17 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `er te`
- als de dagen lengen begint de winter te strengen. (=wanneer de dagen korter worden komt de winter eraan)
- andermans boeken zijn duister te lezen (=de toestand of bedoelingen van een ander zijn moeilijk in te schatten)
- bang zijn zich aan koud water te branden (=erg voorzichtig zijn)
- beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald (=je kan beter iets voortijdig stoppen dan doorgaan tot het helemaal verkeerd gaat)
- een man zonder vrouw is als een paard zonder teugels. (=in het huwelijk hebben man en vrouw elkaar nodig)
- een ridder te voet zijn. (=niets meer hebben)
- een vette keuken een mager testament (=wie veel uitgeeft tijdens het leven, laat weinig na)
- geen water te diep zijn (=nergens bang voor zijn, alles durven)
- iemands eer te na komen (=iemand beledigen - iemands naam aantasten)
- liever te dik in de kist dan een feestje gemist (=plezier hebben is belangrijker dan lang leven)
- man met de hamer tegenkomen (=totaal uitgeput geraken)
- meisjes die bloemen dragen, mag je kussen zonder te vragen (=een aanmoediging om meisjes met bloemen te kussen)
- om de kracht van het anker te voelen moet men de storm trotseren (=pas als men iets ernstig meemaakt, weet men op wie men kan vertrouwen)
- ridder te voet geworden zijn (=rijkdom is verdwenen)
- wat het huis verliest, brengt het weer terug (=als men iets in huis zoek maakt, komt het meestal vanzelf weer tevoorschijn)
- wie een paard uit de wei wil halen, moet het beest niet eerst met het halster tegen de kop slaan. (=je bereikt meer met vriendelijkheid, dan met strengheid)
- wie gaat slapen zonder te hebben gegeten, staat op zonder te hebben geslapen. (=voor de gezondheid zijn eten en slapen van belang.)
39 betekenissen bevatten `er te`
- het ene woord haalt het andere uit (=als de ene persoon een grote mond opzet, krijgt die dat van de ander terug)
- mal moertje mal kindje (=als de moeder te veel toegeeft zal het kind niet deugen)
- na gedane arbeid is het goed rusten (=als een klus geklaard is kan men er tevreden op terug kijken)
- hoe meer vis, hoe droever water (=als er meer mensen komen valt er minder te verdelen (erfenissen))
- als de boter duur wordt, leert men het brood droog eten. (=als het niet anders kan, is men ook met minder tevreden.)
- wat het huis verliest, brengt het weer terug (=als men iets in huis zoek maakt, komt het meestal vanzelf weer tevoorschijn)
- met hangende pootjes thuiskomen (=bewust van schuld (thuis)komen / zeer tegen zijn zin)
- door het kluisgat aan boord komen (=de lagere rangen doorlopen alvorens bevelhebber te worden)
- geen zorgen voor morgen, elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad (=de moeilijkheden van vandaag zijn genoeg om je zorgen over te maken)
- je schaapjes op het droge hebben (=de zaken op orde hebben of voldoende hebben om niet meer te hoeven werken)
- zoete broodjes bakken (=dingen zeggen om een goede indruk achter te laten bij mensen met invloed)
- reageren met de voeten (=door ergens weg te gaan, weg te blijven of niet meer terug te keren, aangeven dat men niet tevreden is)
- de schepen achter zich verbranden (=een beslissing nemen en niet meer terug kunnen)
- een vriendelijk gezicht brengt overal licht (=een vrolijk persoon weet vaak meer te bereiken dan een nors persoon)
- geen dag zonder zorgen (=er is altijd wel iets om je zorgen over te maken.)
- over het paard tillen (=er te veel goeds van zeggen / verwend en geprezen zijn)
- er een balletje over opgooien (=er voorzichtig over beginnen te praten om erachter te komen wat anderen ervan vinden)
- geen twee deuntjes voor één cent zingen (=geen zin hebben hetzelfde nog een keer te herhalen)
- in goede dorpen zijn/geraken (=genoeg verdiend hebben om niet meer te hoeven werken)
- tegen de draad ingaan (=het er niet er mee eens zijn en er tegen in gaan)
- het was uien (=het ging bijzonder slecht, het viel bijzonder tegen)
- het is kwaad stelen waar de waard een dief is. (=het is moeilijk om een bedrieger te bedriegen)
- het heilig kruis achterna geven (=hopen dat iets of iemand nooit meer terugkomt)
- dat wast al het water van de zee niet af (=iets is niet meer te veranderen/aan te passen)
- iets niet op je laten zitten (=iets niet aanvaarden zonder tegenstand)
- ik ben geen uithangbord (=ik heb meer te doen, ik blijf niet wachten/zo staan)
- het is beter de bakkers te paard, als de dokters. (=je kunt beter voldoende en gezond eten, dan straks naar de dokter te moeten)
- wat hansje niet leert zal hans nooit weten (=je moet het eerst leren om het later te kunnen)
- geen krimp geven (=niet opgeven, doorgaan zonder te klagen)
- krakende wagens lopen/rijden het langst (=nieuw hoeft niet altijd beter te zijn / mensen die vaak ziek zijn worden vaak toch heel oud)
- een andere toon aanslaan (=op een andere manier tegen iemand gaan praten)
- op de tast (=op het gevoel, zonder te zien)
- leef niet om te eten maar eet om te leven (=vergeet niet om ook plezier te maken in het leven)
- geen pot zo scheef of er past een deksel op (=voor iedereen is wel een levenspartner te vinden)
- aanzien doet gedenken (=wat men met eigen ogen gezien heeft, is gemakkelijker te onthouden)
- weer boven water komen (=weer tevoorschijn komen)
- de pen is machtiger dan het zwaard (=woorden kunnen meer teweeg brengen dan wapens)
- op de lat kopen (=zonder te betalen iets kopen en daarmee schulden maken)
- als zwijnen aan de bak gaan (=zonder te bidden gaan eten.)
7 dialectgezegden bevatten `er te`
- da et gen broëd (=het geeft niet als er te veel is) (Westels)
- dae haet eine kop wie ein vaatsmanj (=hij heeft een grote mond (de ‘vaatsmanj’ was de grootste maat mand die er te krijgen was)) (Heitsers)
- Dao hieët de bekker zien wiêf door gejaagdj (=als er te veel holle plekken in het brood zitten) (Weerts)
- Dieë hijt ginne nagel oem ze gat te krabbe; dieë zit oep druuëg zoad, dieë moet krabbe oem er te koome (=Hij heeft geen geld) (Diesters)
- hè docht datem den duvel mi ze moejer ha (=hij verwachtte er te veel van) (Balens)
- ie é d' er em ooitedoan, ie stond in zijn' n blooëtn, ie stont er te blink' n (=hij heeft zich belachelijk gemaakt) (Waregems)
- op ne schupstoel zitten (=er te veel aan zijn) (Lovendegems)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
