17 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `en of`
- een pluim krijgen of geven (=een compliment krijgen of geven)
- eruit zien of men een paal ingeslikt heeft (=er erg stijf, harkerig uitzien)
- het is galgen of burgemeesteren. (=het is goed of fout, er is geen tussenweg)
- het is hollen of stilstaan (=van het ene uiterste in het andere belanden)
- het wordt buigen of barsten (=het ergens op wagen)
- hollen of stilstaan (=van het ene uiterste in het andere vallen)
- iemand niet kunnen luchten of zien (=een hekel aan iemand hebben)
- in geen velden of wegen te zien zijn (=iets is helemaal nergens te vinden)
- je mening niet onder stoelen of banken steken (=je mening niet verbergen, openlijk voor je standpunten uit durven komen, bij voorbeeld van afkeuring van iets)
- kiezen of delen/kavelen (=maak uw keuze!)
- kijken of men het in Keulen hoort donderen (=heel erg verbaasd kijken)
- kijken of men water ziet branden (=heel erg verbaasd kijken)
- liegen of/dat het gedrukt staat (=heel erg hard liegen)
- moeten kiezen of delen (=een (vervelende) keus moeten maken)
- schreeuwen of men levend gevild wordt (=heel hard schreeuwen)
- van voren niet weten of men van achteren leeft (=erg dom zijn / erg ziek zijn)
- zonder blikken of blozen (=onbeschaamd, zonder zich iets van anderen aan te trekken)
125 betekenissen bevatten `en of`
- de barricades opgaan (=actie voeren om iets voor elkaar te krijgen of juist tegen te houden)
- boven water zijn (=alles is bekend geworden of is teruggevonden)
- iemand om zijn vinger (kunnen) winden (=alles van iemand gedaan (kunnen) krijgen of alles mogen)
- als het hek van de dam is lopen de varkens in het koren (=als er geen toezicht is springen kinderen of ondergeschikten uit de band)
- een gegeven paard mag men niet in de bek kijken. (=als men een geschenk krijgt, dan moet men niet zoeken of er hier of daar wat aan mankeert.)
- wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen (=als twee strijdende personen of partijen zich richten op elkaar, kan een ander daarvan profiteren door zich datgene toe te eigenen waar om gestreden wordt)
- op de kloosters reizen (=altijd bij vrienden of kennissen logeren)
- het is altijd koekoek éénzang (=altijd hetzelfde verhaal vertellen of zelfde voorbeeld geven)
- goed uit de verf komen (=beter tot uiting komen of succesvoller zijn dan verwacht.)
- de kraan dichtdraaien (=de (financiële) hulp sterk verminderen of stopzetten)
- de mens wikt, maar God beschikt (=de mensen maken allerlei plannen, maar het is niet aan hen of dat ook gebeurt)
- roet in het eten gooien (=de pret bederven of een plan laten mislukken)
- je schaapjes op het droge hebben (=de zaken op orde hebben of voldoende hebben om niet meer te hoeven werken)
- uit hetzelfde vaatje tappen (=dezelfde standpunten of opvattingen delen.)
- als proefkonijn dienen (=dienen voor een of ander experiment)
- niet kunnen rijmen (=dingen die niet met elkaar kloppen of het samen niet kunnen begrijpen)
- reageren met de voeten (=door ergens weg te gaan, weg te blijven of niet meer terug te keren, aangeven dat men niet tevreden is)
- ondervinding is de beste leermeester (=door iets zelf mee te maken of te oefenen leert men het snelst)
- iets/iemand in de gaten hebben/krijgen (=doorkrijgen hoe dingen in elkaar steken of zicht houden op de situatie)
- voor Pampus liggen (=dronken of bewusteloos zijn)
- de gekken krijgen de kaart (=dwaze en onverstandige mensen krijgen hun gelijk of ze dat hebben of niet)
- een pluim krijgen of geven (=een compliment krijgen of geven)
- een beerput opentrekken (=een geheim onthullen of schandalen blootleggen.)
- er een gooi naar doen (=een kans wagen of iets proberen te raden)
- met de billen bloot (=eerlijk en open zijn over fouten of tekortkomingen.)
- een gehuurd paard en eigen sporen maken korte mijlen (=eigen bezit beschadigt men minder dan gekregen of gehuurd bezit)
- er oog voor hebben (=er de waarde van inzien of aandacht voor hebben)
- tussen wal en schip vallen (=er niet bij passen of genegeerd worden.)
- er part noch deel aan hebben (=er niets van weten of niet aan deelgenomen hebben)
- de nacht brengt raad. (=ergens een nachtje over slapen leidt tot betere beslissingen of oplossingen)
- genade vinden (=ergens geen straf voor krijgen of iets niet toegerekend worden)
- een vreemdeling in Jeruzalem zijn (=ergens niet bekend zijn met de gang van zaken of zich ergens niet thuis voelen)
- iets niet over zijn hart kunnen krijgen (=ergens niet toe kunnen komen of ergens op gesteld zijn)
- er is geen zalf aan te strijken (=ergens niets aan kunnen doen of geen enkel zinvol advies mogelijk voor iemand)
- niet op mijn weg liggen (=ergens niets mee te maken hebben of niet mee willen bemoeien)
- onder zeil gaan (=gaan rusten of slapen, vertrekken of weggaan)
- tijd brengt raad. (=geduldig zijn leidt tot betere beslissingen of oplossingen)
- kind noch kraai hebben (=geen nazaten of andere familieleden hebben, alleen rekening moeten houden met zichzelf)
- je kruit droog houden (=geen onnodige acties ondernemen of energie verspillen.)
- je kaken roeren. (=goed eten of praten.)
- aardewerk is geen paardenwerk. (=graven of in aarde werken is een vermoeiende bezigheid)
- in de knoei zitten (=grote moeilijkheden of zorgen hebben)
- als het geen broertje is dan is het een zusje. (=het is één of het ander)
- struisvogelpolitiek (=het negeren of ontkennen van een probleem in de hoop dat het vanzelf verdwijnt.)
- door de zure appel (heen)bijten (=het onaangename doen of over zich heen laten gaan)
- haring of kuit ergens van willen hebben (=hij wil iets zeker weten of uitgezocht zien)
- ieder moet zijn eigen stoep schoonvegen (=ieder moet zijn eigen problemen oplossen - zich afvragen of hij zelf schuldig is)
- iemand van de sokken rijden/lopen (=iemand (bijna) omver rijden of lopen)
- iemand in de luren leggen (=iemand bedriegen of misbruiken)
- iemand om de tuin leiden (=iemand beetnemen of bedriegen)
4 dialectgezegden bevatten `en of`
- 'Alles wat uut Bolsert komt, suupt.' (='Alles wat uit Bolsward komt, zuipt.' Blijkbaar hebben Bolswarders de naam dat ze veel en of vaak drinken.) (Bolserters)
- jaa zee-g ta wel vrouwke (=nou en of meisje) (Oudenbosch)
- Van wie zijde gij (er ene) (=Wie zijn jou vader en of moeder) (Bergs)
- ze loept er rond lak een mannekesblad (=ze is bont gekleed en of geschminkt) (Antwerps)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
