55 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `er één`
- alles over een kam scheren (=alles en iedereen gelijk stellen)
- als er één schaap over de dam is, volgen er meer (=als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel)
- alsof er een engeltje over je tong piest (=iets lekker vinden)
- beter een blind paard dan een leeg halster. (=beter iets dan niets)
- beter één ezel voor de ploeg dan twee paarden op stal. (=kiezen voor zekerheid.)
- beter een goede buur dan een verre vriend (=vriendschap op afstand is minder waardevol)
- beter een half ei dan een lege dop (=beter iets dan helemaal niets)
- beter één vogel in de hand dan tien in de lucht (=liever een beetje dan helemaal niets / kleine concrete resultaten zijn beter dan grootse plannen)
- dat is er een uit de arke noachs (=dat is er een uit een groot gezin)
- door een eiken plank kunnen zien als er een gat in zit (=niet zo bijzonder zijn als je je voordoet)
- er een balletje over opgooien (=er voorzichtig over beginnen te praten om erachter te komen wat anderen ervan vinden)
- er een broertje aan dood hebben (=er een hekel aan hebben)
- er een eind/punt aan breien (=snel tot een afsluiting komen (bijvoorbeeld van een toespraak))
- er een gooi naar doen (=een kans wagen of iets proberen te raden)
- er een halszaak van maken (=iets heel erg aantrekken en ernstig nemen)
- er een handje van hebben (=hinderlijke gewoonte, als iemand de kans ergens toe ziet die ook nemen, een ander het werk laten doen)
- er een hele kluif aan hebben (=er een heel probleem aan hebben)
- er een kleine jongen bij zijn (=er niet aan kunnen tippen)
- er een kruisje bij zetten (=er attent op maken)
- er een laten vliegen (=een wind laten)
- er een lelijke pijp aan roken (=er veel schade van ondervinden)
- er een loodje op leggen (=er iets aan toevoegen)
- er een melkkoetje aan hebben (=er veel voordeel uit kunnen halen)
- er een muisje van hebben horen piepen (=er iets van gehoord hebben)
- er een nachtje over willen slapen (=er eerst over na willen denken)
- er een plasje overheen doen (=ergens een kleine wijziging in aan (laten) brengen, dat wel duidelijk laat zien dat de afzender iemand van belang is)
- er een potje van maken (=er een janboel van maken)
- er een punt aan kletsen (=met een praatje vergoelijken)
- er een punt achter zetten (=er voorgoed mee stoppen)
- er een punthoofd van krijgen (=er compleet gek van worden)
- er een puntje aan kunnen zuigen (=er een goed voorbeeld aan kunnen nemen)
- er een schepje opdoen (=er nog wat aan toevoegen)
- er een slaatje uit slaan (=er een voordeeltje uit halen)
- er een slag naar slaan (=raden)
- er een stokje voor steken (=iets verhinderen)
- er een streep onder zetten (=er een eind aan maken, ermee stoppen)
- er een streepje door lopen (=erg vreemd zijn/gedragen)
- er een vouwtje bij leggen (=niet meer over spreken)
- er een vuile pijp aan roken (=er veel nadeel van ondervinden)
- goed gereedschap hangt onder een afdak. (=ik ben wel te dik maar mijn ‘gereedschap` (de penis) werkt nog goed.)
- het is beter een andermans hemd dan geen (=wat men niet heeft kan men desnoods nog altijd lenen)
- het over een andere boeg gooien (=het anders aanpakken)
- je kan niet door een muur lopen, behalve als er een deur in zit (=dingen kunnen alleen gedaan worden als er een reële kans toe is)
- morgen komt er weer een dag (=niet zo haastig, morgen kan het ook nog)
- niet over een nacht ijs gaan (=eerst nadenken voor men iets doet - geen risico`s nemen)
- onder een gelukkig gesternte geboren zijn (=altijd voorspoed hebben en gelukkig zijn)
- onder één hoedje spelen (=samen iets oneerlijks doen)
- onder een hoedje te vangen zijn (=zeer stil en gedwee zijn)
- onder een staand zeiltje is het goed roeien (=met een klein vast inkomen, verdient men al gauw genoeg voor de kost)
- samen onder een deken liggen (=een gezamenlijk standpunt innemen)
36 betekenissen bevatten `er één`
- `t Moet al een ruige hond wezen, die twee nesten warm houden kan (=alleen een rijke man kan er een tweede vrouw op na houden)
- beter blooie Piet dan dooie Piet (=beter een aarzelend iemand dan iemand die ondoordacht handelt)
- geen slapende honden wakker maken (=beter niet over een bepaald onderwerp beginnen / aan mensen die ergens niets van weten en het er wellicht niet mee eens zijn, niets erover vertellen)
- dat is er een uit de arke noachs (=dat is er een uit een groot gezin)
- de touwtjes in handen hebben (=de controle hebben over een situatie.)
- je kan niet door een muur lopen, behalve als er een deur in zit (=dingen kunnen alleen gedaan worden als er een reële kans toe is)
- de derde man brengt de spraak aan (=drie hebben gemakkelijker een gesprek dan twee)
- er een streep onder zetten (=er een eind aan maken, ermee stoppen)
- de smoor in hebben (=er een geweldige hekel aan hebben)
- balen als een stier (=er een gloeiende hekel aan hebben)
- er een puntje aan kunnen zuigen (=er een goed voorbeeld aan kunnen nemen)
- er een hele kluif aan hebben (=er een heel probleem aan hebben)
- de pest aan iets (gezien) hebben (=er een hekel aan hebben)
- er een broertje aan dood hebben (=er een hekel aan hebben)
- er het land aan hebben (=er een hekel aan hebben)
- het zuur hebben (=er een hekel aan hebben)
- er een potje van maken (=er een janboel van maken)
- er niet aan kunnen tippen (=er een voorbeeld aan kunnen nemen)
- er een slaatje uit slaan (=er een voordeeltje uit halen)
- bij de vleet (=er is meer dan voldoende van (vleet was vroeger een groot visnet))
- met de muts naar iets gooien (=ergens geen zorg aan besteden / er een slag naar slaan, ernaar raden)
- er je eigen plasje overheen doen (=iets een beetje veranderen zodat helemaal naar je zin is. In werksituaties kan dit soms uit de hand lopen, als er veel belanghebbers zijn die allemaal hun eigen plasje over een document willen doen. Het kan dan resulteren in een onleesbare tekst.)
- de vlag dekt de lading niet (=iets onder een goede naam verkopen zonder dat het ook die kwaliteit heeft)
- beter één vogel in de hand dan tien in de lucht (=liever een beetje dan helemaal niets / kleine concrete resultaten zijn beter dan grootse plannen)
- beter kleine meester dan grote knecht (=liever een bescheiden zelfstandige dan een grote knecht bij een baas)
- waar het warm is, is het goed vrijen. (=mensen uit een rijke familie kunnen makkelijker een partner krijgen)
- na regen komt zonneschijn (=na een periode van tegenslag, komt er een betere tijd)
- nu komt er licht in de duisternis (=nu komt er een oplossing)
- iemand op iets aankijken (=over een eigenschap of daad van iemand niet tevreden zijn)
- iets op het tapijt brengen (=over een onderwerp beginnen (te praten))
- voor top en takel drijven (=scheepvaart : zonder een zeil te voeren)
- pappen en nathouden (=situatie min of meer ongewijzigd te laten zonder een beslissing te nemen of daadwerkelijk een probleem op te lossen)
- op ieder potje past wel een dekseltje (=voor iedereen bestaat er een geschikte levenspartner)
- je moet geen `hei` roepen voordat je de brug over bent (=vreugde over een goede afloop is pas toepasselijk als er niets meer verkeerd kan gaan)
- strenge heren regeren niet lang (=wanneer een baas niet een beetje soepel is wordt het voor hem erg moeilijk)
- een open boek zijn (=wanneer je karakter eenvoudig te doorzien is)
50 dialectgezegden bevatten `er één`
- `Daor eur ik joe, `zee dove Jouk, en toen leup er een muus mit de klompen an over de zolder. (=Oost-Indisch doof) (Giethoorns)
- 'r zit op ´n gooi wei (=hij heeft er een goed leven) (Neerharens)
- 't begaoie (=er een potje van maken) (Roosendaals)
- 't is 't er één van d'een nieuwmarkt (=het is een handelaar) (Roeselaars)
- (van) pillong geven, er een lap / kartets op geven (=flink aanpakken, vaart maken) (Wichels)
- al overende zetten (=alles verplaatsen, er een warboel van maken) (Wetters)
- alléén ne graute hond kan twei nèstë werm haage (=alleen een rijke man kan er een tweede vrouw op na houden) (Munsterbilzen - Minsters)
- alles drèdde èn de puree (=de kok maakte er een potje van) (Munsterbilzen - Minsters)
- As d'r nen Mona Lisa op de baank (e) zit kriegie nen kearl 't hoes nich oet.* (=Als er een Mona Lisa op de bank zit krijg je de man de deur niet uit) (Twents)
- as ich den heilen daog gëmékkër wil heire dan koop ich mich wol een geet èn plak van ën vroo (=soms liggen de oplossingen er al voordat er een probleem zich voordoet) (Munsterbilzen - Minsters)
- begaoje (=er een potje van maken) (Waalwijks)
- begaoje (=er een puinhoop van maken) (`t-Heikes)
- Ben je vereen (=Plagend gebruikt, als iemand vraagt wat er gezegt wordt vragen ze iets anders dat er een beetje op lijkt, bijv. 'ver heen' 'alleen') (Monnickendams)
- d'r is gien pot zo scheef, of d'r paast wel 'n deksel op (=voor elk mens bestaat er een passende partner) (Westerkwartiers)
- d'r lopt één zwaart schoap tuss'n (=in de club is er één bij die kwaadwillig is) (Westerkwartiers)
- d'r tegenoan peere (=er een klap tegenaan geven) (Ossies)
- Da is er een mee ne witte lever (=Zij kan de mannen niet gerust laten (nymfomane)) (Bevers)
- daaj kan tër toch ën heil poepekas van maoke (=die maakt er een hele opvoering van) (Munsterbilzen - Minsters)
- dadis me ne sjaorel (=dat is me er een) (Oudenbosch)
- dae kriegtj d’r ‘n roeëj höd van (=hij krijgt er een rood hoofd van) (Heitsers)
- das iene (=dat is er een) (Antwerps)
- das un nummer (=dat is me er een) (Oudenbosch)
- dat hink mich de stroeët aut (=ik heb er een hekel aan) (Munsterbilzen - Minsters)
- de duvels ouwe kermis in del (=ze maken er een janboel van) (Oudenbosch)
- dè maak de kachel aan (=hij maakt er een zooitje van) (Susters)
- de mot zitter goed èn! (='t wordt hoogtijd dat de confectie-industrie er een mauw aan past) (Munsterbilzen - Minsters)
- de pestoeër duit ouch gein twieë mèsse väör ’t zelfdje geldj (=als er één keer iets gezegd wordt, is het genoeg; je moet beter opletten als je iets niet de eerste keer meekrijgt) (Heitsers)
- de stoeëf aonmaoke (=er een boeltje van maken) (Munsterbilzen - Minsters)
- de wieës nauts waaj een koe nen haos vink (=soms valt er een oplossing uit de lucht) (Munsterbilzen - Minsters)
- Der een kartetch op geven (=Er een lap op geven) (Moorsel)
- dezju toch, daaj hèt goej marsjëndies (=verdorie, dat is er een met dikke borsten) (Munsterbilzen - Minsters)
- die is uut 't zelfde holt sneed'n (=dat is er één van 't zelfde soort) (Westerkwartiers)
- doar is de bakker zien vrouw deur hen kroop'm (=als er een gat in het brood zit) (Westerkwartiers)
- ê gêt gê nog goe op (=je hebt er een te hoge dunk van) (Kaprijks)
- E kan zijn ol opslueven. (=Hij kan er een puntje aan zuigen.) (Evergems)
- er een aaman uis van moaken (=iets lang laten duren) (Sint-Niklaas)
- er een smede van weg en (=een (slechte) hebbelijkheid) (Kaprijks)
- flienk deur de hort roeren (=er een potje vanmaken) (Zeeuws)
- ge keunt er een virken deurejaag'n (=kromme benen) (Zelzaats)
- Ge kunt er een êt deudêven. (=Het is zeer dun.) (Merchtems)
- ge vurdientur un plekske in dun emel meej (=je doet er een heel goed werk mee) (Oudenbosch)
- Ge ziet er een poews oan un`t lulle. (=Je vertelt onzin.) (Hamonter)
- ge zo-t-ur ut hòr van krèège (=je zou er een hekel aan krijgen) (Tilburgs)
- god zegent'a en god bewoërt a (=avondzegening: voor het slapengaan wordt er een kruisje op het voorhoofd getekend, met de woorden `god zegene je en god beware je`) (Meers)
- hae hèttet boeltsje platgegojd (=de kraanmachinist gaf er een verkeerde draai aan) (Munsterbilzen - Minsters)
- Hae raet der eine aaf (=Hij liet er een vliegen) (Roggels)
- heej meek t' r è pötje vá (=hij maakte er een rommeltje van) (Horster)
- Ich hou de pin d'r in. (=Ik maak er een einde aan.) (Valkenburgs)
- Ie bent mij er iene (=Je bent me er een) (Hoogeveens)
- ie é d'er ne grooi van (=hij heeft er een afkeer van) (Waregems)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
