kouder) (Bilzers)
- as de herder slept, verdwoal'n de schoap'm (=als de directie fouten maakt, volgt het personeel) (Westerkwartiers)
- As de kat van huus is dan daanse de muze (=als de kat van huis is dansen de muizen) (Lunters)
- as de kat van uis es, dausen de muizen (=als de kat van huis is dansen de muizen) (Meers)
- as de meule klappen gef, piep'n de jong'n (=als de molen klappen uitdeelt, piepen de jongen) (Klazienaveens)
- as de nood aan de man komt (=als de nood zich aandient) (Westerkwartiers)
- as de verkes inne zomer stroei in hun bakkes haan daan ginkt onwière (=als de varkens in de zomer stro in hun muil hadden ging het onweren) (Heusdens)
- As de vloren vlaês ziên, zit d`r raegen in de loôch (=als de vloeren vochtig zijn, zit er regen in de lucht) (Sevenums)
- as de vrollie va heusde be hunne vulo weg zen daan es alté wa te beleive (=als de vrouwen van heusden met hun fiets weg zijn dan is er altijd wat te beleven) (Heusdens)
- As de zun in't westen steet, bint de lui'n 't drokst (=als de zon in het Westen staat, zijn de luien het drukst) (Twents)
- As de zwelven liêg vleegen guft `t raegen (=als de zwaluwen laag vliegen krijgen we regen) (Sevenums)
- as den hond en de verkes groes vrate, daan haan ze wurm (=als de hond en de varkens gras aten dan hadden zij wormen) (Heusdens)
- as soeëvës de kwakkërs kwakë, geet ët raengërë (=als de kikkers 's avonds zitten te kwaken, gaat het zeker regenen) (Munsterbilzen - Minsters)
- as te vloerë vochtig wieëne, hink onwaer èn de loch (=als de vloeren vochtig worden, komt er onweer) (Munsterbilzen - Minsters)
- as-te mieter oovernuut (=als de donderse bliksem opnieuw doen) (Tilburgs)
- asdaaj hërre kop oppe vêrke stond, oet niemes genen heedkeis mei (=die is zo lelijk als de nacht) (Munsterbilzen - Minsters)
- assër raengert doen vër waaj daaj van Mëstrich : het loëte valle ! (=als het regent doen we als de Maastrichtenaren : het laten vallen) (Munsterbilzen - Minsters)
- Aste kat van hus is, danse de muzze (=als de kat van huis is, dansen de muizen) (Slands)
- aste moes gon kakke, lot dan zen broek al mer zakke (=als de nood het hoogst is, is de redding nabij) (Bilzers)
- astën haoên nie kraeët ènt mërgëraud , dan geet ët raengëre of...den haoën ès al daud (=als de haan niet kraait in 't morgenrood, dan gaat het regenen...of de haan ligt dood !) (Munsterbilzen - Minsters)
- asten haon get vrig begint te kraeë, moete ze ze bekske mér taunaeë (=als de haan 's morgens altijd te vroeg kraait, wordt hem wel snel de bek toegenaaid) (Munsterbilzen - Minsters)
- asten hond noë hinnestront reik, héttër ziëker wier één misbreik (=als de hond naar kippestront ruikt, heeft hij er zeker weer ééntje misbruikt) (Munsterbilzen - Minsters)
- At Aspei ze lêmpke autgeet, zit Aspei èn den doenkele (=als de hemel valt, hebben we allemaal een blauwe muts) (Bilzers)
- at de vêrke zaot zin, zin de roëpe zoêr (=als de muis zat is, wordt het meel bitter) (Bilzers)
- Atte ooievaer op 1 been steet isse nie meer maagd (=als de ooievaar op 1 been staat is die zwanger) (Diems)
- Bèèter stijf gebloeëze as de moul verbrand. (=Beter stijf geblazen als de mond verbrand.) (Genker)
- d' r is gen begién te begesselen of ze zien urbié (=er als de kippen bij zijn) (Budels)
- dae gaaptj zich oet de her (=hij gaapt flink (her = scharnieren, als de deur ‘oet de her’ hangt, dan hangt hij dus uit de scharnieren)) (Heitsers)
- Dae sjtuk zich alles (zelf) in de vot (=Hij is zo gierig als de pest) (Gelaens (Geleens))
- dae stink waai de pês (=die stinkt als de pest) (Munsterbilzen - Minsters)
- das zjus pietsje den daud (=hij is zo bleek als de dood) (Munsterbilzen - Minsters)
- dat de plissë mér goed waer hëbbe (=als de poltie goed weer heeft, dan hebben wij het ook) (Munsterbilzen - Minsters)
- De beêsem oetstaeke (=Doen en laten wat men wil als de baas er niet is) (Weerts)
- de koëlentrain oppët spoër van Zwatberg noeë Bulzen (via Eek en Spörk) reesde koële mètte vleet en vae as joeng gaste moeste daaj goën bijeenraope (=als de kolentrein van Zwartberg naar bilzen, over eik en Spurk, voorbij wasgekomen, moesten we van onze ouders kolen rapen, want die vielen er genoeg van de open wagons) (Munsterbilzen - Minsters)
- De Meaële is inge raenvaogel. (WT) (=als de Merel fluit, komt er regen) (Mechels (NL))
- de moes nie altijd zik zin vür baeter te wiëne (=alle zorgen verdwijnen als de zon weer gaat schijnen) (Munsterbilzen - Minsters)
- de muize speele tiene in de keuke (=als de kat van huis is, dansen de muizen) (Gents)
- De pastuur e zenne colman gemet (=als de pastoor een volle schaal in de kerk heeft opgehaald (bijvoorbeeld wanneer er veel begrafenissen zijn) ) (Hoeilaart)
- de snei wô blif ligge, loert nog op nauwe snei (=als de sneeuw dagenlang blijft liggen, komt er nieuwe bij) (Munsterbilzen - Minsters)
- de vreugmes keumt ônger de hoeëmes oet (=als de onderrok onder de jurk uit komt) (Weerts)
- de wieës aad attet langer doert vër aut te rèste as vër miech te wiëene (=oud ben je pas als de tijd om uit te rusten langer wordt dan die om je moe te maken) (Munsterbilzen - Minsters)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
