78 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `de à`
- aan de ene voet een schoen, de ander blootvoets (=evenwicht is voornaamst)
- als de armoede binnenkomt vliegt de liefde het venster uit (=armoede betekent vaak het einde van vriendschappen en relaties)
- als de ene blinde de ander leidt vallen ze beiden in de gracht (=wanneer onbekwamen andere onbekwamen adviseren gaat het fout)
- als de ene hand de andere wast worden ze beide schoon (=de taak wordt gemakkelijk als je elkaar helpt)
- als een feniks uit de as herrijzen (=na de totale vernietiging opnieuw opbouwen)
- dat is de aap gevlooid (=dat is onbegonnen werk.)
- dat is er een uit de arke noachs (=dat is er een uit een groot gezin)
- dat staat op de agenda (=dat gaat nog gebeuren; dat gaat nog besproken worden)
- dat zijn de Alfa en de Omega. (=dat is het begin en het einde.)
- de aanhouder wint (=wie volhoudt, zal uiteindelijk succes hebben.)
- de aanval bloedt dood (=de aanval komt geleidelijk uit op een mislukking)
- de aanval is de beste verdediging (=je kunt in een strijd of ruzie beter zelf actie ondernemen dan afwachten)
- de aap binnen/weg hebben (=het geld ontvangen hebben)
- de aap vlooien (=uitzichtloos en nutteloos werk doen)
- de aard van het beestje (=het karakter van iemand)
- de aardappelen afgieten (=een plasje doen door heren)
- de aardappelen komen niet voor de eikenblaren (=boerenregel. De aardappelplant begint te groeien als de eik in het blad komt)
- de achilleshiel (=de zwakke kant/plek van iets)
- de admiraal heeft geschoten. (=de gastheer heeft het sein gegeven te gaan eten.)
- de aftocht blazen (=vertrekken als de situatie bedreigend of te moeilijk wordt)
- de alfa en omega (=het begin en het einde)
- de appel smaakt bomig. (=kinderen lijken op hun ouders.)
- de appel valt niet ver van de stam/boom (=kinderen lijken vaak op de ouders)
- de appel wegdragen/winnen (=als schoonste erkend worden)
- de bocht achter/onder de arm houden (=extra voorzichtig zijn, iets nog niet garanderen. (een bocht houden in het touw dat je laat vieren))
- de één mag een paard stelen, de ander mag niet over het hek kijken. (=sommigen mogen alles, anderen mogen niets)
- de een rokkent wat de ander spint (=roddelen)
- de een scheert schapen, de ander varkens (=het is ongelijk verdeeld in de wereld)
- de ene bedelaar ziet de andere niet graag voor de deur staan (=men is bang voor concurrentie)
- de ene dienst is de andere waard (=wanneer iemand helpt, doet men graag iets terug)
- de ene kraai pikt de andere de ogen niet uit (=ze benadelen elkaar niet)
- de ene pijl de andere nazenden (=een dwaze of nutteloze daad herhalen)
- de oude adam (=de zondige natuur (aard))
- de oude Adam afleggen. (=slechte gewoonten of gedrag achterlaten om positieve veranderingen aan te brengen.)
- de reis is nog niet ten einde als men kerk en toren herkent (=geef niet op voor het doel geheel is bereikt)
- de voorsten doen wat de achtersten niet mogen (=wie eerst komt is in het voordeel)
- door de achterdeur weer binnenkomen (=onverwacht terugkomen op een afgeronde situatie)
- een aangeklede aap (=een bespottelijk iemand)
- een schurftig schaap steekt de hele kudde aan (=een slechte persoon in een groep, maakt de hele groep slecht)
- een slag om de arm houden (=niet direct alles vertellen of voorzichtig zijn om toekomstige problemen voor te zijn)
- een vogel in de auto rijden (=elk geval kan overal mee leven)
- er de angel uittrekken (=ervoor zorgen dat iets minder gevaarlijk wordt door het meest gevaarlijke deel onschadelijk te maken; iets minder pijnlijk maken)
- geen aarde aan de dijk zetten (=niet helpen)
- geld verzoet de arbeid (=geld dat je krijgt maakt het harde vervelende werk weer goed)
- geloof nooit iemand die in de ene hand water en de andere hand vuur draagt (=wees niet lichtgelovig, niet iedereen is het vertrouwen waard)
- heden in hoogheid verheven morgen onder de aarde (=vandaag nog heel belangrijk, maar morgen misschien al dood)
- het bloed stolt hem in de aderen (=hij verstijft van schrik)
- hoe later op de avond, hoe schoner volk. (=vriendelijke of juist schertsende verwelkoming van late bezoekers)
- hoe later op de avond/dag hoe schoner volk (=schertsend gezegd bij het laat binnenkomen van vrienden of familie)
- iemand in de arm nemen (=iemand de hulp vragen om te ondersteunen)
72 betekenissen bevatten `de à`
- het ene woord haalt het andere uit (=als de ene persoon een grote mond opzet, krijgt die dat van de ander terug)
- uit de toon vallen (=anders zijn dan de anderen)
- je kan geen kei het vel afstropen (=bij de arme valt niets te rapen)
- je kan geen kaalkop bij het haar vatten (=bij de arme valt niets te rapen)
- waar er twee ruilen moet er een huilen (=bij het ruilen is de een altijd beter af dan de ander)
- de aardappelen komen niet voor de eikenblaren (=boerenregel. De aardappelplant begint te groeien als de eik in het blad komt)
- veel bekijks hebben (=de aandacht trekken)
- in het oog springen/vallen (=de aandacht trekken)
- uit het oog, uit het hart (=de aandacht voor iemand verliezen, als die persoon niet meer in de nabijheid is)
- de aanval bloedt dood (=de aanval komt geleidelijk uit op een mislukking)
- de bal aan het rollen brengen (=de aanzet geven)
- het bloed kruipt waar het niet gaan kan (=de aard verloochent zich nooit)
- volgens Bartjens (=de allereenvoudigste rekenstof (als referentie aan onderwijzer Willem Bartjens die een bekend rekenboekje schreef))
- de boter alleen op zijn koek willen hebben (=de anderen niets gunnen - zelf alles willen hebben)
- Jan Boezeroen (=de arbeiders)
- Jan Pet en Piet Boezeroen (=de arbeiders)
- het waren allebeiden vuilaards. (=de een verwijt de ander iets waaraan hij zich)
- uit dezelfde klei gebakken zijn (=dezelfde afkomst hebben)
- een spaak in het wiel steken (=door iemands ingrijpen gaat een plan van de ander niet door)
- zoet gedronken, zuur betaald. (=drankmisbruik kan veel schade aanrichten)
- uit de heup schieten (=een discussie ingaan met een ongenuanceerde argumentatie)
- een verborgen agenda hebben (=een doel hebben dat voor de anderen verborgen gehouden wordt, bijvoorbeeld in een samenwerkingsverband)
- een goed begin is het halve werk (=een goed begin vergroot de kans op een goede afwerking)
- het juiste midden vinden (=een goed evenwicht vinden tussen twee tegengestelde aanpakken. Bijvoorbeeld, als het er om gaat hoeveel bevoegdheden de politie moet hebben om de rechtsstaat te handhaven)
- eerst oompje en dan oompjes kinderen (=eerst ik, daarna de anderen)
- er een plasje overheen doen (=ergens een kleine wijziging in aan (laten) brengen, dat wel duidelijk laat zien dat de afzender iemand van belang is)
- je kan beter naar de bakker dan naar de apotheker gaan. (=eten is gezond, de apotheker bezoek je als je ziek bent.)
- hete bliksem (=gestoofde aardappels met appel)
- alle mensen moeten leven (=gun de anderen ook wat)
- eigen haard is goud waard (=het is nergens zo mooi als thuis / men hecht veel waarde aan het eigen bezit)
- het ene gat met het andere stoppen (=het slecht beheren van geld door met de ene schuld de andere af te lossen)
- een vogel kent men aan zijn veren (=het uitwendige zegt ook iets over de aard, het karakter)
- je een ongeluk lachen (=hetzelfde als `In een deuk liggen`, niet meer bijkomen van het lachen)
- een eitje met iemand te pellen hebben (=hetzelfde als: een appeltje met iemand te schillen hebben. Nog iets met iemand moeten oplossen.)
- lang vasten is geen brood sparen. (=honger lijden is niet hetzelfde als geld besparen)
- iemand met de neus op de feiten drukken (=iemand iets zó onder de aandacht brengen, dat hij het niet langer kan negeren)
- iemand de ogen uitsteken (=iemand jaloers maken door de aandacht te vestigen op iets wat men heeft, en wat de ander ontbreekt)
- iemand de pas afsnijden (=iemand verhinderen een bepaalde actie uit te voeren)
- bijna is nog niet half en een koe is nog geen kalf (=iets bijna hebben is hetzelfde als iets helemaal niet hebben)
- van eeuwigheid tot amen duren (=iets duurt heel erg lang, er komt maar geen einde aan)
- iets voor het voetlicht brengen (=iets onder de aandacht brengen)
- voor het voetlicht (=in de aandacht)
- iemand de hielen laten zien (=inhalen of beter presteren dan de ander)
- met de witte perdekies naar Velzeke rijden (=krankzinnig worden. In Velzeke bevindt zich een sanatorium; de `witte perdekies` (witte paardjes) verwijzen naar een ziekenwagen, waarmee de geestesgestoorde afgevoerd wordt. Uitdrukking uit het zuiden van Oost-Vlaanderen)
- laten we elkaar geen mietje noemen (=laten we precies zeggen hoe we denken over de ander)
- denkt aleer gij doende zijt en doende denkt dan nog. (Guido Gezelle) (=maak een plan alvorens ergens aan te beginnen, en stel tijdens de activiteit het plan bij indien nodig)
- zo de waard is vertrouwt hij zijn gasten (=men ziet de anderen zoals men zichzelf ziet)
- hongerige luizen bijten scherp (=met de arme mensen heeft men de meeste last)
- magere luizen bijten scherp (=met de armsten heb je de meeste last)
- goede raad is goud waard (=met goede aanwijzingen kan je heel veel doen)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
