2030 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `er`
- als een vlag op een modderschuit (=dat is veel te mooi voor die situatie)
- als een warm mes door de boter (=als iets erg makkelijk of geleidelijk gaat)
- als er één schaap over de dam is, volgen er meer (=als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel)
- als hamerstuk behandelen (=het voorstel zonder discussie aannemen)
- als het bier is in de man dan is de wijsheid in de kan (=van dronkaards verwacht men geen verstandige woorden)
- als het geen broertje is dan is het een zusje. (=het is één of het ander)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- als het kalf verdronken is dempt men de put (=pas als het te laat is, neemt men maatregelen)
- als het melk regent, staan mijn schotels omgekeerd (=wanneer ergens iets voordeligs te verkrijgen valt, loop ik het steevast mis)
- als het tij verloopt verzet men de bakens (=men moet zich aan de omstandigheden aanpassen)
- als het water zakt, kraakt het ijs (=elke oorzaak heeft gevolgen)
- als Ieren en Britten op één land (=twee aartsvijanden in één ruimte)
- als je alles van tevoren wist, dan kwam je met een dubbeltje de wereld rond (=het heeft geen zin zich na afloop te beklagen over gebrek aan voorkennis. (Meestal in antwoord op klachten als `Als ik dat van tevoren geweten had.`))
- als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand (=als je iemand een beetje helpt, wil diegene altijd je hulp)
- als je je pet ertegenaan gooit dan blijft hij hangen (=dat stukje verfwerk is niet erg vlak uitgevoerd)
- als niet komt tot iet dan is het allemans verdriet (=een `parvenu` heeft dikwijls kapsones)
- als Pasen en Pinksteren op één dag vallen (=iets wat nooit zal gebeuren)
- als sneeuw voor de zon verdwijnen (=ergens niets van over blijven)
- als twee honden vechten om een been loopt de derde ermee heen (=als twee mensen ruzie maken, profiteert een derde ervan.)
- als warme broodjes over de toonbank gaan (=zeer goed verkopen)
- alsof er een engeltje over je tong piest (=iets lekker vinden)
- altijd brood eten verdriet ook. (=een mens wil ook eens een verzetje.)
- altijd de kwade pier zijn (=altijd als de schuldige aangewezen worden)
- ambt geeft verstand. (=een baan gekregen hebben zonder er iets van af te weten)
- Amerikaanse toestanden. (=overdreven grote en heftige situatues)
- andere heren andere wetten (=nieuwe bazen willen nieuwe regels)
- anderhalve man en een paardenkop (=weinig aanwezigen)
- andermans boeken zijn duister te lezen (=de toestand of bedoelingen van een ander zijn moeilijk in te schatten)
- andermans veren (=iets van een ander (andermans eer))
- angst is een slechte raadgever (=laat je niet leiden door angst. / Emoties zijn gevaarlijk)
- apen en beren op de weg zien (=bezwaren zien)
- appelen/knollen voor citroenen verkopen (=oplichten, bedriegen)
- appels met peren vergelijken (=twee totaal verschillende dingen vergelijken)
- appels voor citroenen verkopen (=iemand oplichten.)
- arbeider in de wijngaard des heren (=geestelijk beroep (priester,dominee) uitoefenend)
- armoe met eren kan niemand deren. (=arm zijn is niet erg als je maar eerlijk bent)
- armoe op de stal is armoe overal (=met te weinig dieren in de stal kun je geen geld verdienen)
- as is verbrande turf (=aan een belofte (as = als) heb je niets)
- averechts uitpakken (=helemaal verkeerd aflopen. Tegengesteld uitpakken)
- avondrood, mooi weer aan boord (=na een rode avondlucht volgt mooi weer)
- bakkerskinderen eten oud brood. (=aan het vak dat men uitoefent, besteedt men in zijn directe omgeving weinig aandacht.)
- balen als een stier (=er een gloeiende hekel aan hebben)
- bang zijn zich aan koud water te branden (=erg voorzichtig zijn)
- barbertje moet hangen (=ongeacht of iemand schuldig is moet die gestraft worden)
- bederf geen pannenkoek om een ei (=op kleine dingen bezuinigen kan grotere gevolgen hebben)
- bederf geen struif om een ei (=je moet het geheel niet afkeuren voor één gebrek)
- beer op sokken (=gezegd van een dik, plomp persoon)
- belofte is een hemd der dwazen (=een nietszeggende belofte kan toch tijdelijk gelukkig maken)
- bergafwaarts gaan (=het gaat steeds slechter, bijvoorbeeld met iemands gezondheid)
- bergen kunnen verzetten (=veel taken kunnen verrichten; heel veel werk aankunnen)
3393 betekenissen bevatten `er`
- als het in de kajuit regent ,druipt het in de hut (=als de baas problemen heeft, krijgen ook de ondergeschikten hun deel)
- het ene woord haalt het andere uit (=als de ene persoon een grote mond opzet, krijgt die dat van de ander terug)
- komt men over de hond, dan komt men over de staart (=als de grootste moeilijkheden overwonnen zijn, dan komt de rest vanzelf)
- als de kat zich wast, komt er gewis een gast (=als de kat zich wast komt er visite.)
- als de herder dwaalt dolen de schapen (=als de leider het verkeerd doet weten de mensen die hem volgen niet wat ze doen moeten)
- liggende maan, staande matrozen. (=als de maan op zijn kant staat komt er storm op zee)
- mal moertje mal kindje (=als de moeder te veel toegeeft zal het kind niet deugen)
- de ratten verlaten het zinkende schip (=als de omstandigheden verslechteren denken sommigen alleen aan zichzelf en vertrekken)
- na gedane arbeid is het goed rusten (=als een klus geklaard is kan men er tevreden op terug kijken)
- waar meerderman komt moet minderman wijken (=als een machtig persoon iets zegt, moet de minder machtige zwijgen)
- als er één schaap over de dam is, volgen er meer (=als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- de kat de bel aanbinden (=als eerste een begin maken aan iets moeilijks (een lastige klus of een ingewikkeld gesprek))
- de spits afbijten (=als eerste ergens aan beginnen aan iets moeilijks)
- men noemt geen koe bont, of er is een vlekje aan (=als er allerlei vervelende dingen worden verteld is er vast wel iets van waar)
- kies het minste van twee kwaden (=als er enkel slechte oplossingen zijn, kiest men de minst slechte)
- als het hek van de dam is lopen de varkens in het koren (=als er geen toezicht is springen kinderen of ondergeschikten uit de band)
- als de kat van honk is dansen de muizen op tafel (=als er geen toezicht is, doen de ondergeschikten hun zin)
- komt tijd komt raad (=als er genoeg tijd overheen gaat, komt de oplossing vanzelf)
- waar aas is vliegen kraaien (=als er iets te halen valt staat iedereen vooraan)
- er is geen ijs of het kost mensenvleis (=als er ijs op de sloten en vijvers ligt, verdrinken er altijd mensen)
- hoe meer vis, hoe droever water (=als er meer mensen komen valt er minder te verdelen (erfenissen))
- als je geschoren wordt, moet je stilzitten (=als er scherpe kritiek op je is (je wordt geschoren), kun je beter rustig wachten tot het voorbij is, in plaats van erop in te gaan)
- aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet (=als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden)
- als oude honden blaffen, is het tijd om uit te zien (=als ervaren mensen waarschuwen moet je luisteren)
- buiten zijn rekening gaan. (=als het anders loopt dan verwacht)
- als het huis volbouwd is breekt men de steigers af (=als het doel bereikt is, vergeet men de helpers)
- het is maar een weet (=als het eenmaal bekend is, is het niet moeilijk meer)
- berouw komt na de zonde (=als het eenmaal gebeurd is komt pas de berouw)
- als de nood aan de man komt (=als het ernstig wordt)
- als puntje bij paaltje komt (=als het erop aankomt)
- bij nacht zijn alle katjes grauw en alle mondjes even nauw (=als het erop aankomt zijn we allen gelijk)
- gezelligheid kent geen tijd (=als het gezellig is, is het niet erg als het wat later wordt)
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- als het schip lek is, gaan de ratten van boord. (=als het verkeerd loopt, laten valse vrienden je in de steek)
- allemans werk is niemands werk. (=als iedereen verantwoordelijk is, doet niemand het daadwerkelijk.)
- als de maan vol is schijnt ze overal (=als iemand gelukkig is, kan iedereen dat zien)
- eens gezegd, blijft gezegd (=als iemand iets belooft moet die dat ook uitvoeren)
- dan moet de wal het schip maar keren (=als iemand niet vooraf rekening houdt met een naderend probleem, dan moet het probleem maar daadwerkelijk in volle omvang ontstaan, en dan alsnog worden opgelost)
- als een warm mes door de boter (=als iets erg makkelijk of geleidelijk gaat)
- buiten de kerf gaan (=als iets te ver gaat)
- eén kwade dag maakt de winter niet. (=als iets verkeerd gaat, hoeft nog niet alles verkeerd te gaan.)
- lieg ik, dan lieg ik in commissie (=als ik niet de waarheid vertel komt dat omdat ik niet beter weet of vertel wat anderen vertellen)
- als honden konden bidden zou het kluiven regenen (=als is een niet ter zake doende opmerking)
- je kan niet alle meisjes haten om één (=als je bent getrouwd wilt dat niet zeggen dat vrouwen je niet meer interesseren)
- wie zijn ogen sluit, waant zich in Rome (=als je de realiteit negeert, ben je niet bewust van wat er werkelijk gaande is.)
- laat je linkerhand niet weten wat je rechterhand doet (=als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten)
- wie kaatst kan/moet de bal verwachten (=als je een ander plaagt, kun je verwachten dat die jou terug gaat plagen)
- gedeeld geheim, verloren geheim. (=als je een geheim doorvertelt is het geen geheim meer)
- een pakje wordt een zakje. (=als je een probleem niet aanpakt kan het zich uitbreiden en erger worden.)
50 dialectgezegden bevatten `er`
- 't is er neffust (=het is er nevens, naast) (Sint-Niklaas)
- 't Is gien doodwond. (=er zijn erger dingen.) (Zaans)
- 't is gjièn avance zei Emerance en ze kocht un kiend (=er is niets aan te doen) (Roeselaars)
- 't is green at (=er zit een haar in de boter) (Booms)
- 't is grien aat (=er is spanning / onenigheid) (Booms)
- 't is kort kjieërn (=er is weinig tijd) (Kaprijks)
- 't is niet altied rozegeur en moaneschien (=er zijn ook wel eens dagen dat het wat minder gaat) (Westerkwartiers)
- 't is of den duu.vel d'r mit spult (=er gebeuren rare dingen) (Genneps)
- 't is pesies 'n ellef uren lijk (=Hij ziet er slecht uit) (Bevers)
- 't is precies een elfurenlijk (=er slecht uitzien) (Vels)
- 't is stille waar dat nie woit (=er wordt overal wel eens ruzie gemaakt) (Kaprijks)
- 't is te kloar (=er is teveel licht) (Kaprijks)
- 't is ten gescheten en gekakt (=hij lijkt er helemaal op) (Veurns)
- 't Is toch niks genodderd (=Het doet er niet meer toe) (Bevers)
- 't is van d' drogen tap (=er wordt karig drank geschonken) (Nieuwpoorts)
- 't is van den ongt zijn kliuëdn (=het ziet er niet goed uit) (Kaprijks)
- 't is veele volk in de stoasje: gezegd van een weelderige boezem (=er is veel volk in de statie) (Klemskerks)
- 't is water en wijnd (=er zit geen voeding in) (Huizers)
- 't kan me nie schille (=ik geef er niet om) (Nijlens)
- 't klosd op (=er komt wat zon) (Veurns)
- 't komt mij toe d'oor'n uut (=ik ben er zat van) (Westerkwartiers)
- 't Komt op een dood peerd ok gien steek meer an (=Dat kan er ook nog wel bij) (Zaans)
- 't komt te pjeit ma 't goat te vut (=je hebt het rap zitten, maar je geraakt er niet gemakkelijk van af) (Mols)
- 't kot was te klein (=er was grote ruzie) (Tiens)
- 't kump zo trage as biej nen osn de melk (=er zit geen schot in de zaak) (Twents)
- 't laeve ès waaj ën naoës, de moes ter alles authaole wat trèn zit (=het leven is als een neus, je moet er alles uithalen wat er in zit) (Munsterbilzen - Minsters)
- 't leit er dik op (=hij / zij overdrijft) (Meers)
- 't ligt er vingerdikke ip (=het is onmiskenbaar) (Wevelgems)
- 't lopt over te veul schiev'm (=er zijn te veel personen die er over gaan) (Westerkwartiers)
- 't lopt over zoveul schiev'm (=er bemoeien zich zoveel mensen mee) (Westerkwartiers)
- 't lwup in de remonse (=iedereen spreekt er over) (Harelbeeks)
- 't meer is ok nooit vol (=wie veel heeft wil er nog meer bij) (Westerkwartiers)
- 't moeëtn rieëkn (=er het raden naar hebben) (Veurns)
- 't oog van de meester moakt 't peerd vet (=als de baas aanwezig is wordt er harder gewerkt) (Westerkwartiers)
- 't op ze buuk meug'n schrieven (=er mogen naar fluiten) (Veurns)
- 't padje waarm holl'n (=voortdurend er op terug komen) (Westerkwartiers)
- 't schaup es de preut af (=er is niets meer aan te doen) (Moes)
- 't Schoup is de preut af (='t Is er mee gedaan) (Bevers)
- 't spek an je beeën hen (=er voor opdraaien) (Veurns)
- 't spel is éspe (=het zit er tegen) (Lierdens)
- 't spew zit op de woaëne (=er is ruzie van gekomen) (Kaprijks)
- 't stàlt d'r nog nie op (=het lijk er nog niet op) (Wells)
- 't stikt 'r de moord van (=er zijn er veel) (Roosendaals)
- 't Stikt 'r de moord van. (=Dat zijn er best veel.) (Baronies)
- 't stropt ieverangst (=het gaat er niet in, het is verstopt) (Sint-Niklaas)
- 't van de kloûten, 't is va 'k zal ô gon ein (=er komt niks van) (Sint-Niklaas)
- 't vatj es van de soep (=het beste is voorbij, er valt niet veel meer te halen) (Meers)
- 't Verstand (=Hij ziet er niet zeer intelligent uit) (Achterhoeks)
- 't was d'r ien 'e puntjes (=het was er keurig voorelkaar) (Westerkwartiers)
- 't was eev'm paaz'n en meet'n (=dat paste er maar net in) (Westerkwartiers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
