702 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `at`
- `t Is gelijk of men van/door de kat of de kater/hond gebeten wordt (=het maakt niet uit hoe of waardoor je benadeeld bent geweest)
- aan de latten hangen (=ermee ophouden - bijna bankroet zijn)
- aan het eind van zijn Latijn zijn (=uitgeput zijn)
- aan het laatje zitten (=bij de bron zitten / geld hebben)
- aap wat heb je mooie jongen (=sarcastische opmerking over iemand die wat al te trots is op iets)
- aap wat heb je mooie jongen spelen (=overdreven vriendelijk zijn)
- advocaat van de duivel spelen (=een mening geven waar je het zelf niet mee eens bent, maar die je geeft om reacties uit te lokken)
- advocaat van kwade zaken (=wie slechte zaken verdedigt)
- al vaak met dat bijltje gehakt hebben (=het werk al vaker gedaan hebben en weten hoe het moet)
- al zijn patronen verschieten (=alle mogelijkheden uitproberen)
- alle baat helpt zei de schipper, en hij blies in het zeil (=alle beetjes helpen)
- alle dingen hebben twee handvatten. (=er zijn vaak meerdere manieren zijn om een situatie aan te pakken)
- alle hoop de bodem in (laten) slaan (=door iets geen enkele hoop meer (laten) hebben)
- alles door het halsgat jagen (=alles opmaken aan eten en drinken)
- alles wat los en vast is (=echt alles)
- als de bruid verpatst is wordt zij gewild. (=wat niet meer beschikbaar is lijkt aantrekkelijker voor anderen)
- als de kat om de hete brij heen draaien (=iets wel willen, maar het niet durven)
- als de kat van honk is dansen de muizen op tafel (=als er geen toezicht is, doen de ondergeschikten hun zin)
- als de kat zich wast, komt er gewis een gast (=als de kat zich wast komt er visite.)
- als de rechte Adam komt gaat Eva mee (=gezegd van `n meisje dat liever niet wil trouwen)
- als de stok stijf staat is de uil gaan vliegen (=zit je eenmaal met een erectie, dan is de wijsheid ver zoeken)
- als hadden geweest is, is hebben te laat. (=niet zeuren over gedane zaken)
- als het hemd scheurt dan heeft het een gat (=wees niet vooraf al nodeloos bezorgd)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als het schip lek is, gaan de ratten van boord. (=als het verkeerd loopt, laten valse vrienden je in de steek)
- als het varken zat is, gooit het de bak om. (=gezegd als iemand geen dankbaarheid toont)
- als het water zakt, kraakt het ijs (=elke oorzaak heeft gevolgen)
- als ik ze niet hoef te hoeden laat ik de ganzen ganzen zijn (=ik bemoei me niet met andermans zaken als het niet hoeft)
- als katten muizen, mauwen ze niet (=wanneer je aan het eten bent, praat je niet zoveel)
- april doet wat hij wil (=april geeft onvoorspelbaar weer)
- baat het niet, schaadt het niet (=iets kan helpen, maar als het niet helpt zal het geen problemen geven)
- bang zijn zich aan koud water te branden (=erg voorzichtig zijn)
- ben je belatafeld (=ben je gek)
- beter laat dan nooit (=het is beter dat iets een beetje te laat komt, dan dat het nooit gebeurt)
- bij nacht zijn alle katjes grauw en alle mondjes even nauw (=als het erop aankomt zijn we allen gelijk)
- blijf uit zijn kielwater of je raakt in zijn zog (=blijf uit zijn buurt, want je wordt er slechter van)
- bloot slaat dood (=iemand voor het blok zetten: iemand dwingen een keuze te maken)
- boontjes uit water eten. (=een eenvoudige maaltijd.)
- botten blijven platvis (=als je dom bent dan blijf je dat)
- boven water komen / boven water halen (=tevoorschijn komen / tevoorschijn halen, verschijnen, opduiken)
- boven water zijn (=alles is bekend geworden of is teruggevonden)
- boven zijn theewater (=dronken)
- contra rationem (=strijdig met de rede) (Latijn)
- daar groeit het gras in de straten (=daar is het erg saai)
- daar is geen woord Frans/Latijn/Chinees bij (=iedereen kan dat begrijpen)
- daar is wat aan te kluiven (=daar is werk aan)
- daar komt de zwarte kat in (=daar komt ruzie van)
- daar zal wat zwaaien (=daar zal een hartig woordje gesproken worden)
- daar zitten graten in (=daar klopt iets niet)
- daar zitten nogal wat haken en ogen aan (=er zijn meer problemen dan je op het eerste gezicht zou denken)
1044 betekenissen bevatten `at`
- distels maaien is distels zaaien (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels breken is distels kweken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- distels trekken is distels stekken (=`maar distels laten staan, is distels laten vergaan`)
- naar iemands pijpen dansen (=(onderdanig) alles doen wat iemand vraagt)
- op de vingers kijken (=(Op een vervelende manier) scherp toezien hoe iemand iets doet, zodat elke fout direct opgemerkt wordt)
- aan de fep zijn (=(overmatig) drinken)
- het licht zien (=1: begrijpen wat men daarvoor nog niet begreep 2: geboren worden, ontstaan)
- aan het lijntje hebben/houden (=aan de praat houden / beloven, maar steeds weer uitstellen)
- aan de veren kent men de vogel (=aan het uiterlijk (verzorging/kleding) kun je zien met wat voor iemand je te maken hebt)
- bakkerskinderen eten oud brood. (=aan het vak dat men uitoefent, besteedt men in zijn directe omgeving weinig aandacht.)
- fiolen van toorn over iemand uitstorten (=aan iemand duidelijk laten blijken dat je kwaad op diegene bent)
- ruw laten stikken (=aan zijn lot overlaten)
- in zijn eigen vet gaar koken (=aan zijn lot overlaten (iemand die iets misdaan heeft))
- de tongen losmaken (=aanleiding geven tot gepraat)
- het op de klompen aanvoelen (=achterafgepraat - Dat had men kunnen weten)
- het achter de ellebogen hebben (=achterbaks; zonder zijn zelfzuchtige bedoelingen te laten zien)
- de lijdensbeker tot de bodem ledigen (=al het slechte, tot het laatste toe, over zich heen krijgen)
- het doel heiligt de middelen (=alle middelen zijn toegelaten, zolang het doel maar bereikt wordt)
- kromme sprongen maken (=alle moeite doen om zich uit een situatie te redden)
- om den brode doen (=alleen werken voor het geld en niet omdat het werk fijn/leuk is)
- de wereld op zijn duim kunnen draaien (=alles doen wat iemand wil)
- het loopt op rolletjes (=alles gaat als vanzelf)
- botertje aan de boom zijn / het is botertje tot de boom (=alles gaat goed zonder problemen)
- ogen van achteren en van voren hebben (=alles goed in de gaten houden)
- zo vrij als een vogeltje in de lucht (=alles kunnen doen en laten wat iemand wil)
- iemand tot op zijn hemd uitkleden (=alles van iemand afnemen, een te hoge prijs laten betalen)
- alles over de vloer halen (=alles verplaatsen)
- je hebben en houwen verliezen (=alles wat iemand bezit kwijtraken)
- have en goed (verliezen) (=alles wat je hebt (verliezen))
- het ene woord haalt het andere uit (=als de ene persoon een grote mond opzet, krijgt die dat van de ander terug)
- als het niet gaat zoals het moet, dan moet het zoals het gaat (=als de ideale situatie niet haalbaar is, moet je je aanpassen aan de omstandigheden.)
- als de kat zich wast, komt er gewis een gast (=als de kat zich wast komt er visite.)
- als de herder dwaalt dolen de schapen (=als de leider het verkeerd doet weten de mensen die hem volgen niet wat ze doen moeten)
- liggende maan, staande matrozen. (=als de maan op zijn kant staat komt er storm op zee)
- in het donker zijn alle katten grijs/grauw (=als de situatie niet duidelijk is, zijn de zaken niet goed te beoordelen)
- eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand (=als één persoon uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken. / Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.)
- als `t schip zinkt dan zinkt ook de lading (=als een zaak bankroet gaat, dan is men meestal ook alles kwijt)
- komt tijd komt raad (=als er genoeg tijd overheen gaat, komt de oplossing vanzelf)
- waar aas is vliegen kraaien (=als er iets te halen valt staat iedereen vooraan)
- als je geschoren wordt, moet je stilzitten (=als er scherpe kritiek op je is (je wordt geschoren), kun je beter rustig wachten tot het voorbij is, in plaats van erop in te gaan)
- aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet (=als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden)
- gezelligheid kent geen tijd (=als het gezellig is, is het niet erg als het wat later wordt)
- mei koel en wak, veel koren in de zak. (=als het in mei nat en koud is wordt de opbrengst hoog)
- als het schip lek is, gaan de ratten van boord. (=als het verkeerd loopt, laten valse vrienden je in de steek)
- als de maan vol is schijnt ze overal (=als iemand gelukkig is, kan iedereen dat zien)
- eens gezegd, blijft gezegd (=als iemand iets belooft moet die dat ook uitvoeren)
- als een warm mes door de boter (=als iets erg makkelijk of geleidelijk gaat)
- buiten de kerf gaan (=als iets te ver gaat)
- eén kwade dag maakt de winter niet. (=als iets verkeerd gaat, hoeft nog niet alles verkeerd te gaan.)
- lieg ik, dan lieg ik in commissie (=als ik niet de waarheid vertel komt dat omdat ik niet beter weet of vertel wat anderen vertellen)
50 dialectgezegden bevatten `at`
- 't is green at (=er zit een haar in de boter) (Booms)
- Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. (=at 't niet kin soa't 't mot, dan mot 't maar soa't 't kin.) (Bildts)
- As men tentjen wielekes at tein was een tantwieleken. (=Je moet niet zeuren over wat niet is. 1) (Teralfens)
- at 't op sjoëpsjaere aonkimp (=als het erop aan komt) (Bilzers)
- at 't op sjoëpsjaere aonkoêm (=als het erop aan kwam) (Bilzers)
- at Aspei ze lêmpke autgeet, zit Aspei èn den doenkele (=Als de hemel valt, hebben we allemaal een blauwe muts) (Bilzers)
- at de klok van Raume slig, blifste zau! (=Trek geen grimassen!) (Bilzers)
- at de vêrke zaot zin, zin de roëpe zoêr (=als de muis zat is, wordt het meel bitter) (Bilzers)
- at fernien vliegt, kriegen me onweer (=venijn) (Zeeuws)
- at hi-j nog langzamer lup, luppe achteruut (=Hij loopt langzaam) (Achterhoeks)
- at hij tusse mijne paraa (prei) sukkelt vinnen z'em noot ne meer (=Over een dwerg zegt men soms ...) (Bevers)
- at ich èn zaajn plak weir (=als ik jou was) (Bilzers)
- at ich mich moet versjangeniëre, bèste nog nie goed aof (=als ik kwaad word, is het je hoogste tijd) (Munsterbilzen - Minsters)
- at ich zau ën graute maul hoch, waaj dich, dan loet ich mich doë ën dikke kont van maoke (=je hebt een grote mond, nog groter dan een dikke kont) (Munsterbilzen - Minsters)
- at kalf verdroenkn nis dempt men den put (=als het kalf verdronken is dempt men de pu) (Zeeuws)
- at n hemmel vaalt brekt alle boonnstökke (=als iemand zich onnodig zorgen maakt) (Twents)
- at nie te veul dol is (=als het niet te veel moeite is) (Oudenbosch)
- at s'maons vrog de hane uut dinxper in aalten kraei'jt , dan heft s'nachts unmöndig e'waei'jt . (=Humoristich overdrijven) (Achterhoeks)
- at tich doeë mér niks aonkump (=als dat maar gaat lukken) (Munsterbilzen - Minsters)
- at waor is zienge ze in de kerk (=het is maar de vraag of dat waar is) (Oudenbosch)
- at ze breidsje gebakken ès, moessët doëviër nog nie hals iëver kop opaete (=geniet rustig van de rijkelijk leventje) (Munsterbilzen - Minsters)
- at ze stilvilt ès ze zik (=vrouwen kauwen voortdurend zonder iets in hun mond te hebben) (Munsterbilzen - Minsters)
- at zowijtis kunde gij niks meeneme (=een doodshemd heeft geen zakken) (Oudenbosch)
- bin dr die at er nie bin me toch mossen wezen (=er zijn) (Zeeuws)
- Blief van mien af , I-j mag mien wel an de boks kommen, moar alleen at e an den draod hink (=Blijf van me af) (Achterhoeks)
- da azuu ne kop op en virken stond, 'k en at vanzeleve gien uuflakke mier (=van een lelijkaard zegt men) (Gents)
- daaj zauk alles at hërren dikken tein (=die vindt zomaar van alles uit) (Munsterbilzen - Minsters)
- Dat staat er op as haor op een hond (=at staat heel dicht, b.v. gras) (Giethoorns)
- de man oet nog nen heiring waaj ter daud wos (=de man at nog een haring toen hij dood was) (Munsterbilzen - Minsters)
- de rute is trut en at rint rint trin (=de ruit is er uit en als het regent regent het er in) (Izegems)
- ei viel en at twee boebels op zènne kop (=hij viel en had twee builen op zijn hoofd) (Sint-Niklaas)
- ën vroo konste pas smieë at ze heet ès (=je moet altijd het goede ogenblik kunnen afwachten) (Munsterbilzen - Minsters)
- Et da lam oai? Joat da lam et oai. Da lam et oai at da lam oai et (=Heeft dat lam hooi? Ja, dat lam heeft hooi. Dat lam heeft hooi als dat lam hooi heeft) (West-Vlaams)
- ët kump nie trop aoën wëlke kleiër oos poeske hèt, at ze mér maajs vink (=in politiek telt geen partijkleur, als je maar geld vangt !) (Munsterbilzen - Minsters)
- I-j mag mien wel an de boks kommen, maor alleen at e an den draod hink (=Je moet niet aan me zitten) (Achterhoeks)
- ie is zo slecht at n sleept (=slecht) (Zeeuws)
- Ik at hem vaste aan 't ges (=Hij houdt stand) (Gavers)
- ik har nog leewer at mie nun beer grip (=ik werd nog liever gegrepen door een beer) (Twents)
- in zn vel at n nie estropt is (=waar is jan) (Zeeuws)
- jat e vessche schelle van de schutle (=hij at een plak vers spek) (Kortemarks)
- je sloeg olles ien sien dorre (=hij at alles op) (Roeselaars)
- kheloof at vlie-es beter is as de bie-enen (=geloven) (Zeeuws)
- Kwok ham ha, dan aat ik aaier mee ham ak aaier ha (=Ik zou willen dat ik ham had, dan at ik eieren met ham, als ik tenminste eieren zou hebben) (Tilburgs)
- Kwok un aai ha, dan aat ik aaier mee ham, ak ham ha. (=ik zou willen dat ik een ei had, dan at ik eieren met ham, als ik ham had.) (Tilburgs)
- laajighéts ès kotbij at den iever wijd voert ès (=ik wou vandaag nog wel eens koken, maar de blikopener was zoek!) (Munsterbilzen - Minsters)
- Les carottes sont bonnes, zei de Fransman en hij at al zijn vlees op (=Het één zeggen en het ander doen) (Kortrijks)
- Marie zet t'vainster oapen da ze rieken da we kiek éiten (=Wanneer men kip at op t'Vestje) (Dendermonds)
- nieuwe petaten en zoute vis - eten de boeren at kerremis is (=nieuwe aardapplelen) (Zeeuws)
- nieuwe petaten en zoute vis eten de boeren at kerremis is (=kerremis) (Zeeuws)
- onder twoeëtr zat ne poeëtr mi zèn tieënen boven twoeëtr. Oeveel tieënen at dieë poeëtr... (=aftelrijmpje) (Meers)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen