2030 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `er`
- berouw komt na de zonde (=als het eenmaal gebeurd is komt pas de berouw)
- beter blode Jan dan dode Jan (=het is beter zich laf blood te gedragen, dan te sterven, dood te zijn)
- beter blooie Piet dan dooie Piet (=beter een aarzelend iemand dan iemand die ondoordacht handelt)
- beter een blind paard dan een leeg halster. (=beter iets dan niets)
- beter één ezel voor de ploeg dan twee paarden op stal. (=kiezen voor zekerheid.)
- beter een goede buur dan een verre vriend (=vriendschap op afstand is minder waardevol)
- beter een half ei dan een lege dop (=beter iets dan helemaal niets)
- beter één vogel in de hand dan tien in de lucht (=liever een beetje dan helemaal niets / kleine concrete resultaten zijn beter dan grootse plannen)
- beter ermee verlegen dan erom verlegen (=liever van iets te veel dan van iets te weinig hebben)
- beter hard geblazen dan de mond gebrand (=het is beter dat men zich inspant dan dat er door slordigheid of luiheid iets fout gaat)
- beter kleine meester dan grote knecht (=liever een bescheiden zelfstandige dan een grote knecht bij een baas)
- beter laat dan nooit (=het is beter dat iets een beetje te laat komt, dan dat het nooit gebeurt)
- beter onbegonnen dan ongeeindigd (=beter niet beginnen als men het niet kan afwerken)
- beter rapen aan eigen dis dan elders vlees of vis (=oost West thuis best)
- beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald (=je kan beter iets voortijdig stoppen dan doorgaan tot het helemaal verkeerd gaat)
- beter thuis rapen eten dan elders gebraad. (=thuis is het altijd nog het beste.)
- beter van een stad dan van een dorp (=beter dat een rijke betaalt dan een arme)
- bezint eer ge begint (=denk goed na over de gevolgen voordat je actie onderneemt)
- bij de mieren zijn (=dood)
- bij de pakken neerzitten (=geen oplossing meer zoeken, niet meer verder doen)
- bij de styx zweren (=styx is rivier in onderwereld)
- bij het scheiden van de markt leert men de kooplui kennen (=iemands ware karakter blijkt pas als het erop aankomt)
- bij kleine hapjes leert men een hond eten. (=geleidelijk aan kun je zelfs aan onmogelijke dingen wennen.)
- bij kleine lapjes leert men de hond leer eten. (=geleidelijk aan wen je zelfs aan de onmogelijkste dingen.)
- bij kris en kras zweren (=bij hoog en bij laag zweren)
- bij moeders pappot (=thuis)
- bij moeders pappot blijven (=thuis blijven - enkel spreken over iets waar men iets over weet)
- bij nacht en ontij (werken/zijn) (=wanneer anderen slapen)
- bij schering en inslag gebeuren (=erg vaak gebeuren)
- binnen de kortste keren (=heel snel, bijna onmiddellijk)
- binnen de perken blijven (=zodanig beperkt blijven dat het niet te veel overlast of schade veroorzaakt)
- binnenskamers gebleven (=geheim gebleven)
- bitter in de mond maakt het hart gezond (=ook wat minder aangenaam is, kan gezond of goed zijn)
- blijf uit zijn kielwater of je raakt in zijn zog (=blijf uit zijn buurt, want je wordt er slechter van)
- boeren en varkens worden knorrend vet (=een boer die klaagt heeft daar wellicht geen reden toe)
- boerenverstand (=zonder scholing toch slim zijn)
- boompje groot, plantertje dood (=sommige dingen hebben effecten die je niet kunt voorzien)
- boontjes uit water eten. (=een eenvoudige maaltijd.)
- boter aan de galg smeren (=tevergeefse moeite doen, iets zal niet helpen)
- boter bij de vis (=betaling bij de levering)
- boter op je hoofd hebben (=zelf ook schuldig zijn)
- boter op je hoofd smeren en droog brood eten. (=in de war zijn.)
- botertje aan de boom zijn / het is botertje tot de boom (=alles gaat goed zonder problemen)
- boven water komen / boven water halen (=tevoorschijn komen / tevoorschijn halen, verschijnen, opduiken)
- boven water zijn (=alles is bekend geworden of is teruggevonden)
- boven zijn theewater (=dronken)
- branden als een (tiere)lier (=een heel erg hevige brand)
- brede schouders hebben (=veel kunnen verdragen)
- buiten de kerf gaan (=als iets te ver gaat)
- buurmans gras is altijd groener (=bij anderen lijkt het altijd beter (omdat men daar de interne problemen niet van kent))
3393 betekenissen bevatten `er`
- wie a zegt moet ook b zeggen (=als je eenmaal ergens aan begonnen bent, moet je het ook afmaken)
- een zuiver geweten is het beste oorkussen. (=als je eerlijk bent slaap je gerust)
- een vliegende kraai/vogel vangt/vindt altijd wat (=als je er maar op uit gaat, vind je altijd wel wat in je voordeel)
- wie scheep is moet varen (=als je ergens aan begonnen bent moet je er mee voortdoen)
- kunst baart gunst. (=als je ergens bedreven in bent zijn anderen toegevender en welwillender)
- genoeg voor een heel weeshuis. (=als je ergens heel veel van hebt)
- gaan doet komen (=als je ergens moeite voor doet komen dingen ook jouw kant op)
- wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het meest (=als je ergens nauw bij betrokken bent, geniet je het meeste voordeel ervan)
- opgestaan is plaats vergaan (=als je even wegloopt kan iemand anders op je stoel gaan zitten)
- wie niet wil, die niet zal (=als je geen interesse hebt, moet je er ook geen deel van uitmaken)
- grijze haren zijn kerkhofsbloemen (=als je grijze haren krijgt, ben je niet zo ver van het kerkhof)
- wie appelen vaart, die appelen eet (=als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken. / Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van)
- wie zwijgt, stemt toe (=als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen)
- niet geschoten is altijd mis (=als je het niet probeert, komt er ook niks van)
- mejen kan geen paard al lopende beslaan. (=als je het werk goed wil doen, moet je er de tijd voor nemen)
- een spiering is vis als er anders niet is (=als je honger hebt, ben je niet kieskeurig / bij gebrek aan beter)
- elke dag een draadje is een hemdsmouw in een jaar (=als je iedere dag een beetje doet komt het karwei uiteindelijk klaar)
- allemans vriend is allemans gek. (=als je iedereen te vriend wil houden, zal men misbruik van je maken.)
- ongevraagd, ongeweigerd (=als je iets doet waarvoor geen toestemming is gevraagd kan het achteraf niet meer geweigerd worden omdat het al gebeurd is)
- wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten (=als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen))
- van uitstel komt afstel (=als je iets niet meteen doet, loop je het risico dat het nooit meer gebeurt)
- uitstel is geen afstel (=als je iets uitstelt wil dat nog niet zeggen dat je het nooit meer gaat doen)
- jong te paard, oud te voet (=als je in je jeugd erg wordt verwend, krijg je het later erg moeilijk)
- in de nood eet de duivel vliegen. (=als je in nood verkeert, stel je je tevreden met dingen die je anders zou weigeren.)
- wee de wolf die in een kwaad gerucht staat (=als je je goede naam verliest is die haast niet terug te winnen)
- hoop doet leven (=als je kan hopen op betere tijden, dan krijg je toch weer levenslust / zo lang je nog hoop hebt zijn er ook nog mogelijkheden)
- gereed geld dingt scherp. (=als je meteen betaalt gaat de verkoop sneller)
- waar geen aardappelen gepoot worden, zullen er ook geen groeien (=als je niet een goed begin voor iets legt, zal er ook niets van worden)
- geen bericht is goed bericht (=als je niet weet hoe het met iets of iemand gaat, kun je ervan uitgaan dat het goed gaat, zolang je geen slecht bericht ontvangt)
- gissen doet missen (=als je niet zeker bent van je zaak maar gokt, gaat het meestal fout)
- een geplaveide weg is des duivels oorkussen (=als je niets doet en lui bent, doe je ook niks goeds / mensen die zich vervelen omdat ze niets te doen hebben, kunnen tot de slechts dingen komen daardoor)
- handen in de schoot geeft geen brood. (=als je niets doet verdien je ook niets)
- geen spreker die een zwijger verbetert. (=als je niets zegt zeg je niets verkeerds)
- ouderdom komt met gebreken (=als je ouder wordt ga je van alles mankeren)
- gedeelde smart is halve smart (=als je over problemen praat, dan kan je het makkelijker verwerken / door de problemen/ellende van een ander is het gemakkelijker de eigen problemen/ellende te dragen)
- kalmte zal je redden (=als je rustig blijft gaan de dingen beter)
- de liefde kan niet van één kant komen (=als je samen iets doet zal ieder moeten bijdragen)
- als de kan vol is, loopt zij over. (=als je te veel drinkt komt het er weer uit)
- goed voorgaan doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- goed voorbeeld doet goed volgen (=als je zelf op de goede manier handelt, nemen anderen dat vanzelf over)
- wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft (=als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten)
- een groene Kerstmis een witte Pasen. (=als Kerst warm is wordt Pasen koud)
- meeuwen op het land, onweer aan het strand. (=als meeuwen het binnenland intrekken omdat er slecht weer op zee is)
- oude liefde roest niet (=als men al lang verliefd is, verdwijnt die liefde niet meer)
- een gegeven paard mag men niet in de bek kijken. (=als men een geschenk krijgt, dan moet men niet zoeken of er hier of daar wat aan mankeert.)
- wat men afdingt is het eerst betaald (=als men het goedkoop krijgt, is het vlugger betaald)
- honger maakt rauwe bonen zoet (=als men honger heeft, smaakt alles)
- wie vuur eet schijt vonken (=als men iets gevaarlijks onderneemt krijgt men nare gevolgen)
- wat het huis verliest, brengt het weer terug (=als men iets in huis zoek maakt, komt het meestal vanzelf weer tevoorschijn)
- de kruik gaat zo lang te water tot ze barst/breekt (=als men steeds risico`s blijft nemen, gaat het een keer mis)
50 dialectgezegden bevatten `er`
- 't was wei lageir (komt v.h. Franse la guerre) (=er was weer ruzie) (winksels)
- 't Wèrkt oep moa sisteim (=Ik word er ongemakkelijk van) (Mechels (BE))
- 't wordt me groen en geel veur d' oog'n (=ik begrijp er helemaal niets meer van) (Westerkwartiers)
- 't Wos e kée... (=er was eens...) (Langemarks)
- 't za zè gat voeër'n (=hij zal er moeten aan wennen) (Meers)
- 't zag zwert van 't volk (=er was veel volk) (Meers)
- 't zal aan me reet roeste (=ik kan er niet mee zitten) (Rotterdams)
- 't zal au / au gat voaren (=je zult er moeten aan wennen (ook: voordeel door hebben)) (Wichels)
- 't zal go speten (=er is een regenvlaag op komst) (Sint-Niklaas)
- 't zal me verrekke (=ik geef er niks om) (Brabants)
- 't zevërt (=er valt lichte regen) (Munsterbilzen - Minsters)
- 't zie zwet van 't vollek (=er is veel volk) (winksels)
- 't zien nog katjes die melk meugn (=er zijn nog anderen op belust) (Veurns)
- 't zijn der die... (=er zijn er die...) (Waregems)
- 't zijn goaten in heur kesses (=er zitten gaten in haar kousen) (Evergems)
- 't zijn klodden (=er is iets mis mee) (Lokers)
- 't zit 'n vijze loos (=er mankeert iets in het hoofd) (Waregems)
- 't zit doar skeeuf (=er is daar ruzie) (Waregems)
- 't zit een zweun in de bjeetn (=er is iets gaande) (Maldegems)
- 't zit er 'em bovesaerms op (=er is grote ruzie) (Wichels)
- 't zit er bovenerms op (=er is ruzie) (Lommels)
- 't zit er em bovenoarms op (=ruzie maken) (Kaprijks)
- 't zit er vierklaavers oep (=het is grote ruzie) (Booms)
- 't zit schieëf (=er zit een haar in de boter) (Kaprijks)
- 't zitj er boveneirms op (=er is grote ruzie) (Meers)
- 't zoe 't er géen dêre van în (=Het zou niet slecht zijn) (Langemarks)
- 'Tang dikke myn klwutt'n eut (=Ik heb er genoeg van) (Harelbeeks)
- 'twaes ter klof op (=dat was er juist op) (Sint-Laureins)
- 'Wil niet' niet lig op 't kaarkhof en 'kan niet'lig er naost (=Proberen en niet klagen) (Giethoorns)
- ‘k ben geljiërd (=ik heb er mijn lessen uit getrokken) (Kaprijks)
- ‘k ém er ginne goeien dunk van (=ik loop er niet hoog met op) (Meers)
- ‘k soet tuust kieërs zêën (=ik kan er nu even niet opkomen) (Kaprijks)
- ‘k trek er mén annen van af (=ik trek er mij niets meer van aan) (Meers)
- ‘k wir daur ontvangen as nen ond in een kegelspel (=ik werd er slecht ontvangen) (Meers)
- ‘k zuuk ‘t nie (=Ik heb er geen zin in) (Udens)
- ‘t is ‘t er grad af (=het is er helemaal af) (Kaprijks)
- ‘t is kort kieërn (=er is niet veel tijd) (Kaprijks)
- ‘t is nen effenaëvn/een effenaëve (=hij / ze windt er geen doekjes om) (Kaprijks)
- ‘t kientsjen eed-ejkes gekakt (=er zijn suikerbonen) (Kaprijks)
- ‘t most wa kostn (=er is niet op de kosten bespaard) (Kaprijks)
- ‘t soe’t er êm dik inzidn… (=het zou wel eens kunnen…) (Kaprijks)
- ‘t zal em een konte voarn (=hij zal er goed mee zijn) (Kaprijks)
- ‘t zit er em bovenoarms op (=het is weer ruzie) (Kaprijks)
- ’t er és een oeër in de soep (=er is ruzie, er scheelt iets) (Meers)
- ’t er és nen donderstieën gevallen op Jef zén skuur (=de bliksem is ingeslagen op de schuur van Jef) (Meers)
- ’t Is amal da niet, ’t es da kind zonder huefd da langs zijn poepken pap moe eedn. (=Dat is niet erg, er zijn veel moeilijker op te lossen problemen.) (Evergems)
- ’t was presies ne geslegen ond (=hij zag er uit als een geslagen hond) (Meers)
- ’t zag graut van ’t volk (=er was veel volk) (Meers)
- ’t zal zé gat voeëren (=hij zal er moeten aan wennen) (Meers)
- "c'est l'oeil qui faut" zèjt de woale (=je moet er maar op komen) (Brakels)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
