38 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `ij de`
- als David zijn volk telde verloor hij de strijd (=tel de winst pas uit bij het einde van de strijd)
- als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand (=als je iemand een beetje helpt, wil diegene altijd je hulp)
- bij de duivel te biecht gaan (=bij de vijand om raad gaan)
- bij de kladden krijgen (=te pakken krijgen)
- bij de mieren zijn (=dood)
- bij de neus hebben (=iets wijsmaken)
- bij de pakken neerzitten (=geen oplossing meer zoeken, niet meer verder doen)
- bij de pinken zijn (=snel dingen begrijpen, Handig en flink zijn, Vroeg opstaan)
- bij de roes (=alles door elkaar)
- bij de styx zweren (=styx is rivier in onderwereld)
- bij de tekst blijven (=bij het oorspronkelijke plan blijven)
- bij de vleet (=er is meer dan voldoende van (vleet was vroeger een groot visnet))
- boter bij de vis (=betaling bij de levering)
- de gelegenheid bij de haren grijpen (=de kans niet laten voorbijgaan)
- de kat bij de melk zetten (=iemand in verleiding brengen)
- de koe bij de horens vatten (=met de lastige zaak beginnen)
- de vis begint te stinken bij de kop (=het loopt het eerst mis bij de leiding)
- een aal bij de staart hebben (=een lastige taak ondernemen)
- elkaar bij de neus nemen (=elkaar voor de gek houden)
- goed bij de tijd zijn (=snugger)
- haring bij de vleet (=in overvloed. (Een `vleet` is een groot net dat door de haringloggers werd/wordt gebruikt.))
- heeft de duivel `t paard gegeten, dan neemt hij de toom ook nog. (=ben je eenmaal in handen van slechte mensen gevallen, dan verlies je alles.)
- heeft de duivel het paard gegeten, dan neemt hij de toom ook nog. (=ben je eenmaal in de macht van slechte mensen, dan wordt het alleen maar erger)
- het gras is altijd groener bij de buren (=er is altijd iets te vinden om jaloers op te zijn)
- het is bij de (wilde) beesten af (=het is verschrikkelijk; het is schandalig)
- het is bij de konijnen af (=het is buitengewoon erg)
- het kind bij de naam noemen (=eerlijk voor de mening uitkomen)
- iemand bij de kladden grijpen (=iemand bij zijn kleren grijpen)
- iemand bij de lurven pakken (=iemand stevig vastpakken)
- iemand bij de neus nemen (=iemand voor de gek houden; iemand bedriegen)
- iets bij de roes kopen (=iets kopen in de staat zoals het is)
- iets bij de roes verkopen (=iets verkopen in de staat zoals het is)
- je kunt van mij de pot op (=je doet maar waar je zin in hebt)
- ketters wonen het dichtst bij de paus (=de beste vrienden van een machtig man zijn vaak zijn grootste vijanden)
- laag bij de grond (=oneerlijk, unfair)
- na mij de zondvloed (=dat is een probleem dat zich pas voordoet als ik er niet meer ben - het zal mijn tijd wel duren)
- voorbij de schout zijn deur mogen dragen (=wel gezien mogen worden)
- water bij de wijn doen (=compromissen zien te sluiten)
23 betekenissen bevatten `ij de`
- boter bij de vis (=betaling bij de levering)
- je kan geen kei het vel afstropen (=bij de arme valt niets te rapen)
- je kan geen kaalkop bij het haar vatten (=bij de arme valt niets te rapen)
- aan het laatje zitten (=bij de bron zitten / geld hebben)
- op de poot spelen (=bij de kleinste tegenslag flink te keer gaan/razen)
- bij de duivel te biecht gaan (=bij de vijand om raad gaan)
- dat maakt van Jezus nog een ketter (=dat is zelfs bij de meest integer mens een schanddaad)
- onder de wal zijn (=dicht bij de wal zijn)
- een wit voetje halen (=een goede indruk maken bij de leider(s))
- je in het hol van de leeuw wagen (=een groot risico nemen , rechtstreeks bij de vijand te rade gaan)
- het is broekzak-vestzak. (=er wordt betaald, maar het geld blijft bij dezelfde kliek)
- de vis begint te stinken bij de kop (=het loopt het eerst mis bij de leiding)
- gedachten zijn tolvrij (=iedereen mag vrij denken wat diegene wil)
- tussen servet en tafellaken zijn (=niet bij de kleintjes maar ook niet bij de groten horen)
- voet bij stuk houden (=niet toegeven, bij de eigen ideeën blijven)
- niet in de wieg gesmoord (=niet van bij de opkomst vernietigd - al oud)
- onder de plak zitten (=niets durven tenzij de partner het goed vindt)
- uit de pot van Egypte eten (=nog thuis eten bij de ouders die voor je zorgen)
- het staat geschreven en gedrukt je moet krabben waar het jeukt (=problemen bij de bron aanpakken)
- eten dat je zweet en werken dat je het koud krijgt, dat zijn de waren. (=slecht personeel. Uit de tijd dat meiden en knechts bij de boer in de kost waren.)
- uit z`n rol vallen (=tijdens het spelen iets zeggen of doen wat niet bij de rol hoort)
- vissers en jagers, zijn vrouwenplagers. (=vissers en jagers zijn vaak bij de vrouw weg)
- op je stuk staan (=zich niet laten ompraten en bij de eigen mening blijven)
Eén dialectgezegde bevat `ij de`
- kom voe voelee, zaai 't ij de woale (=zoals je wilt) (Brakels)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
