23 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `en dan`
- beter ermee verlegen dan erom verlegen (=liever van iets te veel dan van iets te weinig hebben)
- beter hard geblazen dan de mond gebrand (=het is beter dat men zich inspant dan dat er door slordigheid of luiheid iets fout gaat)
- beter onbegonnen dan ongeeindigd (=beter niet beginnen als men het niet kan afwerken)
- beter thuis rapen eten dan elders gebraad. (=thuis is het altijd nog het beste.)
- de beren zien dansen (=honger hebben)
- de centen dansen hem in de zak. (=hij kan niets sparen)
- de muizen dansen in het spek. (=er is welvaart)
- een krul meer in zijn staart hebben dan een ander (=speciaal willen zijn)
- een krul meer in zijn staart hebben dan een gewoon mens (=zich een beetje aanstellen)
- eerst komt het eten dan de moraal. (=overleven is belangrijker dan het volgen van regels.)
- eerst oompje en dan oompjes kinderen (=eerst ik, daarna de anderen)
- er behoort meer tot een huishouden dan het zoutvat. (=er zijn veel bijkomende kosten)
- hoger willen vliegen dan men kan (=meer willen doen dan men kan)
- liever iemand zijn hielen zien dan zijn tenen (=iemand niet goed kunnen verdragen)
- liever van achteren zien dan van voren (=niet goed kunnen verdragen)
- liever vrij en geen eten dan een volle buik aan een ijzeren keten. (=vrijheid is een hoger goed dan materiële welvaart.)
- liggen de handen dan liggen de tanden (=wie niet werkt verdient niet genoeg om te eten)
- meer kunnen dan alleen brood eten (=verstand van zaken hebben)
- meer laden dan men dragen kan (=te veel hooi op zijn vork nemen)
- naar iemands pijpen dansen (=(onderdanig) alles doen wat iemand vraagt)
- niet verder zien/kijken dan je neus lang is (=niet goed nadenken wat de gevolgen van iets zijn)
- tegen wil en dank (doen/zijn) (=met tegenzin)
- voor geld kun je de duivel doen dansen (=met geld kun je alles gedaan krijgen)
38 betekenissen bevatten `en dan`
- met de vork schrijven (=afzetten, meer kosten rekenen dan werkelijk gemaakt)
- dan moet de wal het schip maar keren (=als iemand niet vooraf rekening houdt met een naderend probleem, dan moet het probleem maar daadwerkelijk in volle omvang ontstaan, en dan alsnog worden opgelost)
- voor het inkoppen hebben (=een eenvoudige kans om in een discussie een punt te maken dankzij een voorzet van een ander)
- een goede buur is beter dan een verre vriend (=een goede buur kan je beter helpen dan een verre vriend)
- een vriendelijk gezicht brengt overal licht (=een vrolijk persoon weet vaak meer te bereiken dan een nors persoon)
- je woorden kauwen (=eerst nadenken en dan pas spreken)
- geld maakt niet gelukkig (=er is meer in het leven dan rijkdom)
- daar zitten nogal wat haken en ogen aan (=er zijn meer problemen dan je op het eerste gezicht zou denken)
- mooi weer spelen (=genieten (meestal van andermans goed) / mooier voordoen dan het is)
- als het varken zat is, gooit het de bak om. (=gezegd als iemand geen dankbaarheid toont)
- in de schaduw stellen (=het beter doen dan een ander, iemand overtreffen)
- makkelijker gezegd dan gedaan (=het is eenvoudiger om iets te zeggen dan om het ook daadwerkelijk uit te voeren)
- een mens is geen aardappel (=iedereen heeft zo nu en dan behoefte aan ontspanning)
- iemand het net over het hoofd halen (=iemand tegen wil en dank tot iets doen besluiten)
- iemand de hielen laten zien (=inhalen of beter presteren dan de ander)
- beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald (=je kan beter iets voortijdig stoppen dan doorgaan tot het helemaal verkeerd gaat)
- kallen is mallen maar doen is een ding (=je kan het beter doen dan er altijd maar over blijven praten)
- meten is weten, gissen is missen (=je kunt beter afmetingen meten dan schatten)
- geef een man een vis dan heeft hij die dag te eten (=je kunt iemand beter leren vissen dan heeft hij z`n leven lang vis te eten)
- de aanval is de beste verdediging (=je kunt in een strijd of ruzie beter zelf actie ondernemen dan afwachten)
- buiten zijn boekje gaan (=meer doen dan toegelaten)
- meer pijlen op zijn boog hebben (=meer kunnen dan reeds laten zien)
- een streepje voor hebben (=meer mogen dan een ander, minder gauw straf krijgen)
- het oog is groter dan de maag (=meer op het bord scheppen dan er opgegeten kan worden)
- hoger willen vliegen dan men kan (=meer willen doen dan men kan)
- op je tenen lopen (=meer willen presteren dan je aan kunt)
- je mond voorbij praten (=meer zeggen dan dat er gezegd mag worden en/of het verklappen van een geheim)
- eieren voor je geld kiezen (=met minder genoegen nemen dan men eerder wilde)
- je hebt luxe paarden en werkpaarden (=niet iedereen heeft dezelfde positie, de een moet harder of zwaarder werken dan de ander)
- met Sint Juttemis als de kalveren op het ijs dansen (=nooit (Sint Juttemis valt op 17 augustus, en dan ligt er geen ijs))
- elkaar vliegen afvangen (=op onbeduidende details elkaar beconcurreren dan wel duidelijk willen laten uitkomen dat men zelf gelijk heeft en de ander niet)
- een snijder heeft maar een darm. (=spotternij van boeren, die veel meer eten dan de kleermaker.)
- in de contramine zijn (=tegen alles in gaan of altijd iets anders willen dan anderen)
- bakzeil halen (=toegeven dat je ongelijk hebt / aanzienlijk minder hoge eisen stellen dan je eerder deed)
- spreek wat waar is, drink wat klaar is, eet wat gaar is. (=wees bescheiden en dankbaar voor wat je hebt)
- de pen is machtiger dan het zwaard (=woorden kunnen meer teweeg brengen dan wapens)
- zachte winters, vette kerkhoven (=zachte winters geven vaak aanleiding tot meer ziekten dan strenge winters)
- bij tijd en wijle. (=zo nu en dan)
37 dialectgezegden bevatten `en dan`
- Eerst lere, dan kinne en dan de priis winne (=Eerst leren, dan kunnen en dan de prijs winnen) (Bildts)
- ''kek mar uit mee oew gek bakkes, dolluk sloi ut klokske van Rome en dan blijvet zo ston'' (=Bekken trekken) (Waalwijks)
- 'k zeg maar niks / antwoord: / Maor God hoort ju bromme . (=ik zeg maar niets.. en dan antwoordt de ander: (maar je denkt het er het jouw van)) (Utrechts)
- aof ên tau (=nu en dan) (Bilzers)
- aste nau en dan ès trëg kieks op ze laeve, laefste twei kër (=wie van herinneringen kan genieten, leef meerdere keren) (Munsterbilzen - Minsters)
- aste smërgës opstees mètte hinne, doër den daog wërks waajë piëd en dan soëvës mieg bès waaj nen hond...dan bèste heil ziëkër ne loempën iëzël of stoem koer (=als vroeg op staat, dan hard werkt om s'avond dood te zijn, dan schat ik dat je een ezel of lompe koe zijt) (Munsterbilzen - Minsters)
- azichter mene vinger nie kan ènstaeke, geleef ichet nie (=eerst zien en dan geloven!) (Munsterbilzen - Minsters)
- bau nie gelaach wieëd, doog et nie (=nu en dan moet er wat leven in de brouwerij zijn) (Munsterbilzen - Minsters)
- de zon schênt nu en dan (=De zon schijnt zo nu en dan.) (Haags)
- den derde keir dat ich vër ët zinge de kërk autgoeng, moch ich nimei bènne en dan bèn ich noë ën aander kërk op zik gegon (=toen ik me de derde keer terugtrok, mocht ik niet meer binnen en ben ik op zoek gegaan naar een andere) (Munsterbilzen - Minsters)
- die ha nie af voor dun elevu en dan ist nog dun (=krenterig persoon) (Hulsters (NL))
- doë geet niks doër de sjoo dan get doemp en dan èstër nog gefilterd (=daar wordt geen cent teveel uitgegeven) (Munsterbilzen - Minsters)
- door go ok alliën mor de smoor deur de schouw boate, en dan is em nog gefilterd (=een zéér gierig iemand) (Ransts)
- en dan gaogut aartor (=dan schiet het op) (Oudenbosch)
- En tein (=en dan) (Liedekerks)
- Hé (dan de vraag) antwoord: Hé is een afkorting van Hengst ! (=Hé ( en dan de vraag) antwoord: Ik heb een naam.) (Utrechts)
- ieës noenkskë en dan noenkskëskènder (=ik bedien eerst mezelf) (Munsterbilzen - Minsters)
- ieës zaeë en dan pas maeë (=alvorens te maaien moet men eerst zaaien) (Munsterbilzen - Minsters)
- Iej könt oe pas joonk veulen a'j oald bint en dan is ' te late (=Je kunt je pas jong voelen als je oud bent en dan is het te laat) (Twents)
- iês noenkske en dan pas noenkskeskènder (=ik ga voor op iedereen) (Munsterbilzen - Minsters)
- ik drink èègelek nôot, mar zo meejèndan meude wèl es van oe gelêûf valle. (=ik drink eigenlijk nooit alcohol, maar zo nu en dan mag je wel eens zondigen.) (Tilburgs)
- in ukskes en snukskes (=nu en dan een beetje voortdoende) (Waregems)
- meej toere (=af en toe, nu en dan) (Tilburgs)
- mèt stei
mèt taaids (=zo nu en dan) (Bilzers)
- nau en dan één knoeppe (=nu en dan een vrouwtje 'pakken') (Munsterbilzen - Minsters)
- nau en dan zen loetse hübbe (=soms wat nukkig doen) (Munsterbilzen - Minsters)
- nau ëns te bot en dan wir te zot (=wispelturig) (Munsterbilzen - Minsters)
- nen echte vleeliefhebber it ieës het baukspek op en dan pas de beefsteak (=echte kenner neemt eerst de moeder en krijgt er de dochter bovenop.) (Munsterbilzen - Minsters)
- nog ë bitsje en dan kan ich tich baute rolle (=eet niet zoveel, je buik is nu al zo dik) (Munsterbilzen - Minsters)
- nów en den (=nu en dan) (Tegels)
- sjuumpke trèkke of krissiewater (=dropwater tot schuim schudden in een fles en dan opzuigen) (Berg en Terblijts)
- waach mér, ich zal dich zën vitsjës ëns goed werm maoke (=nog even en dan zul je de gevolgen dragen) (Munsterbilzen - Minsters)
- Wie 't kruus het, zaegent zich 't eerste (=men bevoordeelt eerst zichzelf en dan pas de ander) (Barghs)
- wie datter eerst vur zijn eige zurgt en ten vur een ander zurg vur ne goeie vriend (=eerst voor zichzelf zorgen en dan voor iemand anders) (Sint-Niklaas)
- wie, Jan Lère Gatspie en dan witte nog nie wie (=wie bedoel je) (Dongens)
- ze kump nau en dan ës loere tèsse de wolke (=de zon komt nu en dan piepen) (Munsterbilzen - Minsters)
- Zie mau dagge goe lieërt Jos, dan kunde lauter oep e buroke zitte en dan mutte ni werke (=Uitspraak van Mandus Swinkels, vele jaren onze boveste beste buur:) (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
