48 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `en is`
- als het kalf verdronken is dempt men de put (=pas als het te laat is, neemt men maatregelen)
- borgen is geen kwijtschelden (=uitstel is geen afstel)
- de huid van de beer niet verkopen voor hij geschoten is (=je moet niet al willen genieten van wat men nog niet verworven heeft)
- de molen is/loopt door de vang (=de zaak of persoon is in de war (gek))
- de pen is machtiger dan het zwaard (=woorden kunnen meer teweeg brengen dan wapens)
- die geboren is om te hangen, zal niet verdrinken. (=je kunt je lot niet ontlopen.)
- distels breken is distels kweken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels maaien is distels zaaien (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels trekken is distels stekken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- doen is een ding. (=praten of plannen maken is gemakkelijk gedaan, daadwerkelijk actie ondernemen is veel moeilijker)
- dun snijden is het behoud van de worst. (=goed kunnen rondkomen door zuinig te zijn)
- duren is een mooie stad (=nu is het goed, maar blijft dat zo?)
- een haas is graag waar hij geworpen is. (=ieder wil graag zijn waar hij geboren is)
- een zuiver geweten is het beste oorkussen. (=als je eerlijk bent slaap je gerust)
- eten en drinken is geen beroep / ambacht. (=werken is noodzakelijk om te kunnen leven.)
- eten is een goed begin: het ene beetje brengt het ander in. (=letterlijke betekenis.)
- goed begonnen is half gewonnen (=wat niet aangevangen wordt komt ook nooit af. / Wanneer het begin van iets goed is, is de kans groter dat het goed eindigt)
- hebben is hebben maar krijgen is de kunst (=iets hebben is goed, maar iets bijkrijgen is beter)
- het eten is niet te pruimen. (=het smaakt niet)
- het leven is geen zoete krentenbol (=het is niet altijd zo mooi, iedereen heeft wel eens tegenvallers)
- het leven is meer dan eten en drinken. (=alleen eten en drinken vult geen leven.)
- het leven is net een krentenbol, met af en toe een hard stukje (=het leven is niet een en al geluk maar kent soms ook tegenslag)
- het puntje van een scherpe pen is `t felste wapen dat ik ken (=met een kritisch woord kan het meest worden bereikt)
- het varken is door de buik gestoken (=de zaak is vooraf bedisseld)
- het varken is op een oor na gevild/gewassen (=het is bijna klaar)
- horen zeggen is half gelogen. (=wat je via via hoort is niet altijd waar)
- in het land der blinden is eenoog koning (=tussen dommeriken volstaat een klein beetje verstand om baas te zijn)
- kallen is mallen maar doen is een ding (=je kan het beter doen dan er altijd maar over blijven praten)
- komen met de paal als het brood in de oven is (=te laat komen)
- lachen is het beste medicijn (=lachen is goed voor je gezondheid.)
- lang vasten is geen brood sparen. (=honger lijden is niet hetzelfde als geld besparen)
- met hoge heren is het kwaad kersen eten (=van de omgang met aanzienlijke personen moet men niet altijd voordeel verwachten)
- met onwillige honden is het slecht hazen vangen (=het is moeilijk om samen te werken met mensen die niet willen)
- meten is weten, gissen is missen (=je kunt beter afmetingen meten dan schatten)
- moeten is dwang en huilen is kindergezang (=ik wil het wel doen, maar niet als het me verplicht wordt)
- niet geschoten is altijd mis (=als je het niet probeert, komt er ook niks van)
- proberen is het naaste recht. (=je kunt iets altijd proberen.)
- traag gereden is vroeg thuis. (=sneller klaar zijn door eerst goed na te denken)
- verkoop de huid niet voordat de beer geschoten is (=je moet niet geld uitgeven voordat je het hebt verdiend)
- voorkomen is beter dan genezen (=door voorzichtig te zijn kun je problemen en ongelukken voorkomen)
- waar de boom gevallen is, blijft hij liggen (=gedane zaken nemen geen keer)
- waar het paard aangebonden is moet het vreten (=men moet zich naar de omstandigheden schikken)
- wie een varken is moet in het schot (=wie voor het ongeluk geboren is, hoeft geen geluk te verwachten)
- wie tot een penning geboren is kan tot geen stuiver komen (=wat het lot voor je in petto heeft kan je niet ontlopen)
- wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje (=je kunt nooit boven de stand komen waarin je geboren bent. Arm geboren, zal wel arm blijven)
- wie voor het oortje geboren is, zal tot de stuiver niet geraken (=wie in een lage sociale klasse geboren is, zal niet in een hogere sociale klasse terechtkomen)
- zo lang er leven is, is er hoop (=hoe slecht het ook staat, zolang nog niet alles verloren is, kan alles nog goed komen)
- zolang er leven is, is er hoop (=er is altijd hoop, dus geef nooit op!)
78 betekenissen bevatten `en is`
- waar er twee ruilen moet er een huilen (=bij het ruilen is de een altijd beter af dan de ander)
- nood breekt wet (=bij moeilijke omstandigheden is er meer geoorloofd)
- ars longo vita brevis (=de kunst blijft lang en het leven is kort)
- het land van belofte (=de plaats waar het goed toeven is)
- tijd heeft vleugels en geen teugels. (=de tijd gaat snel en is niet te beïnvloeden)
- reageren met de voeten (=door ergens weg te gaan, weg te blijven of niet meer terug te keren, aangeven dat men niet tevreden is)
- gierigheid is de wortel van alle kwaad (=door gierigheid ontstaan er veel problemen en is er veel ellende in de wereld)
- zand schuurt de maag (=een beetje zand eten is niet erg (meer algemeen: stel je niet aan!))
- vechten tegen de bierkaai (=een gevecht aangaan dat al bij voorbaat verloren is)
- een ei is geen ei twee ei is een half ei drie ei is een paasei (=één is niet genoeg, twee is beter, drie is goed)
- een land van melk en honing zijn (=een land waar het goed en voorspoedig leven is)
- de nacht is een goede raadsman. (=een nachtje slapen is goed bij het nemen van beslissingen)
- je kan beter naar de bakker dan naar de apotheker gaan. (=eten is gezond, de apotheker bezoek je als je ziek bent.)
- het is licht dansen op andermans vloer. (=geld van anderen uitgeven is makkelijk.)
- een goed begin heeft een goed behagen maar het eindje zal de last dragen (=goed beginnen is prima, maar je moet volhouden tot het einde)
- aardewerk is geen paardenwerk. (=graven of in aarde werken is een vermoeiende bezigheid)
- wie werkt als een paard zal haver eten. (=hard werken is voor de meeste mensen geen garantie op een goed inkomen)
- haring in het land, dokter aan de kant (=haring eten is zeer gezond; haring is zelfs één van de beste vissen voor je gezondheid)
- de laatste loodjes wegen het zwaarst (=het afwerken is vaak het lastigst)
- het is krabben op de naad (=het eten is op)
- het is altijd rouwen en trouwen (=het leven is een afwisseling van goede en slechte tijden)
- het leven is net een krentenbol, met af en toe een hard stukje (=het leven is niet een en al geluk maar kent soms ook tegenslag)
- zo lang er leven is, is er hoop (=hoe slecht het ook staat, zolang nog niet alles verloren is, kan alles nog goed komen)
- lang vasten is geen brood sparen. (=honger lijden is niet hetzelfde als geld besparen)
- een haas is graag waar hij geworpen is. (=ieder wil graag zijn waar hij geboren is)
- de koekoek en de sijs hebben niet dezelfde wijs. (=iedereen is anders)
- het dunkt elke uil dat zijn jong een valke is. (=iedereen is trots op zijn kinderen)
- maak je bed zoals je wilt slapen (=iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen daden)
- een stille in den lande zijn (=iemand die erg stil en ingetogen is of iemand die zich bijna nooit ergens mee bemoeit)
- zo zeker als de bank (=iemand die in alles te vertrouwen is)
- een goede daad is goud waard (=iemand helpen is goed)
- iemand op de proef stellen (=iemand testen om te zien of die te vertrouwen is of het aan kan)
- geen groter venijn, dan vriend tonen en vijand zijn. (=iemands vertrouwen schaden is het gemeenste wat je kunt doen)
- iets aan het licht brengen (=iets bekend maken wat verborgen is)
- bijna is nog niet half en een koe is nog geen kalf (=iets bijna hebben is hetzelfde als iets helemaal niet hebben)
- het werkt als haarlemmerolie (=iets dat overal voor te gebruiken is)
- hebben is hebben maar krijgen is de kunst (=iets hebben is goed, maar iets bijkrijgen is beter)
- menen ligt dicht bij Kortrijk (maar verre van Waregem) (=iets menen is niet genoeg; je moet er zeker van zijn.)
- gauw is dood en langzaam leeft nog. (=iets te snel doen is niet goed)
- een heilige koe (=iets waar je niet aan mag komen en zuinig op bent, voor sommige mensen is dat bijv. een auto)
- een gesloten boek (=iets wat niet te doorgronden is)
- naar de heilige graal streven (=iets willen bereiken wat niet te bereiken is)
- een naald in een hooiberg/hooimijt zoeken (=iets zoeken dat bijna niet te vinden is)
- de balans opmaken (=kijken hoe iets verlopen is; nagaan of je ergens voordeel of nadeel van hebt gehad)
- lachen is het beste medicijn (=lachen is goed voor je gezondheid.)
- een lang gezicht trekken/zetten (=laten merken dat men niet tevreden is)
- de ene bedelaar ziet de andere niet graag voor de deur staan (=men is bang voor concurrentie)
- daar hangt de schaar uit (=men is daar niet te vertrouwen)
- een gehuurd paard en eigen sporen maken korte mijlen. (=men is geneigd andermans spullen te misbruiken)
- met een dood kalf is het goed sollen (=men kan gerust wat proberen met iets dat al verloren is)
18 dialectgezegden bevatten `en is`
- 't en is gin trop of d'r zit e buk in: in elk gezelschap, in elke familie is er altijd wel één iemand die niet deugt (=er is geen troep of er zit een bok in) (Klemskerks)
- ên is ên in krijën is de kjunste (=iets van iemand aftroggelen) (Kaprijks)
- en is eschutteld in 't geld (=hij heeft veel geld) (Veurns)
- en is gebortieg van... (=Hij is geboren te ...) (Veurns)
- en is gejogen (=hij is gehaast) (Veurns)
- en is gepiend (=hij is bang) (Veurns)
- en is getrokn (=hij is vermagerd) (Veurns)
- en is gin puupe tuubak wèèrd (=hij deugt nergens voor) (Veurns)
- en is goan zanten (=hij is gestorven) (Poperings)
- en is grodder (=hij is groter) (Veurns)
- en is ie (=hij is) (Poperings)
- en is in ze gat gebeten (=hij is beledigd) (Veurns)
- en is op ze weeroeden (=hij houdt de boot af) (Veurns)
- en is schoeppes (=Hij is er van onder) (Mechels (BE))
- en is uut'n aak (=Hij is psychisch gestoord) (Langemarks)
- en is wel estrieveld (stro er onder) (=hij heeft veel geld) (Veurns)
- ol te mets en is gen gewunte (=af en toe is geen gewoonte) (Heuvellands)
- ot 'n in z'n and sjchiet is 't e pannekoeke, en is geboëren me e klaverblatche (=Hij is voor het geluk geboren) (Veurns)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
