1698 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `ge`
- al etende krijgt men trek / honger. (=al etende krijgt men steeds meer trek (ook figuurlijk).)
- al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaalt haar wel (=leugens komen altijd uit)
- al krijg ik geld mee! (=dat doe ik beslist niet!)
- al moesten de kraaien het uitbrengen (=ooit wordt de zaak bekend)
- al te goed is buurmans gek (=van te veel goedheid wordt misbruik gemaakt)
- al vaak met dat bijltje gehakt hebben (=het werk al vaker gedaan hebben en weten hoe het moet)
- al voor heter vuren gestaan hebben (=er erger meegemaakt hebben)
- al zo oud als de weg naar Kralingen (=erg oud)
- al zouden de raven het uitbrengen (=ooit wordt de zaak bekend)
- alle dagen geen vetpot zijn (=er is armoede)
- alle dingen hebben twee handvatten. (=er zijn vaak meerdere manieren zijn om een situatie aan te pakken)
- alle gekheid op een stokje (=maar nu liever ernstig)
- alle goede dingen bestaan in drieën (=gezegd van iets waarvan men er twee heeft en een derde wil krijgen)
- alle havens schutten geen wind (=niet alles levert een voordeel op)
- alle heilige huisjes aandoen (=alle cafés onderweg bezoeken)
- alle hout is geen timmerhout (=niet iedereen beschikt over dezelfde kwaliteiten / niet alles is van voldoende kwaliteit)
- alle molenaars zijn geen dieven (=scheer niet iedereen over dezelfde kam)
- alle molens vangen wind. (=iedereen die meedoet zal een deel van de opbrengst opeisen)
- alle scheuten zijn geen rozen. (=uiterlijk bedriegt; niet alles is van hoge kwaliteit.)
- alle vis is geen bakvis (=niet alles is even dienstig (of handelbaar of lekker))
- alle waar is naar zijn geld (=van iets goedkoops mag je geen topkwaliteit verwachten)
- alle wegen leiden naar Rome (=er zijn veel manieren om je doel te bereiken / de uitkomst is altijd hetzelfde)
- allemans neus is geen kapstok. (=je moet niet alles aan iedereen vertellen.)
- allemans vriend is allemans gek. (=als je iedereen te vriend wil houden, zal men misbruik van je maken.)
- alles door het halsgat jagen (=alles opmaken aan eten en drinken)
- alles komt uit al moesten de kraaien het uitbrengen (=de waarheid komt altijd uit)
- als aan de grond genageld staan (=perplex staan)
- als apen hoger klimmen willen, ziet men gauw hun blote billen (=iemand die meer wil dan hij kan, maakt zich snel belachelijk)
- als bliksemafleider fungeren (=iemand die of iets dat de boze bui van iemand kan afleiden)
- als de boeren niet meer klagen en de pastoors niet meer vragen, dan nadert het einde der dagen (=sommige mensen veranderen nooit)
- als de bruid verpatst is wordt zij gewild. (=wat niet meer beschikbaar is lijkt aantrekkelijker voor anderen)
- als de dagen lengen begint de winter te strengen. (=wanneer de dagen korter worden komt de winter eraan)
- als de dagen lengen, gaan de nachten strengen (=het koudste deel van de winter valt na de kortste dag)
- als de kat zich wast, komt er gewis een gast (=als de kat zich wast komt er visite.)
- als de ragebol rust werkt de spin (=zonder onderhoud raakt `n huis (de omgeving) snel in verval)
- als de stok stijf staat is de uil gaan vliegen (=zit je eenmaal met een erectie, dan is de wijsheid ver zoeken)
- als door een adder gebeten zijn (=opeens fel reageren)
- als door een repel getrokken (=zeer mager)
- als een lam ter slachtbank geleid worden (=weerloos zijn)
- als een pilaarheilige (=onbeweeglijk, stijf)
- als een vis op het droge (=iemand die zijn draai niet kan vinden of daar niet thuis hoort)
- als er één schaap over de dam is, volgen er meer (=als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel)
- als hadden geweest is, is hebben te laat. (=niet zeuren over gedane zaken)
- als haringen in een ton zitten (=zich erg dicht op elkaar bevinden)
- als het geen broertje is dan is het een zusje. (=het is één of het ander)
- als het geld op is, is het kopen gedaan (=zonder liquide middelen zijn er geen uitgaven meer mogelijk)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- als het in de kajuit regent ,druipt het in de hut (=als de baas problemen heeft, krijgen ook de ondergeschikten hun deel)
- als het melk regent, staan mijn schotels omgekeerd (=wanneer ergens iets voordeligs te verkrijgen valt, loop ik het steevast mis)
- als het regent in mei, is april voorbij (=spreekwoord dat de spot drijft met spreekwoorden die open deuren intrappen)
2535 betekenissen bevatten `ge`
- het doel heiligt de middelen (=alle middelen zijn toegelaten, zolang het doel maar bereikt wordt)
- al zijn patronen verschieten (=alle mogelijkheden uitproberen)
- achter de wolken schijnt de zon (=alle nare dingen zijn tijdelijk en daarna wordt het beter)
- al het goede komt van boven (=alle zegen komt van god)
- het leven is meer dan eten en drinken. (=alleen eten en drinken vult geen leven.)
- de bastaard van de graaf wordt later bisschop (=alleen hoge heren kunnen hun buitenechtelijke kinderen een toekomst bieden)
- de Mammon dienen (=alleen maar belangstelling hebben voor geld)
- zonder geluk vaart niemand wel (=alleen met hard werken komt men er niet, ook een beetje geluk is nodig om ergens te komen)
- om den brode doen (=alleen werken voor het geld en niet omdat het werk fijn/leuk is)
- lief en leed delen (=allerlei plezierige en droevige dingen met elkaar beleefd hebben)
- iemand over de hekel halen (=allerlei slechte dingen vertellen over iemand)
- alles over een kam scheren (=alles en iedereen gelijk stellen)
- de kruik gaat zolang te water tot zij barst (=alles heeft zijn beperkingen)
- alles op het spel zetten (=alles inzetten en mogelijk alles verliezen)
- boven water zijn (=alles is bekend geworden of is teruggevonden)
- in kannen en kruiken zijn (=alles is geregeld)
- voor niets gaat de zon op (=alles kost geld en/of moeite)
- tot in de puntjes regelen (=alles nauwkeurig regelen)
- de volle laag krijgen (=alles over zich heen krijgen)
- iemand tot op zijn hemd uitkleden (=alles van iemand afnemen, een te hoge prijs laten betalen)
- iemand om zijn vinger (kunnen) winden (=alles van iemand gedaan (kunnen) krijgen of alles mogen)
- je uitkleden voor men naar bed gaat (=alles weggeven voor men sterft)
- overdag hebben waar men `s nachts van droomt (=alles zomaar in de schoot geworpen krijgen)
- ad acta leggen (=als afgedaan beschouwen)
- als het in de kajuit regent ,druipt het in de hut (=als de baas problemen heeft, krijgen ook de ondergeschikten hun deel)
- het is alle dagen visdag maar geen vangdag (=als de buit of vangst tegen valt)
- als de herder dwaalt dolen de schapen (=als de leider het verkeerd doet weten de mensen die hem volgen niet wat ze doen moeten)
- mal moertje mal kindje (=als de moeder te veel toegeeft zal het kind niet deugen)
- de ratten verlaten het zinkende schip (=als de omstandigheden verslechteren denken sommigen alleen aan zichzelf en vertrekken)
- vis begint aan de kop te stinken (=als een bedrijf een slecht management heeft)
- vele handen maken licht werk (=als een karwei samen wordt opgepakt is het snel en gemakkelijk gedaan)
- na gedane arbeid is het goed rusten (=als een klus geklaard is kan men er tevreden op terug kijken)
- waar meerderman komt moet minderman wijken (=als een machtig persoon iets zegt, moet de minder machtige zwijgen)
- als er één schaap over de dam is, volgen er meer (=als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- de kat de bel aanbinden (=als eerste een begin maken aan iets moeilijks (een lastige klus of een ingewikkeld gesprek))
- de spits afbijten (=als eerste ergens aan beginnen aan iets moeilijks)
- men noemt geen koe bont, of er is een vlekje aan (=als er allerlei vervelende dingen worden verteld is er vast wel iets van waar)
- kies het minste van twee kwaden (=als er enkel slechte oplossingen zijn, kiest men de minst slechte)
- als het hek van de dam is lopen de varkens in het koren (=als er geen toezicht is springen kinderen of ondergeschikten uit de band)
- als de kat van honk is dansen de muizen op tafel (=als er geen toezicht is, doen de ondergeschikten hun zin)
- komt tijd komt raad (=als er genoeg tijd overheen gaat, komt de oplossing vanzelf)
- als je geschoren wordt, moet je stilzitten (=als er scherpe kritiek op je is (je wordt geschoren), kun je beter rustig wachten tot het voorbij is, in plaats van erop in te gaan)
- aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet (=als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- berouw komt na de zonde (=als het eenmaal gebeurd is komt pas de berouw)
- bij nacht zijn alle katjes grauw en alle mondjes even nauw (=als het erop aankomt zijn we allen gelijk)
- gezelligheid kent geen tijd (=als het gezellig is, is het niet erg als het wat later wordt)
- morgen gaat het beter (=als het vandaag niet zo best is gegaan...)
- als de maan vol is schijnt ze overal (=als iemand gelukkig is, kan iedereen dat zien)
50 dialectgezegden bevatten `ge`
- ba, wè zèè de gè tòch un ont mènneke (=bah, wat ben jij toch een vervelend kereltje) (Tilburgs)
- bel mich mèr as ge traut zit (=met mij moet je geen welles-nietes spelleke) (Munsterbilzen - Minsters)
- bend ge gelemaal (=ben je helemaal gestoord?) (brabants)
- bende ge naaw hillemoal gek geworre (=ben je nu helemaal gek geworden) (Brabants)
- Buite gij, ge betoul gin huisuur. (=Een luide boer of scheet laten) (Bevers)
- champetter, op a gat stoet een letter, op a bille stoet een o, ge zè ne dikke merteko (=veldwachter rijmpje) (Meers)
- Da ge bedank sei da witte wah? (=Bedankt hoor) (Betuws)
- Da ge bedankt zèt, dè witte war! (=Je weet dat ik dankbaar ben!) (brabants)
- da ge bedankt ziet, dat wètte (=bedankt) (Genneps)
- Da ge bedankt zij da wette (=Dat je bedankt ben dat weet je) (Werkendams)
- da ge nie kepot hagelt (=bekijk het maar) (Betuws)
- da geet nog e stétsje krijge (=ge zult de gevolgen nog zien) (Bilzers)
- Da mug d'ein (=Dat moogt ge hebben) (Bevers)
- Da sieder anien oan (=Dat ziet ge dikwijls) (Heusdens)
- Da vain'k nie goe dao ge doa doe! (=Dat vind ik niet goed dat je dat doet!) (Betuws)
- da vuil'm da ge der rondlopt (=wat bent u een raar persoon) (Bredaas)
- da za teigen à jaket zèn (=ge moet er niet op rekenen) (Aalsters)
- daaj mauste nog daoge èn de miëlebiëk te weeke hange (=ge stinkt uren onder de wind!) (Munsterbilzen - Minsters)
- dan smaaten ze mee aa biëne (=Dan zijt ge al lang overleden) (Sint-Katelijne-Waver)
- das ne brief naar Rome waor ge gin aosum op zult krijge (=dat is een zinloze onderneming) (Oudenbosch)
- de bès mich ë sjaun miëbël (=ge zijt me een nette, een rare kwast) (Munsterbilzen - Minsters)
- de bés ne flaë plezante (=meent ge nu echt dat ge interessant zijt) (Munsterbilzen - Minsters)
- de bès zjus nen aop op ë stékske (=wat staat ge daar te niksen) (Munsterbilzen - Minsters)
- Dè ge bedaankt zet, dè witte war. (=Je bent bedankt) (Waalwijks)
- Dè ge bedankt zèt dè witte! (=je weet dat ik dankbaar ben) (Brabants)
- De griezel leup em over ge grauwe (=De rilling liep hem over de rug) (Giethoorns)
- Dè hadde gè gedôcht! (=Ik dacht het van niet!) (Liths)
- de hëbsët aoën zëne pjee (=ge hebt het aan je been(fr.pied)-je hebt het zitten) (Munsterbilzen - Minsters)
- de kens mich get (=ge kunt me wat) (Neerharens)
- de komplemènte van ons moeder èn ze lòt vraoge òf dè ge èfkes wilt kôome (=mijn moeder laat u groeten en vraagt om even langs te komen) (Tilburgs)
- de maus ëm hëbbe (=ge krijgt hem gratis, ik moet hem niet) (Munsterbilzen - Minsters)
- detala (o) ge is verschote (=uitgestalde waren onvoldoende tegen de zon beschermd) (Oudenbosch)
- dich konste ook wijsmaoke dattë piepële hoj aete (=u kunt ge ook alles wijsmaken (zelfs dat vlinders hooi eten)) (Munsterbilzen - Minsters)
- Die ge muug bent bende nog nie kwijt (=Als iemand te veel is, is hij nog niet weg) (Heezers)
- dievel: As ge van d'n dievel sprékt ziede zijne stèit (=Als je 't over iemand hebt die net opdaagt, zegt men:) (Lebbeeks)
- doeë kraai (g) ste de krélkeszeek van (=daar krijgt ge het van) (Bilzers)
- doen da ge zot zaa (=zich van de domme houden) (Heist-op-den-Berg)
- doet ô frak oan, straks scheirt ge nog ne fleuris op (=doe uw jas aan of binnenkort heb je een kou vast) (Sinnekloases en niekaarks)
- dor edde gè geen afjeiren mee (=dat zijn uw zaken niet) (Sint-Niklaas)
- dor edde gè niet mé te moaken!, dor edde geen affjeire mee! (=dat zijn uw zaken niet!) (Sint-Niklaas)
- dut mèr of jie nol hèt (=Doe maar alsof ge van niets weet) (Tongers)
- ê gê geljiuëf gê da nog (=ze maken je wat wijs) (Kaprijks)
- ê ge keu moar ziuë gemakkelijk zijn (=gewoon omdat het praktisch is) (Kaprijks)
- ê gê moe (nog) klabm (=je bent geen haar beter) (Kaprijks)
- ê ge zie guwder niet ! (=kijk eens hoe mooi !) (Kaprijks)
- ê ge zie guwder niets! (=moet je nu eens kijken!) (Kaprijks)
- ê ge zie-ta vanier (=dat zal niet gebeuren) (Kaprijks)
- ê gê zij nog ne proberen, gê ! (=nu wordt het nog mooier !) (Kaprijks)
- ê ge zoe-se toch wew diut doen (=er is geen land mee te bezeilen) (Kaprijks)
- ê ge zoe-ze een droi geevn (=de kinderen zijn lastig) (Kaprijks)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
