42 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `erge`
- aan de heidenen overgeleverd (=in zware moeilijkheden - in de macht van mensen zonder scrupules)
- aan de Turken overgeleverd zijn (=slecht behandeld, bedrogen, mishandeld worden)
- appels met peren vergelijken (=twee totaal verschillende dingen vergelijken)
- bergen kunnen verzetten (=veel taken kunnen verrichten; heel veel werk aankunnen)
- dan zijn we nergens (=dan is er geen oplossing)
- de haren ten berge (doen) rijzen (=ergens erg van (doen) schrikken)
- de koe is vergeten dat hij kalf geweest is. (=zeurende ouderen vergeten dat ze vroeger ook wild waren)
- een geloof dat bergen kan verzetten (=een sterk geloof)
- een ondergeschoven kindje zijn (=iets of iemand is miskend. Zie bedstede voor de letterlijke betekenis)
- er is altijd wel ergens een vogel die zingt (=er is altijd wel een lichtpuntje als je maar goed je oren en ogen open zet)
- ergens als kind in huis zijn (=ergens bekend of goed behandeld worden)
- ergens een potje kunnen breken (=ergens graag gezien zijn)
- ergens een potje te vuur hebben staan (=ergens noch wat zeer ongunstigs te verwachten hebben)
- ergens geen kwaad kunnen doen. (=een zeer positieve reputatie hebben ongeacht wat je doet)
- ergens gezien zijn als een rotte kool bij een groenvrouw (=er niet graag gezien zijn)
- ergens kind aan huis zijn (=ergens graag en vaak gezien zijn)
- ergens met lood in de schoenen naar toe gaan (=er verschrikkelijk tegen opzien)
- ergens over inzitten (=zich zorgen over maken over iets)
- ergens verzeild raken (=ergens onbedoeld terechtkomen)
- geen erger venijn dan kwade tongen. (=er is niets zo erg als dat men kwaad van je spreekt.)
- gouden bergen beloven (=heel veel (onmogelijks) beloven)
- haring of kuit ergens van willen hebben (=hij wil iets zeker weten of uitgezocht zien)
- het beste paard van stal vergeten. (=een belangrijk persoon over het hoofd zien)
- het beste paard van stal wordt overgeslagen (=grappige uitspraak wanneer iemand overgeslagen wordt)
- het hart ergens aan ophalen (=ergens van genieten)
- het middel is erger dan de kwaal (=de oplossing veroorzaakt nog meer schade)
- iemand ergens voor warm maken (=iemands interesse voor iets opwekken)
- je bekomst ergens van hebben (=ergens genoeg van hebben)
- je groen en geel ergeren (=je heel erg ergeren aan iets of iemand)
- je kruk ergens tussen steken (=ergens ter hulp komen)
- je licht ergens op laten schijnen (=iets duidelijk maken)
- je mag wel ergens anders honger krijgen, als je thuis maar komt eten. (=een getrouwde man mag wel met knappe meisjes flirten, daar moet het bij blijven.)
- je penaten ergens vestigen (=zich vestigen (zich ergens thuis voelen))
- kinderen die vragen worden overgeslagen (=brutale kinderen die altijd overal om vragen, worden genegeerd)
- leergeld betalen (=fouten maken tijdens het leren)
- moeten is dwang en huilen is kindergezang (=ik wil het wel doen, maar niet als het me verplicht wordt)
- uitgesteld is niet vergeten. (=uitstel is nog geen afstel)
- van kwaad tot erger komen/vervallen (=steeds erger worden)
- vergeld geen kwaad met kwaad (=wraak nemen is niet goed)
- woorden zijn dwergen, daden zijn bergen (=woorden doen weinig, daden maken het verschil)
- zo het handje thuis tost, tost het nergens (=uiteindelijk gaat er niets boven het eigen huis)
- zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens (=het is nergens zo goed als thuis)
235 betekenissen bevatten `erge`
- een groentje zijn (=(ook: Groen als gras zijn. ) ergens nog geen ervaring mee hebben)
- kinderen die zwijgen zullen ook nooit wat krijgen (=aanvulling op `Kinderen die vragen worden overgeslagen.`)
- zonder geluk vaart niemand wel (=alleen met hard werken komt men er niet, ook een beetje geluk is nodig om ergens te komen)
- als het in de kajuit regent ,druipt het in de hut (=als de baas problemen heeft, krijgen ook de ondergeschikten hun deel)
- de spits afbijten (=als eerste ergens aan beginnen aan iets moeilijks)
- als het hek van de dam is lopen de varkens in het koren (=als er geen toezicht is springen kinderen of ondergeschikten uit de band)
- als de kat van honk is dansen de muizen op tafel (=als er geen toezicht is, doen de ondergeschikten hun zin)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- een pakje wordt een zakje. (=als je een probleem niet aanpakt kan het zich uitbreiden en erger worden.)
- wie a zegt moet ook b zeggen (=als je eenmaal ergens aan begonnen bent, moet je het ook afmaken)
- wie scheep is moet varen (=als je ergens aan begonnen bent moet je er mee voortdoen)
- kunst baart gunst. (=als je ergens bedreven in bent zijn anderen toegevender en welwillender)
- genoeg voor een heel weeshuis. (=als je ergens heel veel van hebt)
- gaan doet komen (=als je ergens moeite voor doet komen dingen ook jouw kant op)
- wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het meest (=als je ergens nauw bij betrokken bent, geniet je het meeste voordeel ervan)
- wie zwijgt, stemt toe (=als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen)
- heeft de duivel het paard gegeten, dan neemt hij de toom ook nog. (=ben je eenmaal in de macht van slechte mensen, dan wordt het alleen maar erger)
- geen slapende honden wakker maken (=beter niet over een bepaald onderwerp beginnen / aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen)
- dat is de druppel die de emmer doet overlopen (=dat is maar een kleine ergernis, maar samen met wat er al gebeurd is, wordt het niet meer geaccepteerd)
- dat slaat als een tang op een varken (=dat slaat nergens op)
- de natuur is sterker dan de leer (=datgene wat aangeleerd is wordt gauw vergeten)
- als de vis goedkoop is stinkt ze (=de herkomst ergens van is niet te vertrouwen)
- de laatste der Mohikanen zijn (=de laatste zijn die nog ergens in gelooft)
- de wind eronder hebben (=de ondergeschikten hebben angst)
- de grote vissen eten de kleine (=de ondergeschikten moeten doen wat de baas zegt / het slachtoffer worden van overmacht.)
- het vuur aanblazen (=de ruzie erger maken)
- er de wind onder hebben (=de schrik erin hebben zitten bij ondergeschikten)
- van de wal in de sloot (helpen) (=de situatie verergeren in plaats van verbeteren)
- eind goed, al goed (=de tegenslagen zijn gauw vergeten als het goed afloopt)
- dat zaakje zal wel doodbloeden (=die kwestie zal geleidelijk aan wel worden vergeten)
- reageren met de voeten (=door ergens weg te gaan, weg te blijven of niet meer terug te keren, aangeven dat men niet tevreden is)
- tijd heelt alle wonden (=door het verloop van tijd worden herinneringen zwakker en de erge dingen minder erg)
- tijd slijt (=door het verloop van tijd worden herinneringen zwakker en de erge dingen minder erg)
- jezelf op de borst slaan (=duidelijk aan de omgeving laten weten dat men ergens bijzonder trots op is)
- met een rode letter aangetekend staan (=duidelijk vermeld , zodanig dat het zeker niet vergeten wordt)
- de mier aan iets/iemand hebben (=een erge hekel hebben)
- tweede viool spelen (=een ondergeschikte rol spelen.)
- nood doet zelfs oude vrouwen rennen (=een onverwachte situatie kan verrassende kwaliteiten naar boven brengen (vergelijkbaar met `angst geeft vleugels`))
- olie op het vuur gooien (=een situatie verergeren)
- open kaart spelen (=eerlijk zijn, niets verbergen)
- ruggespraak houden (=eerst ergens over moeten overleggen)
- de gek in de mouw dragen (=eigenaardigheden verbergen voor anderen)
- al voor heter vuren gestaan hebben (=er erger meegemaakt hebben)
- in zijn nopjes zijn (=erg blij ergens mee zijn)
- iemand wel kunnen villen (=erg kwaad zijn op iemand / Een erge hekel hebben aan iemand)
- het gras kunnen horen groeien (=erg verwaand zijn - ook gezegd als het ergens muisstil is)
- op voet van oorlog zijn/leven (=erge ruzie hebben)
- er van langs krijgen (=erge straf krijgen, al dan niet met een pak slaag)
- een doorn in het oog zijn (=ergens aan ergeren)
- de hand op iets leggen (=ergens aan kunnen komen)
18 dialectgezegden bevatten `erge`
- As em nie crepeert van de paan dan crepeert em van den oenger (=Als hij geen last heeft van pijn dan heeft hij (last van) erge honger) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
- dat geet tich zwaur voeëre (opkoeëmë), mennëkë (=daar ga je nog erge spijt van krijgen !) (Munsterbilzen - Minsters)
- de voeërink van zè gat skijten (=erge buikloop hebben) (Meers)
- doosj höbbe wie eine Maleier (=erge dorst hebben) (Susters)
- Ij ee oan de kat'n uir gat gelekt (=Wanneer iemand erge dorst heeft) (Lierdens)
- ik em ne kop gelak nen blisiejmer (=ik heb erge hoofdpijn) (leuvens)
- Ik kan nie mir tuffe. (=Ik ben bekaf. / Ik heb erge dorst.) (Roosendaals)
- jê zin erte ut zin lif aan skitten (=hij heeft erge diaree) (Kortrijks)
- klawiern van 'tzeer (=erge pijn doorstaan) (Knesselaars)
- mëne baer grolt (=ik heb erge honger) (Munsterbilzen - Minsters)
- ne post pakken (=een erge val maken) (Erps)
- ne post pakken (=een erge val maken) (Wichels)
- ne post pakkn (=een erge val doen) (Meers)
- nen totter pakken (=een erge val doen) (Meers)
- schabouwelikke dieng' n (=erge feiten) (Langemarks)
- Stienke as een bunzing. (=Een hele erge stank.) (Flakkees)
- un tong höbbe wie unne lere lap (=erge dorst hebben) (Mestreechs)
- ze zien vliehe van dun onger (=erge trek hebben) (Hulsters (NL))
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
