61 spreekwoorden en uitdrukkingen bevatten `orde`
- snotterige veulens worden de gladste paarden. (=kwajongens die nergens voor lijken te deugen, worden vaak flinke mannen)
- van je á propos gebracht worden (=in de war gebracht worden)
- vieze varkens worden niet vet (=wie overal vies van is, zal niet veel te eten krijgen)
- voor geen geld of goede woorden (tot iets bereid zijn) (=niet bereid zijn tot iets, wat iemand ook ervoor biedt, en welke argumenten iemand ook naar voren brengt)
- vorderen als een luis op een teerton (=erg moeizaam opschieten)
- waar geen aardappelen gepoot worden, zullen er ook geen groeien (=als je niet een goed begin voor iets legt, zal er ook niets van worden)
- wat Jantje is zal Jan worden. (=wel ouder worden maar dezelfde streken houden)
- woorden hebben (=ruzie of enigheid hebben)
- woorden zijn dwergen, daden zijn bergen (=woorden doen weinig, daden maken het verschil)
- woorden zijn geen oorden (=met praten bereiken we niets)
- zo rood worden als een kalkoense haan (=bloedrood worden (van schaamte))
295 betekenissen bevatten `orde`
- de puntjes op de i zetten (=de details erbij zetten - orde op zaken stellen)
- door het kluisgat aan boord komen (=de lagere rangen doorlopen alvorens bevelhebber te worden)
- regen in mei, dan is april voorbij (=de natuur kiest vanzelf de goede volgorde)
- de grote vissen eten de kleine (=de ondergeschikten moeten doen wat de baas zegt / het slachtoffer worden van overmacht.)
- de dans om het gouden kalf (=de strijd om rijk te worden)
- een deksel op de kop hebben (=de verantwoordelijkheid voor iets nemen)
- de kaas niet van het brood laten eten (=de voordelen niet zomaar laten afpakken)
- mundus vult decipi (=de wereld wil bedrogen worden)
- het gras voor de voeten wegmaaien (=de woorden uit de mond nemen - alle kansen ontnemen)
- de peer is nog niet rijp (=de zaak is nog niet in orde)
- je schaapjes op het droge hebben (=de zaken op orde hebben of voldoende hebben om niet meer te hoeven werken)
- je beslag krijgen (=definitief ten einde lopen , beslist worden)
- dat zaakje zal wel doodbloeden (=die kwestie zal geleidelijk aan wel worden vergeten)
- die is niet voor de poes (=die moet als tegenstander niet onderschat worden)
- je kan niet door een muur lopen, behalve als er een deur in zit (=dingen kunnen alleen gedaan worden als er een reële kans toe is)
- genadebrood eten (=door anderen onderhouden worden)
- je trekken thuis krijgen (=door anderen op dezelfde manier behandeld worden als je hun behandelde (bv met een streek))
- in goede aarde vallen (=door de ontvanger goed ontvangen worden)
- tijd heelt alle wonden (=door het verloop van tijd worden herinneringen zwakker en de erge dingen minder erg)
- tijd slijt (=door het verloop van tijd worden herinneringen zwakker en de erge dingen minder erg)
- men vangt meer vliegen met honing/stroop dan met azijn (=door vriendelijk te zijn bereik je meer bij iemand dan met lelijke woorden)
- door de mand vallen (=doorzien worden)
- een stuk in je kraag drinken (=dronken worden)
- een vogel voor de kat (=een hulpeloos slachtoffer, dat niet meer gered kan worden)
- een klein visje een zoet visje (=een klein voordeel of winstje dat met weinig moeite is verkregen)
- het ene woord brengt het andere voort. (=een negatieve opmerking kan leiden tot negatieve woorden over en weer)
- een wet van Meden en Perzen zijn (=een regel waarvan nooit mag worden afgeweken)
- iets op een procrustesbed leggen (=een regeling zo toepassen dat hij er voordeel van heeft)
- ten hemel schreiend (=een toestand die zo erg is dat er eigenlijk direct iets aan gedaan zou moeten worden)
- de kost gaat voor de baat uit (=eerst moeten er kosten worden gemaakt alvorens men er iets aan verdienen kan)
- op de wip zitten (=elk ogenblik ontslagen kunnen worden)
- op de wipstoel zitten (=elk ogenblik ontslagen kunnen worden)
- op de schopstoel zitten (=elk ogenblik ontslagen kunnen worden)
- elkaar de bal toespelen (=elkaar voordeeltjes bezorgen)
- er een punthoofd van krijgen (=er compleet gek van worden)
- er een slaatje uit slaan (=er een voordeeltje uit halen)
- er geen heil in zien (=er geen voordeel in zien)
- om de vinger winden (=er gemakkelijk baas over worden)
- de rapen zijn gaar (=er is een probleem waar direct iets aan gedaan moet worden)
- geen zuivere koffie (=er is iets niet in orde)
- de muren hebben oren (=er kan ongewenst worden meegeluisterd door anderen)
- tussen wal en schip vallen (=er niet bij passen of genegeerd worden.)
- er een melkkoetje aan hebben (=er veel voordeel uit kunnen halen)
- de soep wordt nooit zo heet gegeten, als zij wordt opgediend (=er worden meestal minder zware maatregelen toegepast dan was aangekondigd)
- met open armen ontvangen (=erg hartelijk ontvangen worden)
- een gezicht als een oorwurm trekken (=erg ontevreden kijken (omdat er bijv. iets gedaan moet worden))
- ergens als kind in huis zijn (=ergens bekend of goed behandeld worden)
- genade vinden (=ergens geen straf voor krijgen of iets niet toegerekend worden)
- aan zijn broek krijgen (=ermee opgescheept worden)
- er over oordelen als een blinde over de kleuren (=erover oordelen zonder kennis van zaken)
30 dialectgezegden bevatten `orde`
- hij lopt met meul' ntjes (=hij is geestelijk niet in orde) (Westerkwartiers)
- Ich hüb den Dikke Zjenderm nog dèk zien op te loop gon mèt zen aa kammenët as de waolen on Den Danmark (laoter Jaws) mèt e man of tein zen kammenet wolle ümgoeje (=Lachwekkend was vooral het optreden van Den Dikke (gendarme) om de orde te herstellen in de Danmark (van Twanneke van Zjeif) ; als de Waaltjes wervraak namen op zijn rijkswachtcamionette was hij rap verdwenen) (Munsterbilzen - Minsters)
- Ien gèn goe.d vél stèèkè (=Nie goed in orde zijn) (Genneps)
- ippeklèrd (opgeklaard) (=op orde gesteld, rommel verwijderd) (Waregems)
- kleen krijge (=tot de orde roepen) (Bilzers)
- Moager en gezond en kakken as 't komt. (=Alles in orde met mijn gezondheid en ik laat de dingen zijn beloop.) (Dilbeeks)
- nie in 'n auk (=niet in orde (ook: wat verdacht)) (Wichels)
- nije bezzems veeg'n schoon (=nieuwe bazen brengen alles op orde) (Westerkwartiers)
- nond zijne stèst komter uuk en ij ènkt vanagter (=met geduld komt het wel in orde) (Brakels)
- op zijn effen zijn (=alles op orde hebben) (Kaprijks)
- op zijn pleuë zijn (=alles op orde hebben) (Kaprijks)
- ot da maor goe komt (=als dat maar in orde komt) (Sint-Laureins)
- roei: Der de roei onder agen (=Met strenge hand orde en tucht handhaven) (Lebbeeks)
- Sloerig in de rakker (=Slecht in orde) (Achterhoeks)
- t es in de sakosj (=het is in orde) (Willebroeks)
- tès ammel èn de sakosj (=het is allemaal in orde) (Munsterbilzen - Minsters)
- tes ieste klas (=het is dik in orde) (Kortenbergs)
- tes in de sjakosche (=alles in orde) (Deinzes)
- tes in de sjakosj, tes gebakke (=het is in orde) (tervurens)
- tès vië(r)dëg (='t is in orde) (Munsterbilzen - Minsters)
- Ti's in de sjekoos (=Het is in orde) (Turnhouts)
- tijd mok graos en zon mok hoj (=doe alles rustig aan en 't komt wel in orde) (Munsterbilzen - Minsters)
- tis in de sjakosse (=het is in orde) (kortemarks)
- Tis in de zjakos (='t Is in orde) (Sint-Katelijne-Waver)
- tkump ammël èn de sakosj (=alles komt in orde) (Munsterbilzen - Minsters)
- van de ratte besjnuffeld (=niet helemaal 100% in orde zijn) (Roermonds)
- veur mekaar (=in orde) (Achterhoeks)
- voesj zedde goed (=voor de rest alles in orde) (Meers)
- voor z'n rood koperen (=Het is klaar, is in orde) (Rotterdams)
- wat sjilter (=is er iets niet in orde) (Munsterbilzen - Minsters)
Bronnen
De spreekwoorden en gezegden zijn afkomstig van Wikiquote, Wikipedia en onze gebruikers.
Op woorden.org is de uitleg ingekort en is herkomst van spreekwoorden en gezegden weggelaten.
Zie ook:
- vaartips.nl Ruim 300 woorden, zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- debinnenvaart.nl Nog eens honderden zegswijzen en uitdrukkingen met een maritieme achtergrond
- Het boek `De Latynsche spreekwyzen` uit 1755 met oud-Nederlandse vertalingen
