393 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `als`
- als katten muizen, mauwen ze niet (=wanneer je aan het eten bent, praat je niet zoveel)
- als klap op de vuurpijl (=een verrassing)
- als los zand aan elkaar hangen (=zonder enige samenhang)
- als men van de duivel spreekt trapt men hem op zijn staart (=degene waarover men spreekt, laat zich dikwijls op dat moment zien)
- als niet komt tot iet dan is het allemans verdriet (=een `parvenu` heeft dikwijls kapsones)
- als niet komt tot iet kent iet zichzelf niet (=een `parvenu` heeft dikwijls kapsones)
- als oude honden blaffen, is het tijd om uit te zien (=als ervaren mensen waarschuwen moet je luisteren)
- als paddenstoelen uit de grond schieten (=snel en in grote massa tevoorschijn komen)
- als Pasen en Pinksteren op één dag vallen (=iets wat nooit zal gebeuren)
- als proefkonijn dienen (=dienen voor een of ander experiment)
- als puntje bij paaltje komt (=als het erop aankomt)
- als sardientjes in een blik (=stijf boven op elkaar; dicht opeen)
- als sneeuw voor de zon verdwijnen (=ergens niets van over blijven)
- als twee honden vechten om een been loopt de derde ermee heen (=als twee mensen ruzie maken, profiteert een derde ervan.)
- als warme broodjes over de toonbank gaan (=zeer goed verkopen)
- als winnaar/beste uit de bus komen (=iets of iemand blijkt het beste te zijn)
- als zwijnen aan de bak gaan (=zonder te bidden gaan eten.)
- alsof er een engeltje over je tong piest (=iets lekker vinden)
- arbeiden als een galeislaaf (=erg hard werken)
- balen als een stier (=er een gloeiende hekel aan hebben)
- balsem in de wonde gieten (=het leed verzachten)
- bekend staan als de bonte hond met de blauwe staart (=berucht)
- beminnen als het licht van zijn ogen (=erg graag zien)
- betalen als de paus geus wordt (=nooit betalen)
- beter een blind paard dan een leeg halster. (=beter iets dan niets)
- bij elkaar passen als twee trommelstokken (=goed bij elkaar passen)
- branden als een (tiere)lier (=een heel erg hevige brand)
- branden als een fakkel (=zeer fel branden)
- brutaal als de beul (=zeer brutaal)
- buig de boom als hij jong is (=goede gewoonten kunnen het beste al jong worden aangeleerd)
- dat gaapt als een oven (=dat is onwaarschijnlijk)
- dat gaapt zo wijd als een oven (=dat is hoogst onwaarschijnlijk)
- dat gaat erin als klokspijs (=dat gaat er gemakkelijk in)
- dat gebeurt pas als de Paus een geus wordt (=dat gebeurt nooit)
- dat hangt als een schijthuis boven de gracht (=dat is overduidelijk)
- dat is een aalshuid (=dat is van weinig waarde)
- dat is een waarheid als een koe (=dat is overduidelijk waar)
- dat is zo breed als het lang is (=dat verandert niets aan de zaak)
- dat is zo vast als een huis (=dat is zeker)
- dat komt als eb en vloed. (=het komt en gaat, het wisselt)
- dat komt als mosterd na de maaltijd (=dat komt op een moment dat het geen nut meer heeft)
- dat past als een vuist in een oog (=dat past helemaal niet)
- dat slaat als een knots op een kangoeroe (=dat choqueert je)
- dat slaat als een tang op een varken (=dat slaat nergens op)
- dat sluit als een haspel in een zak (=dat raakt kant noch wal)
- dat staat als een paal boven water (=dat is een absolute zekerheid)
- de boer eet vis als het spek op is (=je moet tevreden zijn met wat je hebt)
- de haan is de baas als de hen niet thuis is. (=de vrouw is de baas in huis, ook al vindt de man van niet)
- de heler is net zo goed als de steler (=wie gestolen goed koopt is even slecht als de dief)
- de koe van de pastoor eet iedere dag mals gras (=wie trouw is aan machtige mensen, heeft een heerlijk leven)
311 betekenissen bevatten `als`
- een goed gelaat is de beste geleidebrief. (=als je knap bent krijg je veel voor elkaar)
- wie een hond wil slaan, vindt altijd wel een stok (=als je kritiek wil hebben op iemand, vind je altijd wel een reden)
- alle havens schutten wind (=als je meedoet deel je mee in de winsten)
- veel varkens maken de spoeling dun (=als je met veel bent, moet je ook met veel delen)
- gereed geld dingt scherp. (=als je meteen betaalt gaat de verkoop sneller)
- waar geen aardappelen gepoot worden, zullen er ook geen groeien (=als je niet een goed begin voor iets legt, zal er ook niets van worden)
- geen bericht is goed bericht (=als je niet weet hoe het met iets of iemand gaat, kun je ervan uitgaan dat het goed gaat, zolang je geen slecht bericht ontvangt)
- gissen doet missen (=als je niet zeker bent van je zaak maar gokt, gaat het meestal fout)
- een geplaveide weg is des duivels oorkussen (=als je niets doet en lui bent, doe je ook niks goeds / mensen die zich vervelen omdat ze niets te doen hebben, kunnen tot de slechts dingen komen daardoor)
- handen in de schoot geeft geen brood. (=als je niets doet verdien je ook niets)
- geen spreker die een zwijger verbetert. (=als je niets zegt zeg je niets verkeerds)
- wie gekheid zaait zal dwaasheid oogsten. (=als je ongebruikelijke dingen doet krijg je ook ongebruikelijke resultaten)
- ouderdom komt met gebreken (=als je ouder wordt ga je van alles mankeren)
- gedeelde smart is halve smart (=als je over problemen praat, dan kan je het makkelijker verwerken / door de problemen/ellende van een ander is het gemakkelijker de eigen problemen/ellende te dragen)
- kalmte zal je redden (=als je rustig blijft gaan de dingen beter)
- de liefde kan niet van één kant komen (=als je samen iets doet zal ieder moeten bijdragen)
- als de kan vol is, loopt zij over. (=als je te veel drinkt komt het er weer uit)
- wie zijn klomp breekt, schiet gemakkelijk uit zijn slof (=als je wordt teleurgesteld, kun je gemakkelijk boos worden)
- goed voorbeeld doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- goed voorgaan doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft (=als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten)
- een groene Kerstmis een witte Pasen. (=als Kerst warm is wordt Pasen koud)
- meeuwen op het land, onweer aan het strand. (=als meeuwen het binnenland intrekken omdat er slecht weer op zee is)
- oude liefde roest niet (=als men al lang verliefd is, verdwijnt die liefde niet meer)
- een gegeven paard mag men niet in de bek kijken. (=als men een geschenk krijgt, dan moet men niet zoeken of er hier of daar wat aan mankeert.)
- wat men afdingt is het eerst betaald (=als men het goedkoop krijgt, is het vlugger betaald)
- honger maakt rauwe bonen zoet (=als men honger heeft, smaakt alles)
- wie vuur eet schijt vonken (=als men iets gevaarlijks onderneemt krijgt men nare gevolgen)
- wat het huis verliest, brengt het weer terug (=als men iets in huis zoek maakt, komt het meestal vanzelf weer tevoorschijn)
- de kruik gaat zo lang te water tot ze barst/breekt (=als men steeds risico`s blijft nemen, gaat het een keer mis)
- men moet de schapen scheren maar niet villen (=als men uit hebberigheid de inkomstenbron opoffert heeft men niets meer voor in de toekomst)
- oude paarden jaagt men aan de dijk (=als men zijn taak niet goed meer aankan, wordt men ontslagen)
- in zijn achterhoofd hebben (=als reserve klaar hebben)
- de appel wegdragen/winnen (=als schoonste erkend worden)
- iemand in de buik straffen. (=als straf geen eten geven.)
- als twee honden vechten om een been loopt de derde ermee heen (=als twee mensen ruzie maken, profiteert een derde ervan.)
- twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen (=als twee personen van een verschillend geloof trouwen, gaat het zelden goed)
- wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen (=als twee strijdende personen of partijen zich richten op elkaar, kan een ander daarvan profiteren door zich datgene toe te eigenen waar om gestreden wordt)
- haar wil is wet (=als wat zij wil niet gebeurt, dan ontstaan er grote conflicten)
- uitdrogen als een Harderwijker (=alsmaar vervelender worden)
- zitten alsof men een luis in zijn oor heeft (=alsof hij door zijn geweten beschuldigd wordt)
- altijd de kwade pier zijn (=altijd als de schuldige aangewezen worden)
- of je worst lust! (=antwoord als iemand `Wat?!` zegt)
- armoe met eren kan niemand deren. (=arm zijn is niet erg als je maar eerlijk bent)
- van leer trekken (=beginnen met vechten, duidelijk laten merken dat iets als vervelend ervaren wordt)
- geef het veulen geen haver en het kind geen brandewijn. (=behandel kinderen niet als grote mensen)
- waar twee kijven hebben twee schuld (=beide personen hebben schuld als ze ruzie met elkaar maken)
- elk heeft genoeg in eigen tuin te wieden. (=bekritiseer geen anderen als je zelf niet perfect bent)
- beter onbegonnen dan ongeeindigd (=beter niet beginnen als men het niet kan afwerken)
- de aardappelen komen niet voor de eikenblaren (=boerenregel. De aardappelplant begint te groeien als de eik in het blad komt)
50 dialectgezegden bevatten `als`
- ache (=als je) (Essens)
- ache juuk et motte krabbe (=als het jeukt moet je krabben) (Mays)
- acht'r da 't moar zjuust es (=als de som maar uitkomt) (Waregems)
- agge denkt des goed (=als je denkt dat het goed is) (brabants)
- agge mar leut et (=als je maar plezier hebt) (Bergs)
- agge mar leut et (=als je maar pret hebt, dan is het goed) (Huijbergs)
- agge mar leut het (=als je maar plezier hebt) (Brabants)
- agge mar schik het (=als je maar plezier hebt) (Ossies)
- agge moar leut het (=als het maar gezellig is) (Tilburgs)
- agge nie moak dagge weg bin (=als je niet maakt dat je weg bent) (Geldermalsens)
- Agge Wouw op oewe rug aar ange, zoude nie naar Baarege verlange (=als je Wouw op je rug moest dragen zou je nooit naar Bergen op Zoom verlangen (naar iets verlangen dat zo goed als onbereikbaar is)) (Roosendaals)
- agge ötgaot moete oewen èèremoej töslaote. (=als je uitgaat moet je je geldzorgen even vergeten.) (Tilburgs)
- aggetmorwet (=als je dat maar weet) (Antwerps)
- Aggij nou nie oew bakkus houwt, dan slao ik um subbiet meepussaant dicht (=als jij nu niet je mond houd sla ik hem zo direct dicht) (Tilburgs)
- aggudèmarwet (=als je dat maar zeker weet) (Brakels (gld))
- Aggut nie mir wit vatte kit (=als je het niet meer weet gebruik je kit) (Geldermalsens)
- aggut nou nie doe, doegut nooit nie mir (=als u het nu niet doet, krijgt u nooit meer een kans) (Bredaas)
- ai geen kop heb kun ie ook nie uut roam kiekn (=als je geen hoofd hebt kun je ook niet uit het raam kijken) (Sallands)
- ai heide vreet, kuj bessems scheiten (=als je heide eet, kun je bezems poepen) (Noord-Veluws)
- Ai lui bint doa kun ie niks an doon, maar ai meu bint is't oe eig'n schuld (=als je lui bent kun je niets aan doen, maar als je moe bent is het je eigen schuld) (Twents)
- aij zitter gezooije en gebraaije (=hij is er als kind aan huis) (Hulsters (NL))
- ain stet op beurt kiekie altied veur, n gat. A-j ie nen stet op beurt kiek ie altied veur nen gat.* (=als je de staart op tilt kijk je altijd naar een gat) (Twents)
- Aisieliddere. (=als eerste over het ijs te lopen.) (Zaans)
- aj gek word, komt joe in de kop an (=als je gek wordt, gebeurt het in je hoofd) (Klazienaveens)
- Aj wilt drie'm möj in de Dinkel springn (=als wilt opdrijven dan spring je maar in de Dinkel) (Twents)
- Aj' t niet weet, maj mij wel vraogen, heur! (=als je het niet weet, mag je mij wel vragen, hoor!) (Hoogeveens)
- aje touwe aje toto (=had je het gehouden als je het gehad had) (Zeeuws)
- Ajje nou niet heul snel ... dan bejje de mijne (=als je niet heel snel ... dan zul je wat beleven) (Utrechts)
- Ak 't bij het goeie ende hebbe (=als ik het bij het goede eind heb) (Hoogeveens)
- Ak em aai bet ie (=als ik hem / haar aai dan bijt hij / zij) (Geldermalsens)
- Ak iets doe, doek het goed (=als ik iets doe, doe ik het goed) (Hoogeveens)
- Ak jou nie aar (=als ik jou niet had) (Brabants )
- ak mar es wies wès keej dervan zeej. (=als ik maar eens wist wat mijn vrouw ervan zou zeggen.) (Tilburgs)
- Ak mij niet vergisse (=als ik mij niet vergis) (Hoogeveens)
- ak naa mar wies wèk wô..........., dan hak òk wè, war paa.......!!! (=als ik nu maar eens wist, wat ik wilde............dan had ik ook wat, of niet vader..........!!!) (Tilburgs)
- Ak oe niet bekorte (=als ik u niet ontrief) (Hoogeveens)
- Ak oe niet ontrieve (=als ik je niet ontrief) (Hoogeveens)
- ak oe waar, vatte ik mèn (=als ik jou was, zou ik mij nemen) (Tilburgs)
- Ak oe zo heure (=als ik je zo hoor) (Hoogeveens)
- Ak oew, zak oew (=als ik je te pakken heb, dan zal ik je) (Roosendaals)
- ak van ô was zuk (zunnuk) .... (=als ik in uw plaats was zou ik...) (Sint-Niklaas)
- akket ha gekanne dan hakket gedoan (=als ik het had gekunnen dan had ik het gedaan) (Kaatsheuvels)
- al ken 't je toch niet skêle
as 't je toch niks skêle ken
as je toch niks uitmaakt (=als het je toch niet uitmaakt...) (Westfries)
- alle boatn (h) elpm, zei 't muuzetje, en 't piste in de zeeë (traditionele zei-spreuk, die gezegd wordt als iemand met goede bedoelingen iets doet waarvan men van tevoren weet dat het bitter weinig zal uithalen) (=alle baten helpen, zei 't muisje, en 't piste in de zee) (Klemskerks)
- alle zeil'n biezett'n (=doen zoveel als je kunt) (Westerkwartiers)
- alleen kènder en zaotë minse spraekë de woerd (=als de wijn is in de man, ligt de wijsheid in de kan) (Munsterbilzen - Minsters)
- alles ès mér ne wiët (=als je alles weet, is het leven gemakkelijk) (Munsterbilzen - Minsters)
- alles is moar 'n wiet (=als men iets weet is het niet ingewikkeld) (Westerkwartiers)
- Allièn es 't schip meej dubbeltjes oankomt (=Alleen als het schip met dubbeltjes aankomt) (Brakels (gld))
- allô (=uitdrukking die zoveel betekent als 'ga weg' 'laat mij met rust') (Leefdaals)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
